Turqit

Turqit janë ndoshta kombi më i ri i Evropës së vjetër. 

Fjala, i ri, është relative. Kur them i ri, kam parasysh gjuhën turke, më tepër se sa popullsinë turke. Lidhur me origjinën e turqve, thuhet se ata kanë emigruar nga fiset mongole dhe u vendosën në Anadoll shumë vonë.

Madje po ti referohemi historisë, ata kanë pushtuar një pjesë të Ballkanit, para se të pushtonin atë që do të bëhej shtëpia e tyre e re, pra Anadollin. Ishte një kryeministër shqiptar ai që pushtoi Anadollin për shtetin turk.
Ka disa fise turke që erdhën nga Aiza Qendrore, por popullsia turke në pjesën më të madhe të saj është autoktone, pasi ajo është popullsi e lashtë pellazge, që i ka banuar ato territore, që në kohët më të lashta.
Popullsia është ajo që ka qenë, e cila u bashkua me fiset turke, që erdhën aty, duke krijuar kështu kombin turk. Ajo që ndryshoi ishte gjuha, pasi këto popullsi të vjetra flasin një gjuhë të re, që është me tipare aziatike, por ruan edhe fjalët nga gjuhë evropiane. Shumë fjalë që gjenden tek shqipja dhe tek turqishtja nuk janë fjalë të huazuara as nga turqit dhe as nga shqiptarët, por janë fjalë që janë pellazgo-ilire.

Turqit janë një komb evropian nga ana antropologjike, e cila tregon se pavarësisht se kkjo popullsi e lashtë e ndryshoi gjuhën, nuk e ndërroi etnicitetin evropian, pasi ai pak element mongol u shkri brenda kësaj popullsie. Edhe të dhënat antropologjike tregojnë se popullsia turke është pasardhëse e racës së vjetër pellazgo-ilire dhe del me tregues cefalik si tek pellazgët dhe ilirët, ashtu si edhe tek shqiptarët sot, pra brakicefal në pjesën më të madhe.


Në Turqi jeton sot një popullsi e madhe shqiptare, që disa thonë se është ajo popullsi pellazge që ruajti gjuhën e saj dhe pjesa tjetër thonë që ka emigruar nga territoret shqiptare. Numri i kësaj popullsie shkom në mbi 7 milion banorë.

Shkroi : Elena Koxaqi, Redaktoi : Stop Injorancës

Shock to the system

Perandoritë po bien. Njeriu, po ngrihet. Diçka ka në ajër.
Në fillim vendet arabe, tani Anglia. Nuk dua të them, Britania. Dua të them Anglia. Nuk jam britanik dhe e kuptoj vetëm së jashtmi nevojën e tyre për të thënë “jemi britanikë”, në vend të “jemi anglezë” apo “skocezë”, apo “uellshë”. Perandoritë, po bien. Kombet po ngrihen.
Ka diçka që më tremb e ka diçka që më ngjall shpresë në tërë këtë që po ndodh, dhe desha ta ndaj me ju.
Në fillim desha ta quaja këtë Tartë, “leksione angleze”. Por, meqë po e shkruaj duke dëgjuar një cyberpunk të lashtë të vitit 1992 nga Billy Idol, mendova, në dreq me titujt politikisht korrektë. Le të flasim për shpirtin. Për shpirtin e zjarrit, të revoltës, e të huliganizmit. Për gjërat që po digjen e që do të digjen. Në 1992, revoltat në Los Angeles ishte një shock për sistemin. Tani është më shumë. Mund të jetë fundi i sistemit. Fillimi i fundit.

Ahh riot, rape, race and revolution…
Kështu e fillon Billy Idol, këngën që e ngriti fill pasi Los Anxheles u dogj nga protestat disa ditëshe më 1992, nëse nuk gaboj. Në atë kohë, sistemi ka qenë ndryshe. Bota ka qenë tjetër dhe muzika po ashtu. Vitet ‘80, të cilat përkufizuan një nocion tepër të lartë të lirisë po mbylleshin e bashkë me to edhe përkufizimi i lirisë. Sikur perëndimi të mos kishte qenë ai që ishte në vitet ‘70 e ‘80, ndryshimi i madh politik në lindje mund të mos kishte nisur. Por, magneti i lirisë ishte shumë i fortë. Perëndimit i duhej ky magnet për të thithur lindjen komuniste e për të dëshmuar superioritetin e sistemit. Kur flas për sistem, e kam fjalën pikërisht për atë, perëndimorin, që u standartizua në vitet ’80 me demokracinë dhe kapitalizmin, lirinë dhe të drejtën e revoltës, me sindikatat e studentët.

Pa qenë ekspert, e pa dashur të stërholloj teorira të përgjthshme, s’mund të rri pa vënë re që në lindje demokracia nuk arriti të funksionojë. Dhe kur them për lindje, nuk e kam fjalën për ne. Politikisht, ne jemi në lindje të lindjes së Lindjes.  Ne jemi dhe më në lindje se Kina, po qe për atë punë. E kam fjalën për vendet e lindjes europiane, me një traditë të mëparshme qytetarie e demokracie, me lidhje organike të vjetra me kontinentin. Me vende, ku demokracia ka lindur, e nuk është importuar. Nëse dhe Hungaria e Çekia nuk arritën ta marrin standartin e lirisë e ta aplikojnë pa probleme, atëherë vetë sistemi ka probleme.
Pasi magneti i thithi, i la aty. Sot, ato kanë probleme. Jo si tonat, por kanë.
Pas viteve ’90, sistemi nisi të përsosej. Jo për njerëzit, por kundër njerëzve. Edhe vetë perëndimi nuk kishte nevojë për aq shumë liri sa në vitet ’80. Magneti nuk i duhet më edhe aq. Kina është tepër larg për tu menaxhuar me magnetë. Gjiri persik manaxhohet me metoda të tjera. Sistemi, pas viteve ’90 filloi ta mbyllë pak nga pak dritaren e lirisë edhe në Perëndim. Makineritë me rreze X në aeroporte, e drejta për të të hyrë në emailet e tua pa të pyetur, Londra – qyteti më i survejuar në botë, ku dhe në banjë të ndjekin kamera sigurie, e plot të tjera, gjëra në dukje të vogla, gjëra “për të mirën tënde”, vetëm se e kufizuan lirinë. Ndërrimi i kitaristëve flokëgjatë me femra shalëgjata, i teksteve kundër sistemit me pop e R’nB, imponimi i asaj muzike që dëgjoni sot dhe i zhdukjes nga qarkullimi i rebelëve si Billy Idol, është pjesë e sistemit që po përsoset. Sistemi as në muzikë nuk promovon më rebelizmin, se nuk i duhet. I duhet një rini idiote që e sjell për hunde dhe një elitë intelektuale e mbytur në kredira bankare. Sistemi, po tenton të mbyllet që pas viteve ’90 dhe pasojat e saj po i shohim sot.

Më 1992, revoltat e Los Anxhelesit lindën për arsye të ngjashme me këto të Anglisë. Policia, e cila vret një zezak që mund të ishte dhe hajdut, dhe trafikant. Por, liria e nënkupton revoltën.
Sot debati i zjarrtë mes shumë njerëzve, është ky: A lejohet revolta e atyre që djegin. Huliganët që dogjën Totenhemin e më pas krejt Londrën, a duhen lejuar të protestojnë? Nëse një grua vdes nga flakët, a ka kuptim e drejta e tyre për të bërtitur.
Ky debat, është i rremë. Ky debat, nuk është thelbi i asaj që po ndodh. Ky debat, tenton t’ju çojë në rrugë pa krye.

21 janari i Londrës
Arsyeja pse shumë vetë duan ta ngrenë në plan huliganizmi revoltën e Londrës, është ose se janë naivisht racionalë, ose, sepse kërkojnë tërthorazi të legjitimojnë 21 janarin. Po hodhe gurë, do hash plumba! Kjo është logjika. Në Londër të tolerojnë se “ashtu e kanë ata”, por e kanë gabim. “Ç’faj kam unë mor zotëri, se ti do të protestosh e më djeg makinën që kam parkuar poshtë?”. Ruhuni nga ata që përdorin fjali me “mor zotëri” brenda, sepse do të thotë që kanë dëgjuar shumë fjalime të një diktatori.
Duan ta drejtojnë debatin tek “a duhet policia të vrasë”. Dikush thotë, policia e Londrës është standarti që duhet aplikuar. Një polici që nuk të vret, por të arreston. Sigurisht, duke nënkuptuar 21 janarin tonë jashtë çdo stadarti njerëzor. Dikush tjetër, bindet se revoltat të çonkan te huliganizmi, e huliganizmi të djeg makinën tënde. Pra, ti duhet të jesh kundër huliganizmit.
Por, ky është debati i gabuar.
Tema, nuk ëshët kjo.
Vërtetë, ngjarjet e Londrës kanë huliganizëm. Ato janë akte huliganizmi, por revolucionet nuk vijnë me dorashka të bardha. Revolucionet vijnë nga poshtë, në to ka llum e erë të keqe. Por, askush nuk ka faj se e kanë lënë të jetoj në llum e ndyrësi. Rebelizmi, të ndihmon të shohësh çfarë ka në të vërtetë në themelet e kësaj shoqërie.
Ngjarja  e Londrës, sipas dikuj që jeton në Londër është pak a shumë kjo:
“Motivi fillestar ishte që u vra një baba me katër fëmijë (i cili ishte i armatosur në fakt po nuk e kishte nxjerrë armën drejt policëve). Familja nisi një protestë paqësore që u injorua nga policia e Totenhamit- njëra nga lagjet më të varfra në Londër. Meqë s`po bëhej asnjë deklaratë, protesta nisi të bëhej e dhunshme. Më pas nëpër gjithë Shtëpitë e Këshillit (shtëpitë në të cilat shteti strehon ata që kanë nevojë) nisën papritur të organizohen banda dhe grupe gangstere nisën ta përdorin këtë për anarki, për të sulmuar e vjedhur nëpër dyqane etj. Jo rastësisht, vendet më problematike nga këndveshtrimi i rendit kanë qenë ato më të varfrat. Familja e viktimës nisi ta dënojë dhunën por tashmë gangsterët e kishin marrë kontrollin duke vjedhur dyqanet e shtrenjta, elektroshtëpiake, bizhuteri, celularë, etj. Depoja e Sony-t pasi u dogj iu vu flaka. Në ditën e dytë problemet nisën në Manchester, Birmingham dhe qytete të tjera. Rebelët thonë që qeveria – e cila po përpiqet të mbajë nën kontroll borxhin publik – me uljen e defiçitit po godet më shumë klasën e ulët duke ulur ndihmat dhe kështu ata nuk mund të përballojnë më jetesën e shkollën dhe detyrohen të vjedhin. Shteti nuk po kujdeset më për shtetasit ndaj plasi anarkia. Dhuna e policisë ishte arsye në fillim, por kur protesta u bë e dhunshme të gjithë harruan për të.”

Revolucione me dorashka të bardha nuk ka. Me dorashka të bardha janë vetëm hajdutët VIP, ata që po e shtrydhin sistemin në mënyrë të ligjshme. Ata me dorashka të bardha nuk kanë nevojë të bëjne revoltë, se u trembet lopa që po mjelin. Fëmijët e pashkollë a të rinjtë e papunë, nuk kanë para për dorashka të bardha, madje, s’besoj se ua ndjen. Ata kanë një mllef kundër sistemit. Vjedhjet, djegiet, mund të quhen edhe huliganizëm, por, tregojnë një të vërtetë të madhe. Njerëzit, e urrejnë sistemin.
Nga lajmet londineze, më interesanti ishte njëri që tregonte se ndër të arrestuarit nuk ishin të tërë “huliganë”. Kishte mësues, studentë, madje dhe e bija e një milioneri apo njerëz të tjerë që nuk knaë arsye të vjedhin.
Sepse, çështja nuk është “a kanë të drejtë të djegin e të vjedhin”. Çështja është, se sistemi nuk funksionon, nuk riparohet, dhe se e vetmja mënyrë e mbetur është ta djegësh.
Ata që djegin e që vjedhin, ata që godasin policinë, kanë me vete një të vërtetë të verbër:
Ky sistem nuk funksionon më.

Manipulimi i sistemit
Ka një barcaletë italiane, jo shumë etike, por që unë do ta shkruaj. “Një rus, ngrihet në mëngjes, mbush shishen me vodka e shkon në punë. Një skocez, ngrihet në mëngjes, mbush shishen me uiski, e shkon në punë. Një italian, mbush shishen me urinë, e shkon të paguajë kredinë.” Kështu ndjehen italianët, ndrësa Italia mban rradhën për krizë. Në fakt, ajo shishja e veçantë vlen për të tërë ata, për tërë botën.
Ajo makinë që digjet në Londër dëmton një njeri që nuk ka asnjë faj. Një njeri, që ndoshta po e paguan akoma ATË MAKINË me kredinë që nuk mbaron kurrë.
Dhe vera angleze, po ndodh, shi për këtë!
Njeriu i viteve 2010-të po vdes nën çizmen e të pasurve pa e kuptuar pse. Nuk ka njeri nga ata që unë njoh që mos ketë të paktën një kredi. Bankat, janë skllavopronarët modernë. Ndërkohë që populli gjerman paguan taksa që bankat gjermane mos humbasin para në falimentimin grek. Ndërkohë që Obamës, republikanët ia lidhën këmbët, e detyruan që barrën e borxhit ta mbajnë prapë të varfrit. Një grup i paidentifikuar të pasurish lëvizin fijet e botës, dhe fijet e informacionit tonë me anë të mediave. Shteti u shërben vetëm të pasurve, dhe masat kundër krizave mbrojnë vetëm ata që kanë shumë para. Në Somali po vdesin me mijëra në javë nga uria. Po vdesin tani. Tani! Tani që ti po lexon. Ky është sistemi global.
Duket qesharake kur unë ankohem për muzikën. Kjo muzikë që mbizotëron sot, është një rraketake boshe e që nuk të thotë asgjë. Dëgjoni tekstet e Rihanës e krahasojni qoftë dhe me ato të Madonës në vitet ’80 (që mos them me tekstet e Pink Floyd). Sistemi, e ka përsosur rrjetin shtypës.
Londra është shumë afër qendrës, por dhe aty, media mund ta injorojë vrasjen e një babai apo të revoltës së familjarëve. Atëherë, të digjet Londra!
Një shkrim interesant tek saktivista.com ngrinte problemin se pse media hesht për revoltat që vazhdojnë në Egjipt? Sepse medias, ose dikujt pas saj i interesonte të hidhte Mubarakun, por nuk i intereson të tregojë që Egjipti zien akoma. Atje, protestat vazhdojnë. Sepse, pranvera arabe nuk ishte kundër një njeriu, ishte kundër sistemit. Por, mediat janë bërë palë me sistemin.
Tani, trazirat po mbërthejnë zemrën e tij. Vera angleze, jep shpresë dhe dhimbje.

Londra shqiptare
Deri para pak ditësh, isha nga ata që thonin, “të kesh të ikësh nga ky vend e të jetosh në Londër”. Londra, është parajsë krahasuar me këtë Miss-in tonë pabukse. Por ja që dhe në Londër, sistemi nuk funksionoka. Edhe në Londër, mund të digjet makina jote.
Shumë londinezë, njerëz të trembur nga ideja e dhunës, janë në të njëjtin qerthull debati, sa na duhet dhuna.
Këta që sundojnë botën e shtetet, me atë e përjetësojnë pushtetin, duke i trembur njerëzit me idenë e dhunës. Me frikën, se ja, do të ta djegin makinën. Kjo frikë gjendet kudo ku ka njerëz, por, kjo nuk e fsheh të vërtetën. Sistemi, është i kalbur. I tërë sistemi. Dhe në tërë këtë kalbësirë, ne jemi cepi më i kalbur i ngrehinës, ku çfarëdo të ndodhë, nuk i intereson kujt, në zemër të sistemit.

Kam qenë i pezmatuar deri dje me paaftësinë e njerëzve të mi për të qenë qytetarë, para se të jenë partiakë, për të qenë të lirë, para se të jenë militantë. Më habit fakti që nuk ndjej reagim qytetar ndaj problemeve të shumta të sistemit. Më tremb mungesa e solidarizimit me kauza njerëzore si ajo e minatorëve, me kauza ekonomike si abuzimi i vazhdueshëm i kompanive të mëdha me abonentët e klientët, me kauza shpirtërore si fëmijët e Ziver Veizit, apo me kauza të së ardhmes si ajo e derdhjes së naftës në Zvërnec. Heshtja e tyre, më tremb.
Por pranvera arabe dhe vera angleze, treguan që sistemi nuk ka ende armët perfekte për ta dhunuar shpirtin, dhe se durimi njerëzor ka një kufi.
Londra ishte një parajsë para pak ditësh. Shqipëria është një oaz qetësie tani.

Nuk dua të bëj si profet e as si vizionar, por ka gjëra që mund të ndjehen. Kur vjen tërmeti, të parët e ndjejnë peshqit. Jo breshkat që mban dikush në zyrë, por peshqit. Nëse dikush në këtë vend ka mend, do kuptojë që peshqit e kanë dhënë sinjalin. Tërë kjo qetësi e rreme, nuk është e mirë. Nuk e di a ka akoma kohë për të ndrequr diçka në këtë sistem. Kohë mbase ka, po s’di a ka më njerëz në këtë shtet që të kuptojnë se duhet bërë diçka që mos të presim verën tonë angleze. Dhe kur them “diçka” jo të blejmë helikopterë. Helikopterë kishte dhe Mubaraku.

Vera angleze nuk është çështje huliganizmi, është çështje e sistemit. Nuk do habitesha, po të shihja ndonjë ditë mësuesen time të vjetër të letërsisë duke hedhur molotov. Edhe ajo, duhet të jetë kundër sistemit.
Siç këndon Billy Idol, It was a night / Hell of a night, L.A., it really was / Oh what a riot / I said yeah, come on / It makes my life feel real / Fear police and civil corruption oh yeah / Is there a man who would be king / And the world stood still…
You can rock this land baby!
Nuk ka nevojë t’jua përkthej. Kur të vijë dita, do ta kuptoni se çfarë është.
Ti mund ta shkundësh këtë tokë!

Nga Koloreto Cukali

Përsëri për frëngjishten

Ndër gjuhët e folura në botë, që natyra i ka falur njeriut, frëngjishtja është e vetmja gjuhë e pështirë. Nga njëra anë, ajo gjuhë i shkakton folësit deformime të rënda fizike në kokë, që e shoqërojnë atë nga lindja deri në vdekje. Ato janë skalitur, që nga kohët që francezi nisi të flasë atë gjuhë, nga nëna tek fëmija, nga goja në gojë, nga njëra krahinë e Francës në tjetrën. Nga ana tjetër, ajo gjuhë e mbush fytyrën e folësit me ujë e pështymë, me rrokje grykore e qiellzore, sa që një kokë e tillë ngjan me një kazan me avull me shumë vrima që vetëm shfryn ajër, stërkala e përr-përre.

Sa herë që francezi belbëzon apo fillon të flasë, atij njeriu i mbushet menjëherë goja me ujë e shumë pështymë, qoftë në cepat e gojës, qoftë në mes të buzëve. Sa herë që hapen e mbyllen buzët, mu aty në mes të tyre, atje ku ato thellohen pakëz, njëra sipër e tjetra poshtë, formohet si një ujëvarë në miniaturë një rrjedhë e vazhdueshme pështyme, si një file e hollë dhe e gjatë, që lëviz si llastik lart e poshtë. Ndërsa në cepat e buzëve formohet një shkumë, që sa vjen e shndrrohet në një "gjizë", e që mbetet gjithnjë aty ashtu neveritshëm para syve të tu, njëlloj siç mbeten kripërat dhe mbetjet e tjera të ujit në breg të detit, duke të futur në shpirt një krupë të madhe.

Veç pështymës, që nuk i ndahet më fytyrës së një francezi, nga goja e të vetmit njeri të privilegjuar nga largëqofti, sa herë që ai shqipton ndonjë fjalë, fjali, frazë apo qoftë dhe ndonjë fjalim, në fytyrën e tij rëndom të shëmtuar, si tek një trombist që i bie trombës për të luajtur një pjesë të vështirë, ne dallojmë një fryrje ritmike të bulçive, që gati sa s'plasin nga presioni i ajrit, që vjen nga poshtë grykës.

Pas pështymës dhe fryrjes së bulçive, u vjen më në fund rradha të dalin tingujt, rrokjet dhe fjalët. I varfri njeri, të cilin zoti largëqoftë nuk e ka privilegjuar ndonjëherë, ndonëse ka vënë mirë veshin të dëgjojë me kujdes se çfarë thotë, mezi arrin të shkoqisë fjalën që francezi kërkon t'i thotë.

Gjuha franceze është gjuha e njerëzve-kafshë, gjysëm-njerëzve, që Çezari kur i pa të zhveshur nëpër shpella, në gjëndje gjysëm të egër, i quajti Gales dhe u përpoq t'i bënte njerëz. Por Çezari, sa do i zoti që qe, ai nuk mundi t'u mësojë atyre se si hahet buka, se si mund të mbulohet trupi me petka. Edhe pas dhjetë shekujsh, ballkanasit tregojnë se si Galët, Zgjebarakët e rreckosur të Perëndimit duke shkuar për në Konstandinopojë mespërmes Durrësit dhe qyteteve të tjera, kishin mësuar të vishnin për herë të parë rroba për të qenë.

Gjuha franceze është një gjuhë e zhveshur, një gjuhë e vjedhur, e goditur, siç goditet një çorbë, në rrjedhë të kohërave, si një trup lakuriq që i kanë veshur një këmishë, që s'mund t'i mbulojë lakuriqësinë e dikurshme të trupit dhe të mendjes. Që nga koha kur në shkrime u shfaq emri i Krishtit, gjuha frënge me ngjyrimin e përçudnueshëm të tingujve të saj vjen e të përplaset në fytyrë siç vjen vala e një erë të keqe hudhre, që të qelb mu në hundë.

Ajo gjuhë i artikulon tingujt, rrokjet e deri fjalët në një mënyrë fare origjinale, ndryshe nga të tjerat. Ato marrin rrugën nga mushkëritë, fillojnë të rrotullohen në boshllëkun e tyre si gjethet që bien e ngrihen nga bulçimat e erërave të vjeshtës, kalojnë shtrembër nëpër fytin e ngushtuar nga shtrëngimi i muskujve, ngatërrojnë këmbët nëpër kordat e zërit të çjerrë dhe sapo çlirohen nga vargojt përplasen në qiellzë, vijnë rrotull e rrotull nëpër zgavrën e gojës dhe kthehen prapë mbi grykë, që tani i ngjan një kazani që zjen me bulëza e gurgullima uji të valuar duke lëshuar mbi sipërfaqen e tij zanore e bashkëtingëllore, gërr-gërre e kërr-kërre, thua se do të nxjerrë në atë çast nga goja jo fjalë po kilogramë me gëlbaza. Është një pamje ferri.

Pasi zjejnë mirë në kazanin mbi furrën grykore, rrokjet e më pas dhe fjalët nxitojnë të shpëtojnë nga ai ferr, që i grin e i copëton si një mulli me erë. Çdokush nga këto zanore e bashkëtingëllore, tinguj grykorë, rrokje, fjalë hundore, togje fjalësh e fjali, del me një frymë me një pjesë të ajrit qoftë nga të dy flegrat e hundës kur ato janë të lira, qoftë nga goja tashmë e shtrembëruar si nga një tik ngërçi, duke shfryrë nga siguresat e një kazani me presion në qiellin e pastër. Të duket vetja sikur je në mes të një kori që po këndon me feçkat e një tufe derrash në portën e një stalle me plehra apo në buzë të një moçali ku bretkosat dhe karkalecat po dëfrejnë sapo ka kaluar zhegu i vapës. Kur francezi zë e flet kur ai ndodhet kundër dritës së bekuar të diellit, ti dallon qartë se si në ajrin e pastër e të dlirë, që na ka falur natyra jonë e shenjtë, përhapen pa pushim nga gryka dhe goja e tij, si nga goja e të mallkuarit zot si fishekzjarre pjesë pështyme e stërkala plot mikrobe e sëmundje. Është momenti kur nga goja e francezit dëgjohet ajo që ai e quan vetë një sinfoni, gjuha frënge.

Ç. Xhunga

Robert d’Anzhelit dhe shqiptarët

Në vitin 1998 doli në qarkullim në gjuhën shqipe libri “Enigma nga pellazgët te shqiptarët” i autorit francez Robert d’Angely. Ky libër nuk është e para vepër që autori francez boton në lidhje me Shqipërinë dhe shqiptarët. Po atë vit doli në qarkullim në gjuhën franceze edhe libri “Grammairi Albanaise Comparee” (Gramatika e krahasuar e gjuhës shqipe).
Libri ENIGMA është botuar në vitin 1990-1991 në gjuhën frënge në pesë vëllime dhe është pritur me interes nga studiuesit e ndryshëm që merren me studimet e lashtësisë, të gjuhëve pellazge-shqipe, greke dhe etruske.

Veprat e Robert d’Angely janë një shkëndijë për t’u marrë seriozisht me mbishkrimet në gurët e vjetër, librat e vjetër që ende nuk është thënë ende fjala fundit për gjuhët në të cilët janë shkruar. Gjuhëtari dhe etnologu Robert d’Angely lindi më 22 dhjetor 1893 në Paris dhe vdiq po në qytetin e lindjes më 22 tetor 1966. Fëmijërinë e kaloi duke ndjekur babain e tij nëpër Ballkan, në Shqipëri, Greqi, Turqi e një pjesë të Rusisë. I ati ishte inxhinier i ndërtimit të rrugëve dhe urave në Perandorinë Osmane.  
Përveç frëngjishtes, fliste lirshëm gjuhën shqipe, greqishten, turqishten, italishten, anglishten, gjermanishten. Njihte mjaftë mirë greqishten e vjetër, latinishten dhe autorët klasikë, të cilët i studioi në Institutin Filologjik të Athinës.
Lexonte dhe përkthente lehtësisht tekstet e autorëve antik, duke parapëlqyer “babain e historisë” Herodotin.

Në dorëshkrimet e tij ai ka shkruar në greqishten e vjetër tregimin origjinal të Platonit mbi Atlantët dhe atë të Herodotit mbi luftën e Trojës, të cilën e ka lënë të përkthyer. Ka një njohje të thellë mbi fenë ortodokse, katolike, islamike, etj.
Atij i vjen keq që për interpretimin e mbishkrimeve të vjetra, studiuesit kanë përdorur pothuajse gjithë gjuhët indo-evropiane dhe jo atë të shqiptarëve. Që të ndjekësh tregimin e tij, logjikën dhe refleksionet në raport me kronologjinë dhe vërtetësinë historike, është e nevojshme të imagjinosh gjendjen sociale e gjuhësore të epokës të cilës i referohet pareshtur. Qëllimi që ka ndjekur Robert d’Angely është që të na transmetojë atë çka për të është e dukshme, atë që siç pohon ai, gjuha pellazgjike e cila jeton ende në gjuhën shqipe, është gjuha më e vjetër e grekëve dhe latinëve.
Në librin “Enigma”, autori i kushton një rëndësi të madhe kronologjisë së ngjarjeve historike, migrimeve, ngjarjeve letrare e historike, pjesëve të tyre gjuhësore, etnografike e gjeografike. Robert d’Angely në veprën e tij kërkon të hedh dritë mbi të vërtetën e kombit dhe gjuhës shqipe, të zbardhë ngjarjet e vërteta që janë mbuluar nga pluhuri i harresës me qëllim apo pa qëllim nga faktori njeri në lidhje me lashtësinë pellazge-shqiptare. Ai u kërkon gjithashtu shqiptarëve që të thellohen e të flasin në mënyrë korrekte të dy dialektet, gegë e toskë.
Robert d’Angely në vitin 1924 u martua me një vajzë shqiptare e cila ishte e bija e doktor Josif Bënjës nga Bënja e Përmetit, i cili ka qenë anëtar i Delegacionit shqiptar në Konferencën e Londrës në korrik 1913. Robert d’Angely shërbeu për disa vite në rradhët e “Ushtrisë së Orientit”, e cila u vendos për një kohë të gjatë dhe në Shqipëri, veçanërisht në jug-lindje të saj. Në vitin 1917, ai u transferua në regjimentet që luftonin në Turqi dhe në Greqi, ku merr pjesë në betejën e famshme të Guevgueli-t. Më 22 Janar 1918 plagoset në brigjet e lumit Vardar gjatë luftimeve dhe më pas transportohet në spitalin ushtarak të Tulonit në jug. Për këtë ngjarje, pas lufte u dekorua dhe me dekoratën e “Kryqit të Luftëtarit” dhe më vonë ka patur “Kartën e Luftëtarit” të Francës, deri sa vdiq.
Eshtë interesant fakti që pasi u shërua, ai kërkoi të shkonte në Shqipëri, në zonën e Përmetit, ku qëndroi nga viti 1918-1919. Eshtë larguar nga Përmeti më 30 janar 1919 duke marrë dhe fjalën e farmacistit të Përmetit se ishte dakort që të martohej me vajzën e Doktor Josif Bënjës. U kthye në vitin 1924 në Shqipëri për të marrë vajzën shqiptare për grua. Gjatë qëndrimit në Shqipëri ai njohu Sulejman Delvinën, Fan Nolin, Pandeli Evangjelinë, Luigj Gurakuqin, Shefqet Korçën, Stavro Stavriotin, etj. U largua përgjithmonë nga Shqipëria më 4 mars të vitit 1925, nga kufiri jugor drejt Athinës ku do të hypte anijes drejtë Stambollit. Robert d’Angely studioi në Shkollën Kombëtare greke të Fanarit në Stamboll, në fakultetin filologjik në Universitetin e Athinës etj.
Punoi në disa Universitete duke dhënë mësim të gjuhëve shqipe, greke, turke, italisht, gjermanisht etj. Robert d’Angely nuk ishte i dashuruar vetëm me gruan e tij shqiptare, por ai kishte një dashuri të madhe me çdo gjë që lidhej me shqiptarët dhe Shqipërinë. Librat më të pëlqyer të tij, ishin ata që lidheshin me çdo gjë shqiptare si të ish-Konsullit francez në Janinë, Pukëvili, libri i fratit jezuit Dyponse “Historia e Skënderbeut, mbretit të Shqipërisë”, studimi i Mario Roques për “Fjalorin e Shqipes” të vitit 1635 të Frang Bardhit, etj. Vepra pesë vëllime e Robert d’Angely “Enigma nga pellazgët te shqiptarët”, jo vetëm që nuk u botua kur ishte gjallë, por pati edhe një fat të keq, sepse për tridhjetë vjet mbeti i fjetur në heshtje.
Kjo, derisa e bija e tij Solange d’Angely gjatë pushimeve rastësisht gjeti dorëshkrimet e tij dhe mësoi se këto dorëshkrime nuk ishin shënime të thjeshta, por bëhej fjalë për një vepër të madhe që lidhej direkt me shqiptarët.
Dorëshkrimet e gjetura do të botoheshin në gjuhën frënge dhe shqipe nënkujdesin e Solange d’Angely e cila plotësoi dëshirën e babait të saj që gjithë jetën ia kushtoi studimeve pellazgjike. “Enigma” e Robert d’Angely u bë ndihmesa e shumë studiuesve të albanologjisë. Ajo vepër është edhe shkëndija ime si studiues që u mora më seriozisht me kërkime të historisë së shqiptarëve të Greqisë-arvanitasve. Ndoshta “Enigma” u bë shkëndija që më vonë të botoheshin vepra të ngjashme të autorëve të tjerë që merren me studimet pellazge-shqiptare si Niko Stylos, Mathieu Aref, etj. Çdo përkrahës i tezës së Pellazgjëve në librin “Enigma” do të gjejë fakte dhe vërtetime të pamohueshme që shqiptarët dhe gjuha shqipe ruajnë edhe sot elementët e trashëgimisë nga pellazgjët e lashtë. Vepra e Robert d’Angely është një punë e madhe që ka një shtrirje të gjerë në hapësirë dhe në kohë. Ai gjithë jetën e tij ia kushtoi studimeve të popujve të lashtë mesdhetarë dhe të Ballkanit. Çdo kush në këtë libër, do të vërë re përkushtimin e tij të veçantë për gjuhën shqipe.
Kujtimet e Solange d’Angely
Me vajzën e studiuesit Robert d’Angely, Solange d’Angely kam disa vite që njihem, rregullisht kemi pasur letërkëmbime. Ajo më ka folur për babain e saj dhe punën e tij shkencore që nuk arriti sa ishte gjallë të botonte veprat, por i la ato në origjinale, në dorëshkrim. Gjithnjë ai i hidhte nëpër fletore. Vdekja e tij e papritur dhe heshtja e gjatë, bënë që për shumë vite ato dorëshkrime të mbeteshin në heshtje, pa kujdesin a askujt. Solange fëmijërinë e kaloi në Paris në një mjedis ku flitej shqipja dhe ku vinin shumë familje shqiptare që jetonin atëherë në Paris apo në rrethinat e kryeqytetit si në Lilas, Romainville, etj. Dasmat, festa popullore apo ngjarje të komunitetit shqiptar kaluan nëpër vitet e saja të fëmijërisë. Shpesh në shtëpi, nëna dhe babai i saj flisnin shqip. Në një letër mikja ime Solange më shkruante: “shqipen babai im e dinte shumë mirë. Mbaj mend një dhomë që e kishte krijuar me dërrasa, dhe një bibliotekë ku vendoste librat e tij më të dashur, dhe në rradhë të parë Rabelais, të cilin e adhuronte. Libri ‘Lufta e Krimesë’, dy vëllime mjaft interesante më kujtohen edhe tani. Ai kishte lexuar pothuaj të gjithë historianët apo personalitetet franceze që kishin shkruar për Shqipërinë si librat e konsullit francez në Janinë, Pouqueville, librat e Degrand dhe Hecquart për Shqipërinë e Epërme, studimet e Dozon-it për gjuhën dhe folklorin shqiptar, bibliografinë e njohur të Legrand, etj, të cilave ai u referohet. Bota e babait tim ishin librat, gjuhësia dhe historia që lidhej me qytetërimin pellazg dhe ajo e shqiptarëve. Atij i pëlqente shumë gjeografia dhe donte të udhëtonte...” Në vitin 1971 Solange viziton për herë të parë Shqipërinë bashkë me nënën e saj.
Pas kësaj vizite, e cila i la mbresa të thella si dhe në vizitat e mëpasme, lidhja e Solanges me Shqipërinë u bë shumë e fortë. Ajo që nga vizita e parë, çdo vit kalon disa ditë pushimesh në vendlindjen e nënës së saj në Shqipëri, Përmet dhe Bënjë. Një ditë, kur ishte me pushime në bregdetin Atlantik të Francës, nga kurizoteti hapi çantën e babait dhe një nga valixhet e tij të lëna në harresë. Duke lexuar shënimet dhe fletoret e tij me një kaligrafi mjaft të bukur, u habit me thellësinë e gjykimeve mbi qytetërimet e vjetra, mbi pellazgët, etruskët dhe shqiptarët etj. Dhe mendoi në vete se kjo mund të jetë një vepër e dobishme për fushën studimore të historisë dhe filologjisë shqiptare, se ishte një dorëshkrim që shkonte thellë në historinë mbi gjuhën shqipe dhe se kishte mjaft vlerë. Ishin përpjekje për zbërthimin e enigmës së origjinës së shqiptarëve dhe sidomos për gjuhën e tyre.
Atëherë zonja Solange d’Angely takoi profesor Remzi Pernaskën që ishte në Paris dhe i tregoi dorëshkrimet. Ai i tha: nuk je as historiane, as etnologe dhe as linguiste që të gjykosh mbi tezat shkencore të babait dhe se gjëja më e mirë është botimi i këtij dorëshkrimi për homazhin e tij”. Atëherë, mori kontakt me disa botues, më së fundi, miku i Shqipërisë në atë kohë, Jean-Pierre Graziani, ndërmori botimin e librit në shtëpinë botuese Cismonte e Pumonti. Në vitet 1991-1992 u botuan rradhazi të pesë vëllimet e para të librit “Enigma”, të cilën Robert d’Angely e kishte titulluar “Enigma…Origjina e racës dhe e gjuhës së pellazgëve, arianëve, hititëve, helenëve, etruskëve, grekëve dhe shqiptarëve, etj…tashmë e zgjidhur”. Por siç shihet nga titulli, kërkimet e shumta që kishte bërë në disa qytetërime të mëparëshme e të mëvonëshme nga Ballkani deri në Azi, e kishin detyruar atë ta zgjeronte fushën e studimit të tij, duke patur si synim kryesor gjithnjë pellazg-etruskët dhe në thelb vetë shqiptarët. Megjithë problemet teknike që u hasën në fillim për problemin e dorëshkrimeve të vjetra, libri më së fundi u botua në pesë vëllime në gjuhën frënge dhe në një vëllim të vetëm në gjuhën shqipe.


Pjesë nga libri “Enigma” të Robert d’Angely
Raca pellazge ka ngjyrën e lëkurës dhe sidomos të fytyrës të bardhë. Ngjyra e flokëve është më tepër gështenjë se e çelët dhe nëse flokët i ka mjaft të dredhura, asnjëherë nuk i ka kaçurrela. Tiparet e fytyrës janë të rregullta: fytyra mjaft vezake, balli i gjerë, sytë shprehës, të mëdhenj, të futur thellë në kafkë dhe as të kërcyer, as të çarë si bajame; hunda e drejtë, e rregullt, e vogël dhe asnjëherë e shtypur me feje të hapura; kurse buzët të vogla e aspak të kërcyera ose të trasha. Çdo përjashtim nga ky përshkrim i përgjithshëm shënon veçori, që janë karakteristika të racave të tjera të njeriut. Gjuha shqipe ka pasur në lashtësi dhe deri në kohët e fundit një rëndësi të madhe dhe një evoluim letrar të mrekullueshëm e të pakrahasueshëm; u përket shqiptarëve të sotëm të vazhdojnë këtë evoluim, ta thellojnë gjuhën e tyre dhe ta zhvillojnë më tej. Në fakt, studimi i thelluar i shqipes, i greqishtes dhe i latinishtes bën të dalë qartë, se marrëdhënia e afërsia që i lidh, është ai i nënës për shqipen dhe i bijave për dy të tjerat: greqishten dhe latinishten. Ne nuk druhemi ta përdorim një terminologji të tillë që të përcaktojmë afërinë, e cila i lidh në të vërtetë këto tri gjuhë- edhe disa të tjera – sepse në të vërtetë kemi të bëjmë me një marrëdhënie të tillë, me gjithë faktin që ka gjuhëtarë, të cilët pretendojnë se lidhur me marrëdhëniet e farefisnisë midis gjuhëve, ai i nënës dhe bijës nuk mund të zbatohet, sepse nuk është çështja e një farefisnie të tillë, por një evoluim të gjuhës. Nuk ka asnjë hije dyshimi se Ðåëáñãïò është një term i përbërë pellazgjik ose shqip, i greqizuar ose i helenizuar shumë më vonë. Duke e zbërthyer vijmë me lehtësi te forma e tij primitive origjinale, mjafton të ndjekim një metodë dhe me etapa. Fjala pellazg, që përcakton gjuhën primitive të racës së bardhë, etimologjikisht është e prejardhur nga fjala Ðåëáñãïò=ðåë-áñãïó nga piell arg, që do të thotë: i lindur i bardhë ose pinjoll i bardhë, që shënon çdo individ të racës së bardhë. Kur të parët Arias-fenikas, ose Arg-fenikasit, ose Arg-mesopotamasit, tregtarë lundërtarë erdhën ose zbritën te brigjet e Peloponezit dhe në jugperëndim të Azisë së Vogël, dhe kur ata i panë për herë këta Ðåëáñãïó ose Pellazgë, banorë të Greqisë dhe të Azisë së Vogël, të gjithë të veshur e të mbuluar me të bardha, duke punuar të përkulur mbi gjelbërimin e arave të tyre, i morën për lejlekë dhe për shkak të kësaj ngjashmërie ose të këtij ngatërrimi, u dhanë emrin LELEK, prej nga vjen LELEGËT, siç quhen këta shpendë në gjuhën e fenikasve ose aramaishte, një fjalë që për më tepër është huazuar nga pellazgjishtja. Më vonë, kur greqishtja përparoi në formimin e saj, këtë shpend këmbëgjatë, që pellazgjishtja, e po ashtu si ajo dhe ferishtja e quanin: lelek, edhe ajo e emërtoi me emrin që i përgjigjet në pellazgjishten nga pikëpamja racore: ðåëáñãïò=lejlek. Më pas Ðåëáñóãïó evuloi dhe u bë Ðåëáóãïò, Ðåëáóãïé ose PELLAZGËT, mbiemra që përcaktonin gjithë popullsinë e racës së bardhë të Lashtësisë, dhe nga ky përcaktor i përgjithshëm i pellazgëve, të përdorur kaq gjerësisht siç ishte e drejtë, ka ardhur gabimi që ka bërë dijetari Mx Muller, kur ka shprehur mendimin se ‘Pellazgët janë një mit i të lashtëve’. Në të gjitha kohërat e grekët kanë pasur maninë për të përkthyer emrat dhe emërtimet e huaja për t’i bërë greke ose për t’i helenizuar. Kjo mënyrë veprimi ka ndryshuar edhe mënyrën e shqiptimit e të shkrimit të fjalëve ose emrave të përkthyer, gjë që më në fund i bënte tërësisht të pakuptueshme. Nëse të lashtët grekë-madje ashtu si edhe të sotmit nuk do të kishin kërkuar ta bënin gjithçka greke, qoftë duke e transkriptuar në mënyrë të pamjaftueshme, qoftë duke e përkthyer jo me saktësi, dhe gjithnjë me një mënyrë që e shtrembëronte shqiptimin fillestar në pjesën më të madhe pellazg, ne nuk do të kishim në këtë moment kaq fjalë të shkruara ose të përkthyera greqisht. Helenët, që u është errësuar mendja nga emri i shqiptarëve, pretendojnë se ata që banojnë sot në Shqipëri: “kurrë nuk kanë formuar në të kaluarën një shtet, që të kishte po ata kufij si vendi i sotëm, as nuk kanë pasur një unitet çfarëdo, qoftë etnologjik ose tjetër, as dhe një emër.” E këto helenë, që mbajnë një emër të humbur që në antikitet pas vitit 146 para K., pa e ditur se çfarë ka qenë helenizmi i vjetër dhe origjina e tij, duan t’ua veshin këtë edhe epirotëve të lashtë dhe ilirëve...

Sa për Aleksandrin e Madh, nga fakti që ai ishte maqedonas paska qenë bullgar, do të thotë të harrohet që, nëse Aleksandri i Madh ishte helen nga arsimimi, nga prejardhja ishte shqiptar, i edukuar dhe arsimuar greqisht nga një shqiptar, prej Stagjire: Aristoteli.
Mjafton të lexohen tekstet e lashta, të cilat na mësojnë se Aleksandri i Madh, kur fliste me ushtarët e vet ose me disa nga gjeneralët, të gjithë maqedonas, u fliste në gjuhën e nënës. Kurse nëna e tij ishte Olimpia, epirote dhe që fliste shqip.

Arben Llalla

Kush është i interesuar për të lexuar "online" librin, e gjeni këtu:
http://www.docstoc.com/docs/68052890/Enigma-nga-Pellazget-te-Shqiptaret---Liber-nga-Robert-dAngely-%28tani-ne-PDF---149-faqe%29

Stop Injorancës - Ndal Paditurisë

Daniel Godelli shpallet kampion i botës për të rinj

Peshëngritja shqiptare korr një tjetër sukses në arenën ndërkombëtare, pasi Daniel Godelli është shpallur sot kampion i botës për të rinj, në Kampionatin Botëror të Peshëngritjes për këtë grupmoshë, që po zhvillohet në Pineng të Malajzisë.
 

Godelli ka spikatur në kategorinë e peshës trupore deri në 69 kg, duke marrë dy medalje të argjendta, në shkëputje dhe në shtytje, dhe një medalje të artë në dygarësh.

Daniel Godelli është shpallur sot kampion i botës për të rinj, pasi peshëngritësi shqiptar ka trimfuar në kategorinë e peshës së tij në Kampionatin Botëror të Peshëngritjes për këtë grupmoshë.
Në këtë kampionat, që po zhvillohet në Pineng të Malajzisë, Godelli ka spikatur në kategorinë e peshës trupore deri në 69 kg, duke marrë dy medalje të argjendta, në shkëputje dhe në shtytje, dhe një medalje të artë në dygarësh.
140 kg e ngritura me sukses në provën e parë, i kanë mjaftuar peshëngritësit të vetëm shqiptar në këtë veprimtari botërore, për të marrë medaljen e argjendtë në stilin e shkëputjes.
Në fakt, Godelli, i cili i shkoi dëm dy provat e tjera me 141 kg, e ka humbur medaljen e artë në këtë stil vetëm për shkak të peshës trupore. 330 gramët peshë trupoe që shqiptari kishte më tepër se kinezi Peijong Huang i kanë dhënë këtij të fundit vendin e parë në podium në kurriz të Godellit, pasi të dy sportistët kishin ngritur nga 140 kg secili.
Ndërkaq, një provë e vetme me 169 kg, i ka mjaftuar Godellit të marrë një tjetër medalje të argjendtë në stilin e shtytjes, ku peshëngritësit shqiptar përsëri i është mohuar medalja e artë për shkak të peshës trupore.
Ndryshe nga shkëputja, peshëngritësi kuqezi ka qenë afro 1 kg më i rëndë se iraniani Xhaber Behruzi, i cili ka ngritur gjithashtu 169 kg, po aq sa Godelli. Megjithatë, 309 kg e marra në total i kanë dhënë Daniel Godellit medaljen e artë në dygarësh dhe titullin e kampionit të botës.
Në fakt, Godelli i cili ka garuar duke vuajtur ende dëmtimin e pësuar në Evropianin e para disa muajve në Rusi, nuk i ka zhvilluar dy provat e tjera për arsye se nuk ka qenë e nevojshme përsa i përket medaljeve, por edhe për t’u ruajtur nga ndonjë përkeqësim i dëmtimit.

Duhet theksuar se medaljet e Daniel Godellit, janë medaljet e parë që kontinenti evropian merr në këtë Kampionat Botëror të Peshëngritjes për Të Rinj, që po dominohet nga Azia dhe Afrika.
Në vendin e dytë në podium në dygarësh është ngjitur kinezi Peijong Huang, me 308 kg, ndërsa iraniani Xhaber Behruzi ka fituar duelin e peshës trupore me moldavin Artiom Pipa, duke marrë medaljen e bronxtë në dygarësh, pasi të sportistët kishin ngritur nga 303 kg në total. Tema