Gazeta “New York Times” e datës 26 Prill 1909 (figura përbri)
përcjell një lajm mbi sulmin e bërë nga Turqit e Rinj kundër Sulltanit, i
cili mbrohej nga 4000 ushtarë shqiptarë, dhe dorëzimin e tij.
Egzistenca
e 4000 ushtarëve elitë shqiptarë në rrethin më të afërt me Sultanin
tregon se ato i përkitnin majës së piramidës ushtarake shqiptare që
ishte nën petkun osman/turk.
Mijra
e mijra të tjerë sulmonin sultanin si “turq të rinj”; ndër këta ishte
edhe Esad Pashë Toptani. Mijra e mijra të tjerë të tjerë ishin në
kryengritje kundër osmanëve në tokat shqiptare, gjë që solli pas tre
vitesh pavarësinë e një shteti shqiptar. Pa llogaritur ushtarët me
porosi, mijra e mijra ushtarë të tjerë shqiptarë ishin të shpërndarë në
tërë tokat e zotëruara nga sultanati osman dhe zbatonin urdhërat
ushtarake të sultanit edhe në luftimet në kufinjtë e sulltanatit edhe në
shtypjen e kryengritjeve në tokat
[edhe ato shqiptare] e zotëruara nga sulltanati.
A nuk pati edhe mijra e mijra të tjerë në poste zyrtare të Sultanatit,
që nga kryeministër e deri tek nëpunësi i thjeshtë, të cilët në shumicën
e rasteve vetëm vetëm vetes i shërbenin?
Vetëm ato 4000 ushtarë
elitë shqiptarë mund ta kishin kapur vetë sa hap e mbyll sytë tërë
sultanin e qeverinë e tij dhe më pas bashkë edhe me shqiptarët e tjerë
mund të bënin tërë popullsinë e sullltanatit që edhe ëndrat t’i kishin
shqip. Ç’bënë e ku ishin ato forca, për shembull, kur u sulmua
Shkodra dhe Janina gjatë luftës së parë ballkanike më 1913? A i ka pas
ndaluar interesi vetjak dhe shpirtvogëlsia ato ushtarakë e zyrtarë
shqiptarë që të bëheshin “bukëshkelës” ndaj sulltanatit dhe të bëheshin
kultivues të farës arbërore shqiptare? A janë ndjerë ato të shqetësuar
po të dëgjonin për një gjë të lartme siç është ardhmëria e Shqipërisë
arbërore? A kanë qenë të lidhur brenda vetvetes prej Besës shqiptare që
patën përdorur? A e kanë patur ato ushtarakë e zyrtarë fuqinë, dëshirën,
vullnetin, njohurinë dhe kuptimin për t’u kthyer apo për t’i shërbyer
kudo ku ishin vendit të origjinës, Arbërisë, Shqipërisë, gjuhës shqipe? A
ka mundësi ta kenë menduar atë? A mbeti jeta e vepra e tyre një mburrje
vetjake apo thashethem edhe sot e kësaj dite?
Një
shembull i mbarënjohur dhe heroik është ai i Gjergj Kastriotit, i cili
pasi u kthye bashkoi princat shqiptarë dhe organizoi arbërit në një
shtet arbëror. A nuk ishin shqiptarët e asaj kohe të cilët edhe pas
vdekjes së Gjergj Kastriotit e mbajtën vendin të lirë edhe 10 vjet të
tjera, deri kur ra kështjella e Shkodrës më 1478? A nuk ishin shqiptarët
e periudhës së Gjergj Kastriotit që më luftën e tyre ngadhënjyese për
liri, ndonëse më një çmim shumë të lartë njerëzor, krijuan një zjarr të
lirë në shpirtin ilir që nuk shuhet më? A nuk ishin shqiptarët e
periudhës së Gjergj Kastriotit që i fituan të tëra betejat ushtarake për
25 vjet rrjesht kundër osmanllinjve, duke iua hequr kështu
përfundimisht osmanllinjve mundësinë e kalimit në gadishullin italian?
Ndërsa shqiptarët treteshin në luftimet kundër osmanllinjve dhe
përballeshin me varfërinë e shkatërrimet që sillnin luftimet, në
gadishullin italian rilindja europiane ngjiste maja zhvillimi që edhe
sot janë të paarritshme.
Pa atë luftë mbrojtëse që bënin shqiptarët
nën udhëheqjen e Gjergj Kastriotit dhe princave të tjerë, bie fjala, a
do të kishte patur Leonardo da Vinçi dhe vepra të tij? A janë
mirënjohës italianët, europianët e mbarë bota për ato sakrifica që bënë
shqiptarët për të mbrojtur zhvillimin njerëzor dhe kushtet e rilindjes
europiane?
E thënë ndryshe, shqiptarët humbën në
fillim të shekullit XX atë që njihet tani si Turqi. Ashtu si më
1821-1832 kur për shkaqe të ngjashme dhe të një lufte fetare midis
shqiptarëve të besimit mosleman dhe atyre të krishterë ortodoksë,
shqiptarët humbën atë që sot quhet Greqi. Si rrjedhojë, doli një
shtet i përbërë nga shqiptarë ortodoksë fundamentalistë që ndryshe
njihen tani si grekë. A nuk ndodh edhe tani në Greqi që një grek e thotë
në shqip: “Jam grek”? A nuk mendojnë “grekët” si tërë fundamentalistët e
tjerë, kudo qofshin e kurdoherë, se duhet të egzistojnë vetëm ato dhe
se çdo gjë ka qenë e tyre apo iu përket vetëm atyre? A nuk ugjërojnë
“serbët” e “grekët” se aty ku është kisha serbe apo greke është tokë e
shtet serb apo grek? Turqia e Greqia janë dy shtete që edhe sot si gjuhë
zyrtare [të parë] duhet të kenë shqipen.
A nuk
ndodhën ato humbje tek shqiptarët për shkak të menduarit e të jetuarit
në nivel egzistence, të lënies në mëshirë të fatit? A nuk ndodhën për
shkak të qënit të harruar e të panjohur edhe nga të vetët, të izolimit
nga njëri tjetri, të mungesës së rrugëve ndërlidhëse, e si rrjedhim të
mosbashkimit me njëri tjetrin? A nuk ndodhën për shkak të rënies në
kurthet e pushtuesve dhe përçarjes së të ligëve, e si rrjedhim
gjendeshin të zvogëluar para fuqive të pushtuesve? A nuk ndodhën për
shkak të hutisë mendore, të humbjes se vetëdijes kombëtare, të harresës
së origjinës, të vogëlsisë shpirtërore e cila i paaftësonte për të
menduar e respektuar përtej vetvetes? A nuk ndodhën për shkak të
përçarjes fetare të prodhuar prej organizimit “millet” të sulltanatit
osman [në vazhdimësi të atij bizantin] që i organizonte njerëzit sipas
besimit fetar? A nuk ndodhën për shkak të mungesës së një ideje, libri
dhe shkolle qëndrore kombëtare, të mungesës së një qendre apo rrjeti
kombëtar që duhej të përkujdesej për qenien, sigurinë dhe natyralizimin
kombëtar? A nuk ndodhën për shkak të mungesës së një gjuhe të përbashkët
të shkruar dhe të përhapur nëpërmjet librave e shkollave kombëtare?
Përpjekjet e rilindasve shqiptarë në shekullin XIX, e para së gjithash
të arbëreshëve të Italisë së Jugut të cilët qenë të parët që i ranë
këmbanës së zgjimit kombëtar, kanë qenë titanike. Po aq titanike kanë
qënë përpjekjet për formimin e një shteti shqiptar të pavarur më 1912, i
cili u cungua më shumë se gjysma edhe pse shqiptarët me vullnet të lirë
deklaruan për një Shqipëri të pavarur sipas kufinjve etnikë të
përvijëzuar në katër vilajetet e dukshme shqiptare që egzistonin brenda
Sulltanatit osman. A nuk ka qenë e pamundur dhe e papranueshme nga të
tjerët të nxirrje në pah një komb si shtet më vete ashtu si e kërkonte
Lidhja Shqiptare e Prizrenit më 1878? A nuk ishte në atë kohë një Europë
e besimit të krishterë që synonte të kthente mbrapsh shtrirjen e
sulltanatit osman? A nuk vazhdoi sulltanati osman edhe për 500 vjet të
tjera traditën e perandorisë bizantine që t’i organizonte njerëzit,
botëkuptimin, zakonet dhe mënyrën e tyre të menduarit sipas besimit
fetar? A nuk ishte një sulltanat osman që lejonte të hapëshin vetmë
shkolla fetare, vetëm për qëllime fetare, dhe jo shkolla kombëtare? A
nuk ishte një Rusi cariste që nëpërmjet degës së besimit ortodoks të
krishterë përpiqej të zbriste edhe në jug të Europës? A nuk ishte një
kohë që në Europën Juglindore arbërore shtetet po formoheshin dhe
njiheshin prej Europës së krishterë dhe Sulltanatit mosleman sipas
kufinjve të shtrirjes së kishave dhe shtetasit e krijuar po emërtoheshin
sipas emrit të kishave përkatëse, bie fjala, asaj greke, bullgare,
maqedone, serbe, kroate, rumune? Sa për shtetin që njihet si Mal i Zi,
emërtimi ndoqi këtë rrugë: nga Malsi u lexua Malzi prej kronikanëve
venedikas, u spjegua Mal i Zi e u përkthye Monte Negro; një emër aspak
sllav. A nuk ishte shekulli XIX kur fjala “turk” filloi të përdorej për
herë të parë për ato njerëz në Anadoll të besimit mosleman që e
mbeshtetnin më shumë sundimin osman?
A nuk është
hapi i parë për të zhdukur një popull fshirja e kujtesës së tij,
shkatërimi i librave, kulturës, traditës e historisë së tij? A nuk është
hapi i dytë ai i caktimit të disave të shkruajnë libra e të përhapin
rrëfime të reja të stisura për atë popull, i krijimit të ndjenjave,
zakoneve dhe emocioneve të reja, i krijimit të një kulturë të re
gjuhësore dhe të menduari; domethënë i shpikjes së një historie të re
gjoja të trashëguar? A nuk ndodh më pas që shpejt ai komb, i
mishëruar tek njeriu i veçantë i kredhur në detin e interesave dhe
ndjenjave vetjake, të harrojë se çfar është e çfar qe? A nuk ndihmohet
ky qëllim duke i ndryshuar gërmat me të cilat shkruhen emrat e njerëzve,
duke vendosur prapashtesa tek ato emra, duke ndryshuar kështu
shqiptimin dhe tingëllimin e atyre emrave? A nuk treten dallimet midis
kombeve duke vendosur emra fetarë për të sapolindurit?
A nuk vërtetohet thënia e shkrimtarit Viktor Hugo (1802-1885) se
“një popull mund t’i bëjë ballë pushtimit të një ushtrie, por nuk mund t’i bëjë ballë pushtimit prej ideve”?
A nuk peshon atëhere rëndë pyetja “
të jesh rrënjë apo gjethe”?
Saimir Lolja
Tё thuash se gjithçka ёshtё njёsoj,
tё mos kuptosh ndryshimet, ёshtё njё gjest antidemokratik. Ka shumё
politikanё tё paaftё, por jo tё gjithё. Tё arrish tё thuash se gjithçka
ёshtё njё neveri, ёshtё njё mёnyrё pёr tё legjitimuar cilindo.
Sepse nё atё pikё justifikon mё dinakun, mё tё pamёshirshmin, atё qё ka
mё pak rregulla, atё qё ka mё pak skrupuj. Roberto Saviano
Nuk e kuptoj konfliktin e interesit si term, pasi vetë termi, ka konflikt arsyetimi brenda tij.
Imend! 
