“Kam një jetë që e pres këtë çast. Jam i lumtur që më në fund erdhi”. Këto kanë qenë fjalët e para të mikpritjes së shqiptarit me origjinë shqiptare, Mihal Supure, në Kiev, drejtuar një grupi shqiptarësh të cilët kishin shkuar për vëzhgimin e zgjedhjeve presidenciale në Ukrainë.
Mihali, 60 vjeç, kishte gati një muaj që priste ardhjen e grupit nga Shqipëria në Ukrainë, fakt të cilin e kishte mësuar përmes të bijës 26-vjeçare, Tanjës, e cila e kishte vizituar një vit më parë Shqipërinë dhe ishte njoftuar për shkuarjen tonë në Kiev. Me mbërritjen e grupit në Kiev, Tanja erdhi menjëherë në hotelin ku ishim akomoduar për të na takuar. E para gjë që na tha sapo na takoi, ishte: “Babi po ju pret në shtëpi, duhet ta bëni një vizitë te ai. Ai ka një jetë që mezi pret të takojë shqiptarë nga Shqipëria, nga vendi i origjinës së të parëve të tij”. U nisëm drejt shtëpisë së Supurëve, të cilët prej disa vitesh ishin larguar nga qyteti Ismailaj në Odesë dhe ishin vendosur për të jetuar në Kiev. Sapo mbërrijmë në banesën e Supurëve, kati i dytë i një pallati 6-katësh, derën na e hap vetë i zoti i shtëpisë, Mihali, i cili tepër i emocionuar na thotë se e kishte imagjinuar shpesh një moment të tillë. “Tashmë që momenti erdhi, kam mbetur pa fjalë. Ajo që më bën të ndihem keq, është që e kuptoj disi gjuhën shqipe, por është shumë larg të folurës sonë”, - rrëfen 60-vjeçari, duke shtuar se “ardhja e Tanjës në Shqipëri dy vjet më parë, na ka ndihmuar edhe ne të mësojmë më tepër rreth Shqipërisë, vendit tonë të origjinës.
Tanja na ka sjellë libra shqip dhe muzikë shqiptare. Madje, ajo ka mësuar të flasë shqipen tuaj dhe ne jemi duke u munduar të mësojmë ta flasim shqipen ashtu sikundër flitet tani”. Të gjithë këtë bisedë të zhvilluar në banesën e Mihal Supures e zhvilluam me ndihmesën e Tanjës, e cila vetëm në tre muaj në Shqipëri kishte mësuar të fliste shumë mirë shqip. Të flisje në shqipen e tanishme me Mihalin apo dhe pjesëtarë të tjerë të familjes së tij ishte mjaft e vështirë, pasi shqipja e tyre ishte aq e vjetër, saqë vetëm tek-tuk ndonjë fjalë mund të ngjasonte me këtë të sotmen. Ajo që të binte në sy sapo hyje në banesën e Supurëve, ishte flamuri shqiptar i vendosur në dhomën e pritjes. “Nuk jemi të vetmit, edhe familje të tjera shqiptare e mbajnë flamurin shqiptar në shtëpitë e tyre”, - shprehet i zoti i shtëpisë.
Më tej, Mihali na tregon se edhe në fshatin e tij të lindjes, Kërkut, flitet shqipja e vjetër, por për fat të keq, askush nuk e shkruan këtë gjuhë. “Kemi ruajtur gjuhën tonë, traditat në jetesë dhe martesa, por nuk dimë ta shkruajmë gjuhën që flasim. Të parët tanë nuk dimë ta kenë shkruar gjuhën shqipe, pasi në atë kohë me sa dimë ne nuk ekzistonte gjuha e shkruar”, - tregon Mihali, ndërkohë që vihet në lëvizje së bashku me pjesën tjetër të familjes për të shtruar drekën. Tradita e shqiptarëve e ruajtur edhe pas 200 vitesh jetesë në Ukrainë, mysafiri nuk nxirret pa drekë nga shtëpia. Gjatë bisedës me Mihalin mësojmë se më 28 nëntor, në fshatin e tij të lindjes, por edhe në qytetin Ismailaj, shqiptarët e Ukrainës kanë festuar të gjithë bashkë Festën e Flamurit. Mihali dhe Tanja na tregojnë se festimi i 28 Nëntorit ndodhte për herë të parë për shqiptarët e Ukrainës, ndaj dhe emocioni i përjetuar ka qenë mjaft i madh. “Ishte emocion i papërsëritshëm të festoje Festën e Flamurit shqiptar, ndërkohë që kishim arritur të siguronim një numër të madh flamujsh nga Shqipëria. Flamuri kuqezi është valëvitur më 28 nëntor në Ismailaj dhe tre fshatra shqiptare, ndërkohë që prej dy vitesh nuk është hequr për asnjë moment nga familja jonë, por edhe nga shtëpitë e tjera të shqiptarëve në Odesa”, - rrëfen Tanja, e cila është në njëfarë mënyre edhe shpërndarësja e famujve në familjet e shqiptarëve të Ukrainës, si dhe një ndër organizatoret e Festës së Flamurit. Tanja na rrëfen se prej vitesh shqiptarët kanë ngritur edhe një shoqatë në Ismailaj, e cila quhet “Rilindja” dhe që organizon shpesh veprimtari në kuadër të festave kombëtare shqiptare.
Origjina dhe largimi nga vendi i origjinës
“Jemi shqiptarë. Nuk ka dokument që s’e provon një fakt të tillë. Të gjithë në vendin ku jetojmë e dinë që jemi shqiptarë, askush nuk na quan ukrainas.
Vetëm shtetësinë kemi nga Ukraina, kombësinë e kemi shqiptare. Në gjak jemi shqiptarë, jemi krenarë që ndihemi të tillë”. Kështu shprehet Tanja dhe i ati, Mihali, ose tata siç e thërret e bija. Madje, 26-vjeçarja na rrëfen se të gjithë shqiptarët e Ukrainës i thërrasin babait tate, por nuk kanë shumë fjalë që të ngjasojnë me ato që përdoren në gjuhën shqipe. Tanja na rrëfen se kur ishte në Maqedoni, kishte konstatuar se gjuha e shqiptarëve që jetonin atje kishte mjaft fjalë të ngjashme me gjuhën shqipe që flisnin ata. Sipas Tanjës, krejt ndryshe flasin shqiptarët e Shqipërisë. Më tej, Tanja dhe i ati na rrëfejnë atë çka dinë për ardhjen e të parëve në Ukrainë, vendosjen e tyre në fshatrat e Odesës, ruajtja e kulturës dhe zakoneve shqiptare edhe rreth 200 vjet pas largimit nga Shqipëria. “Nga trashëgimia gojore e të parëve tanë kemi mësuar se origjinën e kemi nga Korça dhe jemi të fesë ortodokse. Edhe nga të dhënat arkivore të gjetura në arkivën e Ismailajt, si dhe të hedhura në një libër të shkruar nga një shqiptar i Ukrainës, kemi zbuluar se të paktën në vitin 1812 kemi qenë të vendosur në Karakurt. Nga Shqipëria kanë mbërritur rreth 315 familje shqiptare, të cilat u vendosën në tre fshatra. Të parët na kanë treguar se janë larguar nga Shqipëria në kohën e pushtimit turk, në kohën e Tanzimatit. Në atë kohë, Turqia deshi të asimilonte fenë dhe të kthente popullin në myslimanë. Ruajtja e identitetit dhe fesë ishin arsyet e migrimit në Rumani përmes Maqedonisë dhe më pas për t’u vendosur në Karakurt të Ukrainës. Në fshatrat ku u vendosëm ne, kishte edhe bullgarë, rumunë dhe kaukazë. Popullsia e vendosur në këto fshatra filluan të merreshin kryesisht me blegtori dhe me kalimin e kohës familjet shqiptare të shtoheshin. Martesat kryheshin mes shqiptarëve”, - rrëfen Tanja, duke ndërprerë këtu të dhënat për origjinën dhe duke na treguar se shqiptarët vazhdojnë të ruajnë edhe sot disa zakone të shqiptarëve të Shqipërisë për martesat, p.sh, nusja që i lan këmbët vjehrrit dhe vjehrrës kur martohet, ritual që ndiqet çdo natë; nusja që u puth dorën prindërve të burrit dhe të moshuarve të tjerë që vizitojnë banesën ku jeton çifti etj. Më tej, Tanja rrëfen se askush prej tyre nuk dinte se çfarë pozicioni gjeografik kishte shteti i tyre i origjinës, E vetmja gjë që dinin me saktësi ishte se ishin shqiptarë. Madje, nuk i thërrisnin shqiptarë në Ukrainë apo mes njëri-tjetrit, por arnautë. Edhe në Ismailaj, një rruge i thoshin “Rruga e Arnautëve”. “Pasi u hapën rrugët dhe informacioni, ne mësuam më tepër rreth Shqipërisë, ku ndodhej. Ndërkohë që një shqiptar i Ukrainës ka botuar një libër ku tregonte me detaje se nga kishin ardhur të parët tanë në Ukrainë, si dhe prej sa vitesh. Ai i kishte grumbulluar të dhënat në arkivën e qytetit Ismailaj”, - rrëfen Tanja.
Vizita e parë e Tanjës në Shqipëri
Eksperienca e parë dhe e vetme e Tanja Supure në Shqipëri ka qenë dy vjet më parë. Pasi kishte mësuar shumë rreth vendit të origjinës, Tanja vendos të vizitojë vendin nga kanë origjinën të parët e saj, por edhe vetë ajo. Për shkak të mungesës së një ambasade apo konsullate në Kiev, ajo niset drejt Polonisë dhe kontakton me ambasadorin shqiptar, i cili e pajis me vizë, ndërkohë që i krijon edhe disa kontakte me shqiptarë që kishin shkuar për të studiuar në Kiev. Fillimisht takohet me një çift shqiptarësh që studionin mjekësi në kryeqytetin ukrainas, fillon të mësojë të flasë shqip dhe më pas niset drejt Shqipërisë. Disa ditë në Ballsh dhe disa në Tiranë do të ishte itinerari i vetëm i vajzës në Shqipëri. Etja për të mësuar shqip, për të folur me persona që flasin shqip, për të mësuar më tepër rreth kulturës shqiptare, bënë që Tanja të njihte shumë njerëz në kryeqytetin shqiptar, të bënte shumë miq, por edhe të ftohej të merrte pjesë në Javën e Modës në Shqipëri. Duke qenë një stiliste në profesion, Tanja pranon të marrë pjesë, duke i dhënë vetes mundësinë të jetonte edhe dy muaj të tjerë në Tiranë. Me gjithë peripecitë e hasura, Tanja rrëfen se ka kaluar ditë shumë të bukura në Tiranë, i pëlqen Shqipëria, madje do të kishte shumë dëshirë që për një vit të studionte më mirë gjuhën shqipe.
“Dua që gjuhën time ta mësoj si lexohet dhe si shkruhet. Dua të lexoj libra shqiptarë, dua të lexoj Kadarenë”, - shprehet Tanja, e cila na rrëfen se i pëlqen të lexojë çdo natë nga tre apo katër rreshta nga libri i Kadaresë, madje shton: “Kaq mundem të lexoj në shqip, me sforco të madhe, pasi nuk di të lexoj shqip. Më ndihmojnë shumë miqtë e mi, ndërkohë që edhe interneti më ka ndihmuar shumë në gjuhën shqipe”.
SONILA MESAREJA, G. Standart
Ndiqni edhe dokumentarin me 3 pjesë në YT, kushtuar shqiptarëve të Ukrainës. http://www.youtube.com/wat
No comments:
Post a Comment