Wednesday, June 30, 2010

Italia, përse kjo 'fushatë për miqësinë' ?

Prej më se tre muajsh, Italia ka nisur një fushatë promovuese masive për të bindur shqiptarët mbi miqësinë e sinqertë që dy shtetet gëzojnë.
80 aktivitete të ndryshme kulturore, politike, ekonomike e sportive përfshirë këtu edhe vizita të zyrtarëve më të lartë italianë nën siglën "Dy popuj, një det, një miqësi" përbënin mekanizmat e kësaj fushate, që uzurpoi edhe mediat shqiptare.

Por, përse nevojitet një fushatë e tillë, me një buxhet kaq të madh?
Nëse do ta shikonim në lentet e komunikimit dhe marketingut duhet të dalin në pah disa çështje bazë.


Së pari, cili është qëllimi i fushatës?
Një fushatë promovuese bëhet për të krijuar një opinion publik të favorshëm për një çështje të caktuar, në rastin aktual për Italinë si investitor i sigurt.

Së dyti, kujt i drejtohet?
Mendohet se i drejtohet shqiptarëve (sigurisht, edhe politikanëve vendas, të cilët janë përgjegjës për vendimet strategjike).

Cili është mesazhi?
Mesazhi duket i qartë:"Italia e do Shqipërinë sepse..."

Aktualisht shqiptarët nuk kanë ndonjë paragjykim negativ për Italinë, pa dashur të hyjmë në detaje historike. Si rrjedhojë kjo fushatë synon të gjenerojë besim për të ardhmen për atë çka Italia si entitet do të bëjë në Shqipëri. Në të njëjtën kohë kjo fushatë është një mënyrë ideale për të ngopur gojët e uritura me reklama pa fund, duke bërë që zërat kritikë gjithmonë e më pak po dëgjohen në televizione e gazeta vendase.

Në anën tjetër qeveria shqiptare, e varfër e me autoritet të rrënuar, përpiqet të nxisë investimet e huaja duke u mundësuar "miqve" standarde të ulëta mjedisore, kosto të ulët të punës e fitime të majme (kujtojmë këtu fushatën "Shqipëria - 1 Euro").
Kjo praktikë është e njohur në vendet e pazhvilluara. Studiues të njohur si Chomsky dhe Herman analizojnë se si korporatat multinacionale "bëjnë ligjin" në vendet e botës së tretë. Duke u përpjekur të përfaqësohen si mbrojtëse të drejtat të njeriut, nevojave dhe aspiratave të tyre e në veçanti të grupeve vulnerabël, kompani e qeveri, gjenerojnë fitime marramendëse në kurriz të popullit dhe mjedisit. Kjo bëhet edhe më e rrezikshme kur politika dhe biznesi bëhen së bashku për përfitime të ndërsjella.

Jo rastësisht, "miqësia e fundit" nisi me projektin mjaft të kundërshtuar të përpunimit të plehrave në Kashar, ku nëpërmjet ndërtimit të një impianti përpunimi nga pala italiane me kosto 6 milionë euro do të bëhej asgjësimi i përbashkët i plehrave italiane e shqiptare. Më tej u pasua nga projekti "Petrolifera" që prej vitesh ka nisur aktivitetin në brigjet e Vlorës.

"Mbështetja për popullin shqiptar" vazhdoi me projektet për ndërtimin e impianteve energjetike të erës, ku mund të veçohet ai i Karaburunit. Por shumë shpejt ky projekt u anulua, paçka se ishte me miqësori me mjedisin e shpresojmë që për këtë mos të gjobitemi sërish nga ndonjë gjykatë ndërkombëtare. Ndërkohë kompania italiane ENEL hyri fuqishëm në lojë, duke kërkuar të luajë rolin dominues në zhvillimin e sektorit energjetik në vend.
Por ndryshe nga sa trumbetohet mbi nxitjen e zhvillimit të energjisë së rinovueshme, së shpejti në Porto-Romano pritet të ndërtohet një central energjetik me djegie qymyri, me fuqi 1300-1600 megavat.
Kjo tashmë është vulosur nga Ministri Ruli dhe Fluvio Konti, menaxher i përgjithshëm i ENEL, ndërkohë që një mbështetës i sigurt për këtë vepër është edhe konfidustria shqiptare.
Sipas një studimi të nxjerrë nga organizata EDEN në bashkëpunim me "Bankëatch Netëork", pritet që Shqipëria të rrisë me 2.5 herë shkarkimet e dioksidit të karbonit nga niveli aktual. Plani i ENEL do të thotë importimin drejt Italisë të 85% të energjisë së prodhuar në Shqipëri dhe eksportimin në vendin tonë të të gjithë ndotjes mjedisore që kjo vepër energjetike lë pas. Mendohet se ky central do të pengojë zhvillimin e industrisë së energjisë së ripërtërishme dhe industrinë e turizmit krahas dëmit të pashmangshëm mjedisor. Transferimi i industrisë së ENEL, e jo vetëm nuk është i rastësishëm, por i menduar gjatë e i gatuar prej kohësh nga Berisha e Berluskoni.
E njëjta kompani ka shprehur hapur ambiciet e saj për të ndërtuar një impiant energjetik nuklear në kushte të ngjashme, sapo Shqipëria të "bëjë gati letrat". Projektet e tilla duken se kanë marrë mbështetjen e lidershipit shqiptar që në asnjë moment nuk ka treguar vëmendje e interes ndaj efekteve negative të këtyre projekteve mjaft të diskutueshme. Gjithçka bëhet me konsensusin e plotë të qeveritarëve shqiptarë (për ironi vetëm pak javë më parë, dy ministrat respektivë të Mjedisit, Mediu dhe Prestigiacomo, treguan se si Roma do të "mbështesë" Tiranën në projektet mjedisore).
Kjo miqësi "e sinqertë" e ka një arsye. Italia ka probleme energjetike ashtu si Shqipëria. Sipas rregullave të reja të BE-së, Italia duhet që 20 % të energjisë elektrike ta prodhojë nëpërmjet burimeve të rinovueshme si era, uji, apo dielli. Në rast të kundërt, Italia duhet ta importojë energjinë, çka aktualisht po bën çdo vit. Sipas ekspertëve italianë, në vitin 2020, Italia do të jetë e aftë të prodhojë vetëm gjysmën e energjisë elektrike që i nevojitet.
Aktualisht, ajo është importuesi më i madh i energjisë elektrike në Europë. Në vitin 2007, importonte më shumë se 15 % të energjisë e si rrjedhojë çmimi i energjisë është ndër më të lartët në BE. Në anën tjetër puna për kompanitë energjetike është bërë edhe më e vështirë si pasojë e kostos së lartë mjedisore që ato duhet të përballojnë. Kështu Shqipëria është një mundësi ideale shpëtimi. Manovrat me Shqipërinë do të çlirojnë Italinë nga varësia që ka nga energjia e importuar (nukleare) nga Franca, por nëpërmjet fushatave sensibilizuese dhe favoreve politike do të marrë energji të lirë 100% të pastër për veten e saj.


Teksa fushatës "Një det, një miqësi" po i ka ardhur fundi, shumë shpejt pritet të nisë faza e dytë, ajo e vënies në jetë të aferave mes dy vendeve, ku politika dhe biznesi janë bërë bashkë në emër të një "miqësie të veçantë" që qëndron në përfitime dhe mjedis të ndotur. Por për këtë pak thuhet e reklamohet.

Besnik Baka, G. Shekulli

Islandë, kryeministrja lesbike, martohet me shoqen e saj

Kryeministrja e Islandës, Johanna Sigurdardottir ka zyrtarizuar martesën me shoqen Jonina Leosdottir.

Lajmi është bërë publik nga medias vendase.

Sipas tyre, martesa e kryeministres me një femër, shoqen e saj është krejt e ligjshme dhe me bazë ligjore. Kjo për shkak se kurorëzimi i dy grave me martesë, është kryer menjëherë pas hyrjes në fuqi të ligjit i cili legalizon celebrimin e martesave në të njëjtën gjini.

Më 12 qershor 2010, Parlamenti islandez, miratoi ligjin që lejon martesat brenda të njëjtës gjini.

Televizioni publik Ruv, ka transmetuar se kryeministrja Sigurdardottir e ka zhvilluar një ceremony të veçantë me rastin e martesës.

Ajo kishte ardhur në pushtet në 2009 dhe është një nga politikanet më të vlerësuara në vend!

Denisa Spaho, G. Tirana Observer

Tuesday, June 29, 2010

Islamofobi apo demokraci…?!

Kjo analizë vjen duke marrë shkas nga fotoja e postuar dje në faqen tonë “Stop Injorancës”, e cila paraqiste një grua të veshur në të zeza, e cila po dilte e lagur prej plazhit të Golemit, për në breg, ku shtrohej një pyetje drejtëpërdrejtë ndaj femrave të mbuluara : “Cila është arsyeja që ju shkoni në plazh?”


Dhe e ritheksojmë që pyetja i drejtohej femrave te mbuluara.

Arsyeja shumë e thjeshtë dhe praktike.
Ne që punojmë gjatë gjithë vitit, me zor presim sa të marrim ato pushime, që të marrim atë jodin e rërës, që të marrim rrezet e diellit, të ndërrojmë lëkurën, e të ndjehemi një me natyrën. Veç kësaj plazhi është i rekomandueshëm për të gjithë njerëzit, për të patur një shëndet më të mire gjatë gjithë vitit dhe për të qenë më të mbrojtur ndaj ftohjeve..

Fakti që një grua del në plazh e mbuluar, normalisht që të bën shumë përshtypje. Ajo që është absurde, është absurde zonja e zotërinj. Një besim mund edhe t’u ndalojë shikimin grave dhe si mund të jetë normale të shikosh në bibliotekë, femra që lexojnë me sytë mbyllur!!! Kur qenka për këtë femër amorale të nxjerrësh trupin në plazh, përse këto femra shohin trupin e femrave të tjera? Përse burrat e tyre, shohin trupin e femrave të tjera?

Komentet ndaj fotos ishin shumë të larmishme, duke prekur të dyja ekstremet e mundshme.

Nga afro 400 komente të bëra mbi këtë foto, 1-3 komente ishin prej grash, të cilat visheshin në mënyrë të atillë.

Dikush shprehet: Eshtë zgjedhja e saj.

Ta analizojmë këtë çështje, nëse kjo veshje është vërtetë zgjedhja e saj.

Citim :

Veshja islame, është një bindje ndaj Zotit (lexo Allahut).

Referim: “Kjo nuk është një pengim i të drejtave të saj, por është një mbrojtje për të, që të mos bjerë në shkallët e përbuzjes dhe në baltën e përçmimit apo të jetë një arenë në sytë e të tjerëve. Të gjitha kushtet që i janë vënë asaj në veshjen dhe zbukurimin e saj nuk janë vetëm se një prag ndaj çthurjes, e cila vjen nga lakuriqësia.

“ Nuk i takon asnjë besimtari apo besimtareje të vërtetë që, kur Allahu dhe i Dërguari i Tij vendosin për një çështje, ata të kenë të drejtë të zgjedhin në atë çështje të tyren. Kush e kundërshton Allahun dhe të Dërguarin e Tij, ai me siguri ka humbur. “ (Ahzab 36)
http://sq.wikipedia.org/wiki/Gruaja_n%C3%AB_Islam

Pra femra, është e detyruar ta veshë këtë mbulesë, sipas islamit, që ajo të mbrohet, të mos përbuzet e të mos përçmohet. Asnjë besimtar nuk ka të drejtë ta kundërshtojë. Pra nuk flitet për liri, nuk flitet për zgjedhje të lirë.

Ndoshta atje ku këto ideologji fetare kanë lindur dhe janë zhvilluar, një femër jo e mbuluar, medoemos do të përbuzet dhe do të abuzohet me të.

Por a ndodh edhe njëjta gjë edhe në kulturën shqiptare?

Sigurisht që jo, sepse shoqëria jonë ka një tjetër perceptim dhe i ofron të tjera të drejta gruas. Një femër në Shqipëri mund të vishet ekstravagante sa ajo të ndjehet mire me veten dhe askush nuk tenton ta përdhunojë në rrugë. Veç kësaj, lakuriqësia në kulturën tone (rrobat e banjos) nuk nënkupton degjenerim apo pornografi. Përkundrazi, jemi në të njëjtin hap me botën e qytetëruar. Ju kujtoj veç faktin se 2200 vjet, përpara se kultura orientale të sundonte ballkanin, ilirët i drejtonte një mbretëreshë, e cila sot e kësaj dite statujën e ka gjysëm nudo, si arti i kohës.. Në Iliri sundonte një mbretëreshë, ç’ka është fakt i pakundërshtueshëm i një shoqërie shumë të qytetëruar. Femrat arsimoheshin, luanin vegla të ndryshme muzikore, madje mund të arrinin edhe majat e pushtetit…

Pastaj ka lloj e lloj komentesh nga më të cektat e absurdet. Dikush tjetër komenton: Kjo foto na nxit në përçarje mes njëri-tjetrit dhe është gabim të vendoset këtu.

Me cilën logjikë, qenka gabim dhe përçarëse të diskutohet dhe të debatohet një fenomen që ne e hasim në realitetin tonë?

Me cilën logjikë krijimi i tabuve i shërben bashkimit të njerëzve?

Sigurisht me logjikën e injorantit e mendjengushtit. Njerëzit duke diskutuar mes tyre, njohin veten dhe të tjerët, përplasin mendimet dhe i përmirësojnë ato. Kështu është krijuar shoqëria njerëzore, por jo vetëm ajo. Me anë të bashkëpunimit dhe bashkëbisedimit, ne krijojmë shoqërinë tonë.

Dikush tjetër shprehet: Çfarë ju duhet ju?
Më lejoni që me turp t’iu citoj një leksion për lirinë, nga i madhi Fan Noli. E them me turp, sepse ai e ka shkruar rreth 100 vjet më pare dhe sot shoh ende individë, që jetojnë akoma një apo më shumë shekuj pas.

Shqiptarët, shumica prej tyre janë shpirtrobër. Për dëfrim. Janë shqiptarë që kanë fe. Unë them: ata janë të lirë të kenë fe, janë të lirë të thonë që kanë fe, janë të lirë të shkruajnë që feja është e mirë, janë të lirë të bëjnë ç’urdhëron feja dhe kur më dërgojnë artikuj për të lavdëruar fetë, unë i shtyp pa besuar, (në gazette bëhet fjalë) sepse nuk kam të drejtë t’u pres lirinë e fjalës.
Po kur unë besoj, them, shkruaj që më vjen të vjell nga çdo fe, ata, shpirtërobërit ulërasin: s’të lejojmë të shash fetë! S’më lejoni të shaj fetë?! Po unë, shpirtërobër, pse iu lejoj t’i lavdëroni fetë? A kini, në mos filozofi, pak mend të kuptoni që fjala juaj është fjalë gomari? http://stopinjorances.blogspot.com/2009/11/ceshte-liria.html

Pastaj ka nga ata që të mallkojnë, ka nga ata që të kërcënojnë, ka nga që të shajnë para e mbrapa, për të mbrojtur një ideologji fetare të paqes dhe harmonisë. Nuk janë të pakta mesazhet e tilla që kemi marrë pikërisht dje. Dhe kjo ndodh gjithmonë kur feja hyn në sitën e faqes Stop Injorancës. Pikërisht tek të tilla tema, njerëzit bëhen më pak tolerantë, më tepër agresivë dhe ekstremistë, sa më tepër besimtarë të jenë.
Disa madje, nga ata besimtarët e vërtetë, që kryejnë të gjitha ritualet, quajnë të përdala të gjitha femrat që dalin në plazh me rroba banjoje. Për t’u justifikuar, ata kalojnë nga ferexheja në plash tek nudizmi. Megjithëse edhe nudizmi është i ndaluar në publik dhe ka plazhet e posaçme ku mund të kryhet dhe nuk nënkupton aspak degjenerim apo amoralitet.
Ja se si këta besimtarë të devotshëm duan ti shohin plazhet tona.

Ata propogandojnë që numri i femrave të mbuluara të shtohen sa më shumë. Dhe në fakt në këtë tranzicion ekonomiko-shpirtëror vihet re lehtë shtimi i femrave shqiptare që mbulohen, përgjithsisht tek familjet e varfëra dhe në zonat provinciale apo periferike.

Islamofobi, apo demokraci?
Ne jemi një shoqëri civile që jetojmë në demokraci. Në mund të gjykojmë dhe analizojnë çdo fenomen, që na shqetëson apo jo, të rëndësishëm, apo jo shumë të rëndësishëm. Jemi në mbrotje të të drejtave të njeriut dhe kundra kujtdo abuzimi ndaj këtyre të drejtave. Lufta jonë përballë prapambetjes, errësirës, fanatizmit, injorancës, manipulimit nuk do të bëjë kompromis me asnjë pale të ofenduar. Jetojmë në demokraci.

Kujt nuk i pëlqen ajo që ne diskutojmë është i lire të mos marrë pjesë dhe njëkohësisht është i lutur të mos shkelë mbi të drejtën tone. Nëse besoni vërtetë që feja ju bën njerëz më të denjë, jeni të lutur ta na e demonstroni realisht. Deri më sot ajo që kemi hasur është komplet e kundërta. Fakti që më shpesh trajtojmë probleme rreth fesë islame nuk është problemi ynë, por duhet të jetë problemi juaj, të kuptoni përse-në. Arsyeja është shumë e thjeshtë, sepse pikërisht këtu shkeljet e të drejtave të njeriut janë më të dukshme dhe më ekstreme.

Para disa ditësh botuam një artikull rreth statistikave të Pedofilisë me titull “Pedolifia! Për kë bien këmbanat në Vatikan?”
Ajo që mund të vije re dukshëm, ishte fakti se asnjë katolik nuk doli në mbrojtje të pedofilisë. Asnjë katolik nuk e quajti materialin si jo të vërtetë. Askush nuk na kërcënoi dhe nuk na quajti përçarës.

Përveç njerëzve të arsimuar, të kulturuar, të respektuar dhe të nderuar, shohim gjithashtu vërtetë një lum të madh urrejtjeje, injorance, që gjen strehë dhe përkrahje tek dogmat fetare, të cilët përbëjnë vërtetë një kontigjent të rrezikshëm në shoqëri.


Kjo nuk është islamofobi, kjo është luftë për të drejtat e njeriut, kundra diskriminit të tij e kundra manipulimit të masave. Në demokraci gjykojmë, analizojnë çdo fenomen njerëzor, me qëllim të vetëm zhvillimin e qytetërimit human.
STOP INJORANCES – E vërteta është e vetmja e shenjtë! http://www.facebook.com/NdalPaditurise2

Pjesëmarrja e shqiptarëve në Betejën e Kosovës

Shkruan Albert Muslijaj
Luftërat shqiptaro-turke në shekullin XV sipas burimeve osmane (1)
Kronikat dhe historitë osmane të shekullit XV-XVII si burime të rëndësishme për historinë e vendeve ballkanike, midis tyre edhe të Shqipërisë, nuk janë shfrytëzuar sa duhet deri me tani sa duhet në shkallën e duhur, bile edhe nga ata që janë marrë më historinë e Perandori së Osmane në tërësi. Vetëm këto dyzet vjetët e fundit është vënë re rëndësia e këtyre burimeve. Të dhënat e burimeve tregimtare osmane lidhur më popullin shqiptar gjatë shekullit XIV-XV në veçanti pothuajse nuk janë shfrytëzuar fare. Në një shkallë më të gjerë u shfrytëzuan këto burime nga autorët e Historisë së Shqipërisë. Nga veprat e historiografisë osmane të shekullit XV-XVII, ato që sjellin më shumë njoftime të reja lidhur më popullin shqiptar janë kronikat e Oruçit, Tursunit, Ashik Pashzadesë, Nesheriut dhe historitë e Idriz Bitlisit e të Ibenë Kemalit, Sadedinit, të Aliut, të Sollakzadesë, Minigjimbas paraqitnin interes, sepse jo vetëm që na japin një tablo më të qartë të ngjarjeve, një përmbledhje të shumicës së informatave të kronistëve pararendës të tyre, por disa herë japinë e dhe të dhëna që i plotësojnë njoftimet e sjella nga kronikat, të cilat u kanë shërbyer atyre si burime. Në veprat e historiografisë osmane të shekullit.XV-XVII gjejmë të dhëna të rëndësishme mbi sulmet e para të Turqve Osmanllinj në Shqipëri gjatë viteve1332-1389. Në radhë të parë është Idriz Bitlisi ai që na jep informata për vitet e para të ndeshjeve luftarake Shqiptaro-Tuke, për rënien e Karl Topisë në pozitat e një vasali të Sulltanit dhe për betejën e Savës më 1385. Kronistët e tjerë si Oruçi, Anonimët dhe Ashik Pashzadeja informoi në vetëm më dy fjalë për fushatën e vitit 1385, kurse Neshriu na informon për pozitën e Balshajve më 1387. Ngjarjet lidhur më shqiptarët kanë gjetur një pasqyrim me të gjerë në burimet tregimtare osmane, janë në radhë të parë lufta e Kosovës midis koalicionit të feudalëve ballkanas dhe të Turqve osmanllinj më1389 dhe fushata e Mehmetit të II kundër Shqipërisë në vtinë1478, në radhë të dytë fushata perandorake e Muratit I I e të Mehmetit të I I kundër Skënderbeut, ngjarjet e tjera kanë gjetur një pasqyrim edhe më të paktë. Në burimet dhe kronikat osmane gjatë shek. XIV-XV-XVI I. Janë të përfshira të gjitha fushatat e Perandorisë Osmane kundeër popullit Shqiptar pra prej vitit 1385 deri më 1389 kemi luftën e koalicionit Ballkanik kundër Perandorisë Osmane humbje. Më gjithë rezistencën e popullit Arbëror të bërë prej feudalëve dhe princave të saj,pra prej viteve 1385 dhe gjatë epokës së Skënderbeut ku në këtë periudhë populli Arbëror e mbrojti më sakrifica të mëdha lirinë e ti për një çerek shekulli, kjo ishte një luftë e pabarabartë me Perandorin Osmane si në tekniken luftarake ashtu dhe nga numri i ushtarëve.
Pushtimet e para osmane në Shqipëri
Sulmet e ushtrisë osmane për pushtimin e viseve shqiptare nisen në mesin e viteve 80 të she k.XIV. Të udhëhequra nga bejlerbeu i Rumelisë, Timurtash Pasha në vitin 1385 ushtritë osmane pasi që morën Sofjen, u futen në Shqipëri dhe pushtuan qytetin e Shkupit, të Prilepit, të Manastirit dhe të Kosturit. Në dokumentet perëndimore dhe osmane të shek.XIV-XV. Për qytetet e Shkupit të Manastirit dhe të Kosturit, të Janinës, si dhe për fushë Dardaninë shprehimisht është shënuar se ata ishin në, ,Shqipëri’’,apo në,,tokat shqiptare’’. Në muajin gush t të vitit 1385 Balsha i I I i shkruante Republikës së Venedikut së zotërimet e tij ishin nën sulmet e përditshme të ushtrive osmane dhe se ato kishin shkaktuar një pështjellim të madh të nënshtetasit e tij. Kur Balsha i I I ishte i zënë në konflikt me mbretin eBosnjës, Tverko n(1376-1391, për çështjen e zotërimit të Kotorrit, një ushtri e fuqishme osmane e komanduar nga Tmurtash Pasha në shtator të vitit 1385 u fut më shpejtësi në tokat shqiptare. Balsh a i I I së bashku më një grup fisnikësh të udhëhequr prej tij, mobilizuan më shpejtësi një pjesë të ushtrisë dhe u dolën përpara osmanëve në fushën e Savës ,,pran Lushnjës’’.
Beteja e parë e Kosovës (1389)
Intesifikimi i sulmeve të ushtrive osmane dhe zgjerimi i vrullshëm i pushtimeve të tyre në Ballkan bënë që sundimtarët ballkanas të linin më një anë grindjet e konfliktet ndërmjet tyre dhe të mendonin e të përjektonin aksione të përbashkëta ushtarake për t’i mbrojtur zotërimet e veta. Në vitin 1387 u krijua një koalicion i gjerë ballkanik, ndërkohë që më1388 sulltani përqëndroi forca të shumta në Plovoliv për të vijuar pushtimet në Ballkanin Qendror. Knjazi serb i Rashës, Llazar Hebelanoviqi mori nismën dhe i ftoi sundimtarët e tjerë ballkanas që t’i bashkonin forcat e tyre për të ndaluar marshimin osman.
Thirrjes së tij iu përgjigjen disa prej sundimtarëve Arbëror si; Gjergji i I I Balsha, sundimtari i Shkodrës, Teodori i I I Muzaka, zoti i Beratit dhe i Myzeqesë, Dhimiter Jonina, zot i trevave për gjatë rrugës tregtare Lezhë-Prizeren, Andrea Gropa, zoti i Ohrit dhe i rajoneve për rreth tij, sundimtarët të Arbërisë së Poshtme. Më ata u bashkuan edhe sundimtarët e tjerë ballkanas si vojvoda rumun Mirçea, bani krohat Ivan Horvat, mbreti Tvërko i i Bosnjës, sundimtari i tokave të pushtuara të Kosovës Vuk Mill Adenoviqi, që zakonisht njihej më mbiemri Brangoviçi’’. Zotërimet familjare i kishte në pjesën veriore të Drenicës dhe të Fushë-Dardanisë. Trupat Arbërore kishin një peshë të rëndësishme në forcat e koalicionit ballkanik. Kronikat Osmane që përshkruajnë ketë ngjarje, theksojnë numërin e madh të ushtrisë së Gjergjit të I I Balsha dhe e cilësojnë atë si njëri prej tre sundimtarëve kryesor të koalicionit antiosman, krahas Kjaz Llazarit dhe vojvodë Vllatko Vukoviqit, komandant i ushtrisë së mbreti Tvërko I të Bosnjës. Në qershor të vitit 1389 ushtritë e koalicionit u bashkuan në Fushë-Dardani ,,Fushë-Kosovë’’. Në çastin e fillimit të betejës, Vuk Brangoviçi i largoi trupat e vet a nga koalicioni. Më 15 qershor Ballkanasit zhvilluan një betejë të përgjakshme me forcat osmane të komanduara nga sulltan Murati I. Gjatë zhvillimit të betejës Millosh Kopiliqi vrau sulltan Muratin e I. Për hakmarrje osmanët vranë robërit e luftës, duke përfshirë Kjaz Llazarin e Millosh Kopiliqin. Në ketë mbetej mbeti i vrarë Teodor i Muzaka, si dhe shumë bashkëluftëtar të tij dhe shqiptarë të tjerë. Beteja e Fushë-Dardanisë dhe akti heroik i Millosh Kopiliqit lanë mbresa të fuqishme të shqiptaret e Kosovës, të cilët i përjetësuan ato në kënget popullore. Disfata e koalicionit ballkanik në betejën e Fushë-Dardanisë të vitit 1389 pati rrjedhime të rënda për popujt e Gadishullit Ballkanit. Ajo i dha fund krijimit të koalicioneve të gjëra kundër pushtuesve osman dhe sulltanit pasardhës ,,i Pajazitit të I (1389-1402, të njohur më cilësimin rrufeja ,,Jëlldërëm’’,lehtësoi rrugën për pushtime të reja në Ballkan. Lidhur më numrin e përgjithshëm nuk ka informacione të sigurta. Së pari ushtria e Llazarit ishte jashtëzakonisht e madhe, pastaj shton se ajo i kishte 500.000veta. Ndërsa Oruvi shkruante se ushtria e Moratit i kishte në betejë 600.000 ushtarë. Mëq turqit paraqiten më disa shifra varjanti i tyre ka pasur ndikim të shumë historian të kohës.

Në betejën e Savës që u zhvillua më 18 shtator të vitit 1385, forcat ushtarake Arbërore u thyen dhe vetë Balsha I I gjeti vdekjen. Fitorja e betejës i dha mundësi ushtrisë osmane ta pushtonte Beratin, Krujën etj., të cilat i mbajti përkohësisht deri sa u lëshoi zotëruesve të më parshëm

FUSHA E KOSOVËS, FUSHA E KËSHTJELLAVE

KOSOVA-CASSOVA


Nga Qazim Namani

Cascova=Cassoua=Casstel+ova=Fusha e kështjellave
Fusha e Kosovës= Fusha e kështjellave




Qazim Namani
Rreth ubikimit të qytetit mesjetar CASCOVA[1] kemi të dhëna nga studiues të ndryshëm. Disa studiues shqiptarë i përqafuan hipotezat e studiuesve serbë duke menduar se ky emërtim ka etimologji sllave, ku fjala kos e emërton shpendin e mëllenjës, duke pohuar se me emrin e këtij shpendi ka shumë vendbanime në shumë vende ku banojnë sllavët.
Si pas disa studiuesve shqiptarë që merren me etimologji në Kosovë ekzistojnë vendbanime të regjistruara me këtë emër në defterët osmanë të shek. XV. Skënder Gashi shkruan se Ilaz Rexha për një katund me emrin Kosovc, mendon se ishte katundi Kosovicë në malësinë e Gallapit. Emrin Kosovicë e mbanë edhe një lagje e sotme e fshatit Strezofc. Disa studiues këtë lokalitet mendojnë se duhet kërkuar në rrethinën e Ferizajt, në fshatin Kosin apo në Varosh. Martin Segoni nga Novobërda i cili prej vitit 1474 jetoj në Padovë të Italisë dhe si ipeshkëv në Ulqin, kishte shkruar për Novobërdën dhe e përmend një vend-luginë me emrin Kosovica, ku në njërën anë të kësaj lugine shtrihet Prishtina kurse në anën tjetër Novobërda. Bazuar në të dhënat e Segonit, i cili e njihte mirë terrenin, mund të pohojmë se fjala është për rrjedhën e lumit të sotëm Prishtina, pasi ai vjen nga malet e Gallapit, është konsideruar si degë e lumit Llap. Po ashtu pasi që Segoni thotë se, Kosova ishte në rrjedhën e lumit Llap, unë mendoj se, kjo luginë mund të këtë qenë lugina e fshatit Grashticë-Mramuer, ku nga kjo luginë në njërën anë mbetet Prishtina kurse në anën tjetër mbetet Novobërda. Këtë mendoj se e vërteton edhe emri i katundit Kosino, që përmendet bashkë me katundin e sotëm Busi, sot lagje e Mramurit, po ashtu dhe katundi Xhylkova sot Kilkov në mes së fshatrave Marec-Mramuer. Për më tepër, edhe humanisti raguzas, Alovsius Cervinus Tubero e përmend Kosovën në veprën e tij të botuar më 1603, kur shkruan për betejën e Kosovës tregon se, në atë betejë morën pjesë dardanët, ilirët dhe maqedonasit. Këtë e thotë në një kronikë të shek. XVI dhe Jeraksi, Logotheti i madh i Patrikanës se Stambollit përshkruan se, në atë betejë, morën pjesë arkontë nga Arvanitia=Shqipëria dhe nga viset që quhen Dardani=Kosovë. Një burim i shek. të XV tregon se tregtaret që shkonin nga Prishtina për në Vushtrri duhej të kalonin nëpër pyje apo shkurre, pra nëpër baschi di Cassova. Nga kjo kuptojmë se prej Prishtinës, për në drejtim të Vushtrrisë por edhe të Podujevës për gjatë rrugës, kishte kështjella që vëzhgonin rrugëtimin e tregtarëve perëndimorë. Perëndimorët këtë rajon e cilësonin si tokë e pasur. Stojan Novakoviq kujtonte se qyteti Cascova ishte i imagjinuar, por nëse ka ekzistuar mendon se ishte Janjeva duke e mohuar thënien e gjeografit turk Haxhi Kallfa, i cili qytetin Kosova në shek. e XVII e cilësoi si kadillëk. Kosova sipas Haxhi Kallfës është quajtur edhe Pallashima. Georg von Hahn propozonte që qytetin Kosova duhet kërkuar një orë udhë larg në jug të Janjevës. Kryeipeshkvi i ipeshkvisë së Shkupit, Don Mihal Suma, shkruan me 1632 se vendbanimi Kosova i përkiste famullisë së Janjevës. Në shkrimet e shek. të XVIII kur shkruhej për betejën e Kosovës në mikroregjionin e Kosovës përmendet edhe Zveçani, Graçanica, Fusha e Kosovës, Prishtina, Lipiani etj. Fusha e Kosovës e rrethuar me një varg kështjellash si Veletini, Gadimja, Surqina, Zhitia, Kaçaniku Burrniku, Petriqi, Jezercit, Suka në Kreshtë të vogël afër Kosharës, Halilaqi, Bardh i madh, Kështjella e qytetit në Vushtrri, Dubovci, Strofci, Kollë, qyteti i Trepçës (Mazhiq-Rashani-Smrekonica), Banjë, Barileva, Siqeva, Tenezhdolli, Grashtica, etj., mendojmë se japin elemente të mjaftueshme për ta kuptuar se fusha e Kosovës nuk është fusha e mëllenjave, si është shkruar në literaturën sllave dhe të huaj nën ndikimin e saj, ashtu si mendojnë disa studiues shqiptarë por është fusha e kështjellave, fusha e një qytetërimi shumë para ardhjes së sllavëve ne këto hapësira. Mendoj se edhe rrafshina e Llapit në komunën e Podujevës, është quajtur nga popullata autoktone shqiptare “Kosova e vogël” vetëm për shkak se rrethohet me një varg kështjellash dhe qytete të pasura me minierat e njohura si Bellasica, Berveniku, pastaj kështjellat e Braines, Ballocit, Tenezhdollit, Koliqit, Gllavnikut, Sharbanit etj. Edhe Kosovica si lagje e Strezocit e cekur më lartë kufizohet me një varg kështjellash dhe qytete përreth si: Qyteti i Marecit-Gllogovicës, Novobërda, Kulina e Dardanës, Kulina e Krilevës, Grexhenikut, Busavatës, Kremenatës, por mund të jetë dhe vetë Strezoci pasi është dëshmua si lokalitet i rëndësishëm arkeologjik etj., që dëshmojnë për një rajon kështjellash. Një karakteristikë të tillë e hasim edhe në rajonin e Ferizajt, Vushtrrisë, Mitrovicës, Lypjanit dhe komuna tjera që territori i tyre shtrihet në rrafshin e Kosovës, në të cilat janë evidentuar një varg i kështjellave. Përveç ndërtimit të kështjellave në bregore dhe male që e rrethojnë fushën e Kosovës, kishte vendbanime të fortifikuara dhe në vetë rrafshin e Kosovës si: Qyteti Ulpiana (Justiniana sekonda), Lypjani i vjetër (Justiniana Poli), Vushtrria, Prishtina, Surqina, pastaj themelet e vjetra në Pestovë, etj., që lënë të kuptojmë se këtë kështjella kishin prona të mëdha në fushën e Kosovës. Avni Këpuska në librin e tij “Qenësia e territorit dhe e kufijve etnikë autokton të Kosovës” shkruan se Kosovën e hasim në variante të ndryshme të shkruar, por më të shpeshta janë: Kasava, Kasova, Kosuva dhe Kosova. Nëse kemi parasysh trajtat më të hershme- Kasava ose Kasova-segmentimi i përbërjes së tyre jep kas-a dhe va, që të dyja terma gjeografikë. Interpretimin e parë gjeografik të emrit “Kosova” e ka bërë akademiku Josip Rogliq, i cili thotë se janë terminologji të gjuhës ilire. Sipas interpretimit të Rogliqit dhe studimit të Muharrem Carrabregut “Çelësi i Sistemit Ilirik të Emrit gjeografik”, termi Kas-a përmban kuptimin e një kodre, mali ose shkëmbi. Në Dalmaci janë dy fusha karakteristike të quajtura Kosovo, për të cilat Pop Duklanini thotë se etimologjia e tyre i ka rrënjët që nga kohët ilire. Në bazë të termit gjeografik Kas janë gjithashtu edhe emrat: cassel, castel, cashtel, castelli.[2] Prof. Dr. Skender Riza, po ashtu mendon se fjala Kosovë duhet të jetë fjalë e lashtë, ndoshta ilire apo thrake sepse emrin Kosova e hasim në shumë vise të Gadishullit Ballkanik: në Bosnjë quhet një vend Fushë Kosovë, në rrethin e Dibrës ekziston fshati Kosovë, në Dalmacinë jug-lindje të fushës së Kninit, gjendet një fushë Kosovë nëpërmjet të së cilës rrjedh lumi Kosovnica, në jug-lindje të Elbasanit ekziston fshati Kosovë, po ashtu edhe në rrethinën e Gjirokastrës gjendet fshati Kosovica, etj.[3]
Nga të dhënat e cekura më lart, mund të pohojmë se etimologjinë e emrit Kosova duhet kërkuar nga fjala latine për kështjella Casstel=Kështjellë dhe prapashtesa latine dhe turke ova=fushë që do të thotë fusha e kështjellave, nga ky version ka dalë dhe emri për Preshevën si Presh dhe prapashtesa turke ova që ka kuptimin fusha e preshit, pastaj Gjakova=Jakova që ka kuptimin fusha e Jakut etj. Studiuesit tanë duhet lënë anash të gjitha shkrimet sllave që janë shkruar rreth emrit të këtij lokaliteti në mesjetë, duke dhënë versione të reja shkencore për këtë emërtim. Nga burimet e cekura më lartë, tani është e ditur se këtë qytet duhet kërkuar në anën veri-lindore të qytetit të sotëm të Prishtinës. Prof. Skender Rizaj mendon se ky qytet është Bellasica në rrjedhën e sipërme të lumit llap. Mendoj se Belasica duhet të jetë kalaja Belas e rindërtuar në kohën e Perandorit Justinijan të cilën e përmend Prokopi i Cezaresë, e cila gjendet te fshatrat Sylevic dhe Murgull të komunës së Podujevës. Në territorin e këtyre fshatarëve ka zgjyrë metalesh dhe gjurmë të vjetra qytetërimi. Ky lokalitet ka një largësi prej Prishtinës, diku rreth 70km. Bazuar në të dhënat e deri tanishme për Kosovën si vendbanim-qytet mesjetar, mendoj se këtë lokalitet duhet kërkuar më afër vendit ku thuhet se është zhvilluar beteja e Kosovës. Emri i lokalitetit të Kosovës mendoj se ka të bëjë me ndonjë kështjellë dardane, por i përshtatur në gjuhën sllave për të krijuar më vonë mitin për Kosovën. Ka shumë mundësi që emri i kështjellës CASTELONA e përshkruar në listën e rindërtimeve të kështjellave në dardani nga Prokopi i Cezares, të jetë deformuar në variantin sllav CASSOVA-CASOVA-KOSOVO, andaj me këtë çështje duhet të merren studiuesit tanë më eminentë të historisë dhe gjuhës.
Pas betejës të lumi Marica(1371) Osmanët i vazhduan pushtimet e tyre, ata me 1375 e pushtuan qytetin e Nishit, kështu ju ofruan territoreve të kontrolluara nga princ vendorë të cilët duke parë rrezikun organizuan një aleancë në të cilën përveç shqiptarëve nga Dardania (Kosova), morën pjesë edhe princë shqiptarë nga trevat tjera shqiptare; beteja u zhvillua në Plloqnik (1386). Pas kësaj beteje Sulltan Murati i I solli përforcime nga Azia e Vogël por dhe nga Gadishulli Ballkanik, ku në anën e sulltanit morën pjesë dhe vasal serbë si; Konstantin Dejanoviç, mbreti Marko si edhe disa shqiptarë nga Epiri dhe Thesalia. Beteja u zhvillua në Kosovë.[4]
Kosova përmendet si lokalitet i vjetër xehetar në vitin 1423, që e kishte ligjin e vet të kodifikuar më 22 Mars 1488. Ky ligj ndahet në 16 paragrafë, që i rregullonte të gjitha çështjet ekonomike, politike dhe sociale të vendit. Cassova (Kosova) shënohet si vendbanim në hartat e Evropës nga fundi i shek. XV. Po ashtu në “Tabela Moderna, Polonia, Ungarie….”të Bontentance më 1507 është shënuar Kosova (Cascova) si lokalitet, pastaj Gasteldi më 1548, në Venedik boton “Tavole nouva di schiavonia”, ku paraqitet Kosova si lokalitet. Prej vitit 1570-1580 Kosova si vendbanim përmendet në tri fermanë që kanë të bëjnë me vjeljen e taksave, kurse në katër fermanë nga vitet 1579/80, 1588, 1595 lidhur me falsifikimet e monedhave dhe trazirave. Prof. Skender Rizaj shkruan se në ligjin mbi xeherore në kohën e sundimit të Sylejman Kanunit (ligjdhënësit), Kosova ose me emër tjetër Bellasica përfshihet në mesin e xehetar kryesore të Perandorisë Osmane. Në vitin 1565 Kosova kërkonte ekspertë për mihjen e minierave, ku sipas fermanit të vitit 1574 lartësia e qirasë të xeherores së Kosovës-Bellasicës ishte 300.000 akçe. Sipas Haxhi Kallfës më 1650, Kosova ndodhej në mes Prishtinës dhe Kushumlisë, dhe kishte 19 ditë rrugë nga Stambolli. Nga një tregtar Dubrovnikas Kosova përmendet ne vitet 1660,1661 si lokalitet prej nga Dubrovnikasit kanë transportuar lesh. Kosova për herë të fundit përmendet në vitin 1689 kur kishte rënë në duar të austriakëve.[5] Sipas një shënimi anglez, Kosova gjendej 7 mila në verilindje të Prishtinës. Në afërsi të këtij qyteti është zhvilluar beteja e Kosovës në të cilën turqit nën komandën e sulltan Muratit I, më 15 Qershor 1389 fituan kundër koalicionit ballkanik.[6]
Bazuar në këtë shënim anglez dhe të dhënave në terren, mund të pohojmë se kjo e dhënë është më e sakta për ubikimin e qytetit të Kosovës. Sipas hulumtimeve në terren mund të pohoj se ky lokalitet mund të jetë qyteti i Grashticës-Mramurit që i përgjigjet distancës së cekur prej 7 mila dhe po ashtu ky lokalitet gjendet në pjesën verilindore të Prishtinës. Në Grashticë ekzistojnë dy kështjella të ngjitura mes vete, kalaja e vogël dhe kalaja e madhe, të cilat e kanë dhe rogën e qjytetit. Në kala vërehen muret rrethuese dhe kisha jashtë mureve rrethuese, ku janë gjetur dhe tulla të periudhës romake. Poshtë kalasë për gjatë rrjedhës së lumit në gjatësi prej rreth 1 km ka themele po të njëjtës periudhë. Po ashtu buzë lumit është zbuluar një kishë paleokristiane, themelet e objekteve në vendin e quajtur “Hanishte” dhe sistemi i ujitjes në hyrje të fshatit Mramuer. Pak më lart në fshatin Mramuer ekzistojnë themelet e manastirit. Këtu i hasim dhe toponimet lugu i gjytetit, lugu i kishës, zgjyrë të metaleve që kanë mbetur nga shkritoret e mineraleve, po ashtu në fshatin Mramor në lokalitetin lugu i gjytetit mbi ugria ka mbetje të themeleve të objekteve, pastaj lugu i manastirit. Për ekzistimin e këtij qyteti do të dëshmonte ndoshta dhe ruajtja e mbiemrit Kosova të disa banorë të Prishtinës dhe Prizrenit deri në ditët e sotme. Në këtë lokalitet po ashtu ka zgjyrë metalesh, Suka e Radashecit-Grashticës në popull quhet edhe “Sulltan tepe” që na shtyn të mendojmë se pikërisht në këtë kodër ishte vendosur vetë Sultan Murati i parë i cili vëzhgonte situatën në betejën e Kosovës. Është me rëndësi të ceket se nga kjo kodër duket vendi ku thuhet se u zhvillu beteja e Kosovës. Jo larg nga suka e Radashecit-Grashticës gjendet kalaja e Siqevës (Kodra e Kunës), të cilës i vërehen muret e objekteve, po ashtu në kodrën e Kunës janë themelet e një kishe nga e cila janë dalë disa tjegulla dyshemeje me ornamente dekorimi të periudhës romake. Duke i shtuar dhe gjurmët tjera në fshatrat përreth, mund të pohojmë se shënimet e kronistit anglez për Kosovën janë të sakta dhe këtë qytet duhet kërkuar në territorin e lartcekur.



--------------------------------------------------------------------------------

[1] Prof. dr Skender Rizaj, “Kosova gjatë shek.XV,XVI dhe XVII” Prishtinë 1982, fq. 215

[2] Avni K Këpuska “Qenësia e Territorit dhe e kufijve etnik autokton të Kosovës Prishtinë 2003 fq. 140-142
[3] Prof Dr. Skënder Rizaj, “Kosova gjatë shekujve XV<>
[4] Prof. dr. Skënder Rizaj “Kosova gjatë Shek. XV,XVI,XVII” fq 16
[5] Prof. dr. Skënder Rizaj Vjetar nr. XXIX_XXX fq. 175,176 Prishtinë 2003
[6] PO aty fq.177