Origjina e krishtlindjes

Ndonëse kudo në botë krishtlindjet festohen si një festë e krishterë, a është vërtetë festë e krishtere krishtlindja?

Paganët e festonin këtë ditë për mijëra vjet përpara se të lindte Krishti. Nga vijnë këto rite dhe ceremoni misterioze, që e rrethojnë këtë ditë?


Në librin e Werner Keller, "Bibla si një Histori", lexojmë pohimin vijues:
"Si një ditë e krishtere në dokumente, 25 Dhjetori së pari qe përmendur në vitin 324 p.e.s.
Nën perandorin romak Justinian [p.e.s. 527-565], kjo ditë u pranua si një festë zyrtare.

Një festival i vjetër romak luajti një rol të rëndësishëm në zgjedhjen e kësaj ditë të veçantë. 25 Dhjetori në Romën e lashtë ka qenë Dies Natali Invictus/Ditëlindja e të Pamposhturit, dita e solsticit 1 dimëror dhe njëkohësisht, në Romë, dita e fundit e Saturnalisë, e cila që prej kohësh kishte degjeneruar në një karnaval javor të shfrenuar..."[f331]

A nuk duket paksa e çuditshme që e ashtuquajtura Kishë e krishtere, për të festuar lindjen e Mesisë, të zgjedhë një ditë, e cila qe identifikuar si dita e lindjes së Diellit të Pamposhtur, ditën e solsticit dimëror, ditës më të shkurtër të vitit, kur pjesa e ndriçuar e ditës nis të bëhet më e gjatë prapë?

Çfarë ka kjo të bëjë me Krishtin? A ka lindur Krishti diku afër 25 dhjetorit?

Vazhdon Keller:

"Meteorologët si edhe historianët dhe astronomët kanë diçka mjaft me rëndësi për të kontribuuar në lidhje me çështjen e caktimit të ditës së lindjes së Jezusit.

Sipas Lukës:'Në atë vend ishin disa barinj të cilët e kalonin natën përjashta për të ruajtur grigjën e vet'"[Luka 2:8]

"Meteorologët kanë bërë regjistrime të sakta të temperaturës në Hebron. Kjo pikë, qëgjendet në rrafshnaltat jugore të Judesë, e ka gjendjen e njëjtë klimatike si të Betlehemit i cili s'është shumë larg. Shënimet e temperaturës e mbi tre muajve tregojnë që rënia e ftohtësisë është siç vijon: dhjetor – 2.8 gradë; janar – 1.6 gradë; shkurt – 0.1 gradë. Dy muajt e parë po ashtu kanë reshjet më të mëdha të shiut në vit; përafërsisht 15 cm në dhjetor, dhe afërsisht 20 cm në janar.
Sipas të gjitha informatave ekzistuese, klima e Palestinës nuk ka ndryshuar dukshëm në 2000 vitet e fundit. Si bazë për këtë mund të merren vrojtimet moderne meteorologjike".

"Në kohën e krishtlindjes, Betlehemi është në acar, dhe në Tokën e Premtuar, në fusha,nuk mund të ketë qenë as një bagëti në atë temperaturë..."

"Rreth kohës së krishtlindjeve në ditët tona, në Palestinë, kafshët dhe barinjtë janë të mbyllur [dmth nuk ka kullota]..."

Ndërsa kërkojmë kohën e saktë të lindjes së Jezusit, gjejmë se ai nuk ka lindur as afërsisht datës 25 dhjetor, të cilën bota e ka zgjedhur për ta "festuar" ditëlindjen e tij.

Miliona të krishterë të pretenduar, të cilat mendojnë që janë pasues të fesë së Jezusit,janë mashtruar.

Jo vetëm që si të pa mend kanë përqafuar traditën e gabuar sikur të jenë të krishterë, por ata janë gënjyer e mashtruar nga predikuesit dhe priftërinjtë, ndonëse Jezusi vetë ka paralajmëruar:

"Ky popull më nderon me buzë, kurse zemra e tyre është larg meje. Më kot më adhurojnë, kur mësojnë kinse mësim të Hyut – rregulloret që i qitën njerëzit... Ju lëni pas dore urdhërimin e Hyut për të ruajtur traditën tuaj!" [Marku 6-8]

Kush është lindur më 25 Dhjetor?

Nëse Jezusi nuk është lindur më 25 dhjetor, kush është lindur atëherë? Me fjalë tjera, ditëlindjen e kujt feston bota e krishterë, më 25 dhjetor?

Në librin "Historia e Romës", nga Michael Grant, lexojmë siç vijon:

"Ka pasur po ashtu një tjetër besim pagan gjatë kësaj epoke, që garonte me Krishtin për kontrollin e botës perëndimore. Ky ishte kulti i diellit, i cili respektohej nga miliona banorë të perandorisë romake, madje ky besim njëherë e një kohë qe bërë fe zyrtare..."

"Në Romë, karakteri hyjnor i diellit erdhi shumë më herët, dhe më pas, shekuj më vonë, në kuben madhështore të Panteonit të Hadrianit, hapja qendrore, e rrethuar me rozeta në formë ylli, paraqiste sferën diellore... Kohë më parë, perandori Aureli kishte themeluar një tempull masiv të Diellit të Pamposhtur si një pikë qendrore e gjithë sistemit fetar të shtetit [274].

Ditëlindja e zotit qe menduar të jetë më 25 dhjetor, dhe kjo, e transformuar në krishtlindje, është një nga trashëgimitë që krishterimi ia ka borxh këtij kulti" [f.391-392].

Vini re! Krishterimi mori ditëlindjen e zotit-diell, kultit të diellit, dhe e transformoi atë në krishtlindje, ditëlindjen e Jezusit! Në fakt kjo është lindja e një zoti pagan, që adhurohej nga miliona njerëz gjithandej perandorisë romake.

"... Por adhurimi i zoti-diell vazhdoi gjerësisht kudo në perandori, dhe nën perandorin Aurel [270-275 p.e.s.] kulti u rivendos në pozitën e lartë të mëparshme.
Në vitin 274,Aureli e shpalli zotin – tash të quajtur Deus Sol Invictus – perëndinë zyrtare të perandorisë romake. Ai ndërtoi një tempull të shkëlqyer të diellit në Romë... dhe vendosi festimin e lindjes së diellit [naturalis solis invicti] më 25 dhjetor, ditë e cila atëherë u pranua për solsticin dimëror.

Në kohën e Konstantinit, kulti i Deus Sol Invictus kishte ende një pozitë të lartë, dhe portreti i zotit-diell gjendej në monedhën e Konstantinit...

Kështu, duhet të ketë qenë në këtë kohë dhe me qëllimin e transformimit të rëndësisë së një datë të shenjtë ekzistuese që ditëlindja e Jezusit, e cila festohej në Lindje, më 6 janar, u vendos në Romë më 25 dhjetor, ditën e festimit të ditëlindjes së Sol Invictus. Kjo ditë shfaqet në listën e datave e cila mbas gjase qe përpiluar në vitin 336 p.e.s. dhe u publikua në kalendarin romak të qytetit për vitin 354, e botuar nga Filokal" [Finegan, f.211-212].

Kjo ka ndodhur në shekullin e katërt pas Jezusit. Asokohe Kisha inkorporoi ditëlindjen e zotit-diell në kalendarin e ashtuquajtur të krishterë dhe konvertoi "ditëlindjen" e tij në ditëlindjen e vetë Jezusit.
Ajo që përfundimisht dhe pa dyshim kishte qenë pagane, tash u "pagëzua" dhe me anë të një akti magjik u transformua në diçka të krishterë.

Së paku,për vrojtuesin, kjo dukej të ishte e krishtere. Tash quhej e krishtere. Por, në fakt, kjo ende kishte një zemër dhe bërthamë pagane.

Ndikimi i Konstantinit (ilir)


Kur Konstantini u bë perandor i Romës, ai së paku formalisht u bë një i krishterë. Por duke qenë drejtuesi i një perandorie politike të përhapur, ai kujdesej për unitetin dhe stabilitetin e kësaj perandorie. Si një politikan i mprehtë, ai kërkoi të bashkërendonte dhe të përziente praktikat pagane me besimet e krishtere për të shkrirë paganizmin në Kishën romake. Në vitin 313 p.e.s., Konstantini shpalli "Dekretin e Tolerancës". Ai u bëperandor në vitin 323 p.e.s. dhe "atëherë, krishterimi u vë në fron" [Jesse Lyman Hurlbut, "Rrëfenja e Kishës së Krishtere", f.74]. Që nga kjo kohë, për dyqind vjetët në vijim, ndaluan të gjitha persekutimet e të krishterëve të Kishës romake dhe ithtarëve të saj. Shpata e persekutimit nuk u fut thjesht në këllëf; ajo u varros" [Ibid, f.75].

Jesse Hurlbut vajton pasojat e bërjes së krishterimit fe zyrtare nga Konstantini, që ishte e lirë nga të gjitha persekutimet. Që nga ajo kohë, thekson ai, Kisha plotësisht u shkatërrua nga politika dhe oportunistët.

"... vendosja e krishterimit si një fe zyrtare u bë një mallkim".

"Çdonjëri kërkonte të anëtarësohej në kishë dhe pothuaj çdonjëri u pranua. Të mirët dhe të këqijtë, kërkuesit e sinqertë të Zotit dhe hipokritët që kërkonin përfitime e mësynë bashkësinë. Njerëz ambiciozë e të paskrupullt kërkonin pozitë në kishë për ndikime politike e sociale..."

"Shërbesave të adhurimit iu shtua shkëlqimi, por ishin më pak shpirtërore dhe të
përzemërta sesa në kohët e kaluara. Format dhe ceremonitë e paganizmit gradualisht u futën në adhurim.

Disa nga festat e paganëve u bënë festivale kishtare me ndryshimin e emrit të adhurimit" [Hurbult, "Rrëfenja e Kishës së Krishtere", f.79].

Will Durant, një historian i famshëm, në punimin e vet voluminoz "Rrëfenja e Civilizimit", shkroi në vëllimin III, të titulluar Cezari dhe Krishti, që, në kishën e re e cila u zhvillua në perandorinë romake, çifutëria e Jezusit humbi apo u refuzua dhe u zëvendësua me filozofinë dhe mendimet greke, dhe, ai shkruan:

"... Krishti u asimilua në traditat fetare e filozofike të mendjes Helene. Tash bota pagane – madje edhe bota antisemite – do të mund ta pranonte si të veten".

"Krishterimi nuk e shkatërroi paganizmin; ai e adoptoi atë. Mendimi grek, duke vdekur, erdhi në një jetë të migruar në teologjinë dhe liturgjinë e Kishës... misteret greke kaluan në një mister mahnitës të meshës.

Të tjera kultura pagane i kontribuuan rezultatit të bashkimit të dy sistemeve të besimit.

Nga Egjipti erdhi ideja e një trinie hyjnore... nga Egjipti erdhi adhurimi i Nënës së Fëmijës... Nga Frigjia erdhi adhurimi i Nënës së Madhe...

Rituali Mitraik aq shumë i ngjante sakrifikimit eukariot të meshës, saqë etërit e krishterë e akuzuan djallin se kishte shpikur këto ngjashmëri për të mashtruar mendjet e brishta. Krishterimi qe punimi i fundit i madh i botës së lashtë pagane" [f.959].

Krishterimi që shohim përreth sot s'është tjetër veçse një përfundim i kësaj shkrirjeje apo bashkërenditjeje të paganizmit në Kishën e deklaruar të Jezusit.

Paganizmi nuk qe mundur nga Kisha. Ajo e invadoi Kishën dhe e ngashënjeu përbrenda. Kisha e deklaruar krishtere u bë fytyra e re e paganizmit. U ndryshuan vetëm emrat. Në disa raste, si në pashkët, nuk u prekën madje as emrat e vjetër paganë.

H.G. Wells, në "Përvijim i Historisë" së tij, shqyrton transformimin e mësimeve të Jezusit në një adhurim pagan, duke e quajtur veten e krishtere. Ai shënon:

"Respektimi i të Shtunës Çifute, prapë, të transferuar në të dielën Mitraike, është një veçori e rëndësishme e shumë kulteve të krishtere... Ai [Jezusi] nuk e ka thënë as një fjalë për adhurimin e nënës së tij, Marisë, në maskën e Isis, mbretëreshës së qiejve.
Shkruesit skeptikë kanë pasur guximtari të mohojnë nëse Jezusi mund të quhet një i krishterë në rend të parë" [f.445].

Ngashënjimi i Kishës

Në Librin e Enciklopedisë Botërore qëndron:"Data e saktë e lindjes së Krishtit është e panjohur. Të krishterët e hershëm nuk e kanë festuar lindjen e tij, sepse e konsideronin pagane festimin e ditëlindjes së kujtdo.
Përmendja e parë e nderimit të ditëlindjes së Krishtit u shfaq diku rreth vitit 200 p.e.s. Për shumë vite u përdorën disa data.
Për herë të parë 25 dhjetori qe përmendur në vitin 336".

Ky burim i zakonshëm i referimit pranon:"Për shumë vite, njerëzit i respektonin krishtlindjet vetëm si një festival fetar. Por, gradualisht adoptuan gjithnjë e më shumë zakone që s'kishin të bënin me Kishën.

Shumica e zakoneve vinin nga kulturat që kanë ekzistuar përpara krishterimit...

Më 1643, Puritanët, të cilët i konsideronin pagane këto festime, e nxorën jashtë ligjit respektimin e krishtlindjeve në Angli. Kolonët në New England pasuan ligjet angleze dhe po ashtu nxorën jashtë ligjit krishtlindjet.

Por, emigrantët për në Botën e Re [Amerikë] sollën zakonet nga shumë vende dhe festimet e vjetra së shpejti u rivendosën.

Në fakt, të gjitha zakonet popullore dhe traditat që rrethojnë krishtlindjet qenë festuar në festivalet pagane, në mes të dimrit, mijëra vite përpara se të lindej Krishti.

Kjo enciklopedi pranon:"Zakoni i djegies së cungut ka nisur me skandinavët e lashtë, të cilët njëherë e një kohë dogjën një cung të madh për nder të zotit të tyre, Tor.
Pasi skandinavët u bënë të krishterë, ata e bënë cungun një pjesë të rëndësishme të ceremonisë së krishtlindjeve".


Nga vjen druri/bredhi i krishtlindjeve? (kujtoni druizmin si besim pagan)


Një nga zakonet më të përhapura të krishtlindjeve sot është sjellja në shtëpi e pemës të krishtlindjeve dhe zbukurimi i tij.

Nga vjen ky zakon? Coffin, në "Libri i Folklorit të Krishtlindjeve", na tregon:

"Shumica e njerëzve kanë dëgjuar që pema e krishtlindjeve ka zënë fill në Tannenbaum dhe në njëfarë lloji të mbeturinës së adhurimit gjerman të bimëve. Kjo është pjesërisht e vërtetë.

Mirëpo, zakoni i përdorimit të bredhit dhe drurëve me gjelbërim të përjetshëm, në mënyrë ceremoniale, qe vendosur në Saturnalinë romake, madje edhe më herët në Egjipt" [f.209].

Shkruan Alexander Hislop në "Dy Babilonitë":

"Pema e krishtlindjeve, tash aq i rëndomtë në mjediset tona, ka qenë i zakonshëm në Romën pagane dhe Egjiptin pagan. Në Egjipt, ky ka qenë druri i palmës; në Romë, ky ka qenë bredhi – druri i palmës që paraqiste Mesinë pagane, si Bal-Temer; bredhi që i referohej atij si Bal-Berith.

Nëna e Adonisit, zotit-diell dhe hyjnisë madhështore të ndërmjetshme, thuhet të ketë qenë shndërruar në një pemë në mënyrë mistike dhe atëherë, në këtë gjendje, të ketë lindur të birin e saj hyjnor. Nëse nëna ka qenë një pemë, i biri duhet të ketë qenë pranuar si njeri-degë. Kjo plotësisht shpjegon vendosjen e cungut në zjarr, në natën krishtlindjeve, dhe shfaqjen e pemës/bredhit të krishtlindjeve në mëngjesin e nesërm" [faqe 97].

Adhurimi i drurit ka qenë i zakonshëm tek të lashtët. Në "Festivalet, Ditët e Shenjta, dhe Ditët e Shenjtëve" qëndron:

"Pema e krishtlindjeve... përsërit idenë e adhurimit të drurit... topat e shkëlqyeshëm që simbolizojnë diellin... të gjitha festivalet e paganëve të solsticit dimëror janë thithur në Ditën e krishtlindjeve... përdorimi i ashes dhe veshtullës në ceremonitë e druidëve...pema e krishtlindjeve për nder të bredhit të shenjtë të Odinit..." [f.236].

Shkruan Collins në "Folklori i Krishtlindjeve":

"Ideja e dekorimit të shtëpive në festa është e përbotshme dhe me shekuj e vjetër...
Pra, dafina e Saturnalisë, ashja gjermane, veshtulla kelte, dhe kaçuba meksikane, të gjitha identifikohen me këtë ceremoni shumëgjuhëshe..."

"Shumë nga bimët që përdoren në krishtlindje janë simbole të pjellorisë. Me siguri çdo dru me gjelbërim të përjetshëm [bredhi, bërsheni], me aftësitë e veta për të kthyer gjelbërim në muajt jopjellor, është e përshtatshme, por shumë më interesante janë ashja, dredhka, dhe veshtulla. Ashja, me gjethet e saja që shpojnë, lulet e bardha, dhe kokrrat e kuqe simbolizon dëshirën e fortë të riprodhimit mashkullor.

Në fakt, në këngët gazmore angleze... ashja është mashkulli dhe dredhka është femra.
Me gjasë të krishterët e kanë huazuar këtë përdorim të bimëve së bashku me zakonet e tjera të Saturnalisë romake" [f.22-23].

Dredhka, mashkulli i ashes, në ritet e lashta greke ka marrë emrin e vet nga vajza që vallëzonte para Dionisit me aq hare dhe shfrenim, saqë ka rënë e vdekur para këmbëvetë tij.
Dionisi, natyrisht, ka qenë versioni grek i perëndisë së verës dhe zbavitjes, një formë tjetër e Bakusit, Temuzit, apo Nimrudit!
Veshtulla, që nga kohërat e hershme, është konsideruar si e shenjtë dhe e mistershme, simbol i diellit, dhuruesit të jetës, si një afrodiziak, dhe mbrojtës kundra sëmundjeve dhe helmit. Kjo bimë posaçërisht qe e shenjtë për keltët druidë të cilët e sakrifikonin në lutjet ndaj zotave. Paganët i janë referuar veshtullës si "dega e artë". Dy festat e mëdha, kur paganët mblidhnin veshtullat, kanë qenë dita në mes të verës, solstici i verës, dhe 25 dhjetori, solstici i dimrit. Qe supozuar që veshtulla posedonte fuqi për zbulimin e thesareve në tokë, dhe qe shndërruar në një "thupër parashikuese".

Po ashtu është konsideruar si "ndenjëse e jetës" e lisit të shenjtë, dhe si një burim i zjarrit të diellit. Të puthësh nën veshtullën është një mbijetesë e shthurjes seksuale të Saturnalisë dhe sjelljes së pamoralshme e të pistë, gjë e cila ka qenë e rëndomtë në Saturnali.


Ç'lidhje ka me plakun e vitit të ri [Babadimrin apo Babagjyshin]?


Madje edhe plaku i vitit të ri nuk ka një origjinë dashamirëse! Ky gazmor mund të gjurmohet deri te legjenda e lashtë skandinave.

"Enciklopedia Botërore" pranon:

"Disa nga veçoritë e babadimrit janë të vjetra me shekuj. Për shembull, besimi që
babadimri hyn në shtëpi nëpërmjet oxhakut është zhvilluar nga një legjendë e vjetër skandinave.

Skandinavët besonin që perëndesha Hertha shfaqej në vatër dhe sillte fat të mirë në shtëpi".

Ndonëse shumica e njerëzve mendojnë që babadimri origjinal ka qenë një peshkop me emrin Shën Nikolasi i Azisë së Vogël i shekullit të katërt, kjo në fakt s'është e vërtetë.

Fjala "Nikolas" do të thotë: i fuqishmi, i forti. Traditat e një "zoti" që jepte dhurata nën një bredh, i paraprijnë peshkopit të Azisë së Vogël për mijëra vjet. Midis skandinavëve ka qenë zoti Odin apo Woden, i cili linte dhurata të posaçme gjatë sezonës së krishtlindjeve nën bredh, drurin e tij të shenjtë.

Tony van Renterghem shkruan në "Kur Babadimri ka qenë Shaman: Origjina e Lashtë e Babadimrit dhe e Bredhit të Krishtlindjeve":

"Në rajonet rishtazi të krishtëruara, ku keltët paganë dhe kultet gjermane mbeten me ndikim, legjendat e zoti Woden u përzien me ato të shenjtëve të ndryshëm të krishterë -

Shën Nikolasi qe një prej këtyre. Ka patuar rajone të krishtera, ku shën Nikolasi sundonte i vetëm; në të tjera rajone, ai ndihmohej nga Ndihmësi i Errët pagan [një rob të cilin e kishte trashëguar nga zoti pagan Woden]. Në të tjera rajone të largëta... gjepa të lashtë traditash të kontrolluara nga fetë e Vjetra. Këtu ndihmësi i Errët sundonte i vetëm, nganjëherë në mënyrë më ngatërruese, duke përdorur identitetin e rremë të Shën Nikolasit [apo Klausit], pa e ndryshuar në asnjë mënyrë pamjen e tij kërcënuese, i veshur me lesh.

[Kjo qe figura që më vonë u përdor nga artisti Nest, si model për babadimrin e hershëm amerikan (Ang. Santa Claus)]" [f.96].

Katoliku Shën Nikolas po ashtu pati një të kaluar të paqartë. Van Renterghem thotë:"Ai qe një përmbledhje e dy shenjtëve të ndarë [një nga Mira në Azinë e Vogël, tjetri nga Pinora].

Të dy s'kanë qenë – siç pranon edhe Kisha sot - asgjë më shumë sesa perëndi të krishterë ujërash [Me gjasë të ndërlidhura me zotin greko-romak Posejdon Neptun]"
[Ibid].

Në 1970-tat, Këshilli i Dytë i Vatikanit zyrtarisht pohoi që kurrë nuk ka ekzistuar ndonjë peshkop katolik me emrin Nikolas.

Vatikani II më tej pranoi që legjendat të cilat i janë atribuuar këtij "shenjti", nuk kishin origjinë të krishtere dhe me gjasë erdhën nga traditat pagane.

Vazhdon më tej Van Renterghem:

"Në Holandë dhe në disa vende të tjera Evropiane, figura e Shën Nikolasit ende vlerësohet lart. Ai shfaqej si një njeri i vjetër, i gjatë, me mjekër dhe me flokë të bardha, i veshur si një peshkop katolik, me pelerinë dhe me shkop baritor, në dukje një shenjt katolik i vërtetë, por me shprehinë e çuditshme e kalërimit nëpër qiej mbi një kalë të bardhë, i ndjekur nga Ndihmësi i Errët i tij. Duket që shenjti katolik ka trashëguar disa nga këto zakone nga zoti pagan Woden, i cili po ashtu ka qenë një plak me mjekër dhe flokë të bardhë, po ashtu i veshur me një pelerinë dhe kapelë, mbarte shkop [apo shtizë], kalëronte një kalë të bardhë, dhe tërhiqte me zinxhir të njëjtin ndihmës/rob të errët " [f.97].

"Sinterklaas" holandez u sjell dhurata fëmijëve të mirë, ndërsa të këqijtë keqtrajtohen nga "Ndihmësi i Errët", i quajtur Zwarte Pier, apo Pjetri i Zi, i cili vringëllon një thupër si fshesë. Si Shën Klaus, edhe Sinterklaas po ashtu kishte shprehi që të hynte në shtëpi nëpërmjet oxhakut.

Ndihmësi i tij, Pjetri i Zi, sot ende është me brirë, i veshur me lesh, i frikshëm, dhe më pak i mirë me fëmijët. Ndonëse i përshkruar si robi ndihmës i shën Nikolasit, të dy këta, në shumë fshatra, janë përzier në një figurë, i cili shpesh ka emrin Nikolas apo Klaus.

"Në Gjermani, ndihmësi i errët i shën Nikolasit është i një njeri i vogël zeshkan, me brirë dhe i frikshëm, që gjithmonë vringëllon fshesën. Ai njihet me shumë emra: Knecht Ruprecht [shërbëtori Rupreht], apo në Bavari, Pelz Nickel, që do të thotë: Niku i veshur me lesh. Në Tirol, imazhi është edhe më i qartë: atje Ndihmësi i Errët është Kllaubau, një krijesë me brirë e me fytyrë të zezë, i lidhur me zinxhirë dhe i leshtë" [f.103-105].

Kush ka qenë ky farë Odini apo Wodeni, "babadimri" i vërtetë?

Ai ka qenë zoti suprem i mitologjisë skandinave, një luftëtar i ashpër i cili mbartte një shtizë si armë të veçantë.
Ai ka qenë i njohur si një gjuetar i fuqishëm dhe për fuqitë magjike të tij. Po ky autor deklaron më tej, për sa i përket lidhjes mes Odinit/Wodenit dhe shën Nikolasit: "Woden/Odin: zoti-diell gjerman/skandinav; mik i njeriut, kalorësi misterioz Schimmel.

Duke e tërhequr zvarrë me zinxhir robin e vet të errët e djallëzor Eckhart [Ekhart], ai kalëron nëpër qiejt e stuhishëm. Ai udhëheq një gjueti të egër, duke mënjanuar, dhe përfundimisht nënshtruar, fuqitë e së keqes. Ai po ashtu mbart një kapelë të gjerë me rreth, një pelerinë të gjerë, mban shtizën e vet dhe kalëron nëpër qiej [zëvendësoni kapelën e tij me një kapelë peshkopi dhe shtizën me një shkop që ka kryq në fund, dhe do të kemi shenjtin holandez Nikolas]" [f.111].

Origjina e vërtetë e "Krishtlindjeve"

Vërtet është e çuditshme qe një ditë e cila kurrë s'është përmendur apo miratuar në Bibël të bëhet festa kryesore e gjithë vitit. Kjo ditë kurrë s'është festuar nga Jezusi, apo nga dishepujt e tij, apo nga Kisha e hershme e Dhiatës së Re.

Cila është origjina reale e festimit të 25 dhjetorit?

Një shqyrtim i kujdesshëm në fjalën "Krishtlindje" [Ang. Christmas] duhet të na tregojë diçka. Vëni re! Kjo është një përzierje.

Ndonëse përfshin emrin e Krishtit, kjo po ashtu përmend meshën [Ang. Mass]. Nga erdhi mesha me ritualet, ceremoninë e përpunuar, lutjet pagane për të vdekurit etj?

Alexander Hislop, në librin e vet "Dy Babilonitë", thekson që mesha është diçka e cila përfundimisht kthehet prapa tek ritet dhe zakonet e paganëve të lashtë. Ai e shpjegon këtë me një gjuhë të qartë:

"Ndaj, gjejmë që gratë e Judesë kryenin 'djegien e temjanit, mbushjen e gotave të pijes, dhe ofrimin e tortave mbretëreshës së qiejve' [Jere. 44:19]. Tortat kanë qenë 'sakrifica e pagjak' që ajo i kërkonte... Në shekullin e katërt, kur mbretëresha e qiejve, nën emrin Mari, po fillonte të adhurohej në Kishën e krishtere, kjo 'sakrificë e pagjak' po ashtu përfshihej. Forma e sakrificës së pagjak në Romë mund të tregojë se nga ka ardhur.

Ajo përbën një tortë të rrumbullakët e të hollë; dhe në formën e rrumbullakët të saj, Kisha e Romës e vë një theks të veçantë...

Rëndësia të cilën Roma ia kushton formës së rrumbullakët të tortës duhet të ketë një arsye, dhe arsyeja mund të gjendet nëse shikojmë në altarët e Egjiptit. 'Torta e rrumbullakët dhe e hollë', thotë Wilkinson,'gjendet në të gjithë altarët'.

Pothuaj çdo grimë në adhurimin egjiptian ka një domethënie simbolike.

Disku i rrumbullakët, aq i shpeshtë në emblemat e shenjtë të Egjiptit,
simbolizon diellin" ["Dy Babilonitë", f.159-160].

"Zoti-diell" në Egjiptin e lashtë ka qenë Osiris. Disku i rrumbullakët i meshës egjiptiane simbolizonte diellin, dhe ka qenë një sakrificë që simbolizonte zotin -diell. Ai konsiderohej jeta dhe ushqimi i shpirtrave të njerëzve!

Ndaj, mesha e krishtlindjeve s'është asgjë më shumë sesa festimi i lindjes së vetë "zotit- diell" dhe vetë mesha po ashtu paraqet sakrificën apo tortën që i bëhet mbretëreshës së qiejve, "Nënës" së Shpëtimtarit pagan, sakrifica e pagjak. Prapë, mesha provohet të jetë pagane në thelb.

Është një fakt që 25 dhjetori qe festuar për mijëra vjet përpara lindjes së Mesisë, si ditëlindje e një zoti të lashtë pagan – zotit-diell.

Alexander Hislop thekson të vërtetën në këto fjalë ngjethëse – së paku duhet të jetë tronditëse për këdo me mendje të pastër, të panjollosur dhe të ndërgjegjshme:

"Vërtet, është pranuar nga shkruesit më të dijshëm dhe të paanshëm e të gjitha palëve, që dita e lindjes së Jezusit s'mund të vendoset, dhe se përbrenda Kishës së krishtere kurrë s'është dëgjuar për një festival të tillë përpara shekullit të tretë.

Atëherë, si e ka vendosur Kisha romake 25 dhjetorin si krishtlindje?

Përse, kështu: shumë përpara shekullit të katërt dhe shumë përpara vetë epokës së krishtere, një festival qe festuar ndër paganët, pikërisht në këtë kohë të vitit, për nder të birit të mbretëreshës së qiejve të Babilonisë.

Dhe, mund të merret me mend që, me qëllim për të bërë për vete paganët dhe për të shtuar numrin e ithtarëve formalë të krishterimit, festivali i njëjtë u adoptua nga Kisha romake, duke ia dhënë vetëm emrin e Krishtit.

Tendenca e krishterëve për t'i dalë përpara paganizmit qe zhvilluar mjaft herët...

Njerëzit e drejtë u përpoqën ta frenojnë këtë rrjedhë, por pavarësisht përpjekjeve të tyre, kjo vazhdonte, derisa Kisha, me përjashtim të një pakice, u fundos në besëtytninë pagane" [f.93].

Vazhdon Hislop:

"Që Krishtlindjet në origjinë janë një festival pagan, kjo s'ka kurrfarë dyshimi. Kjo kohë e vitit dhe ceremonitë me të cilat ende festohet, provojnë origjinën e tij.

Në Egjipt, i biri i Isis, titulli egjiptian për mbretëreshën e qiejve, u lind pikërisht në këtë kohë, diku rreth kohës së solsticit dimëror. Mu emri me të cilin Krishtlindjet njihen tek njerëzit [Ang. Yule Day] provon edhe një herë origjinën e tij pagane e babilonase.

[Ang. Yule] 'Jull' në gjuhën e kaldeanëve [Babilonisë] do të thotë: foshnje apo fëmijë i vogël.
Dhe siç është quajtur 25 dhjetori nga paraardhësit Anglo-Saksonë, 'yule day' [Dita e Jullit], apo 'Dita e Fëmijës', dhe nata përpara saj 'Nata e Nënës',
shumë më herët përpara se të binin në kontakt me krishterimin, provon mjaftueshëm karakterin e vërtetë të krishtlindjeve" [f.93-94].

25 dhjetori është nderuar gjerë e gjatë në botën antike. Kjo ditë ka qenë ditëlindja e Diellit të Pamposhtur.

Cungu i Jullit paraqiste trupin e vdekur të Nimrudit, një i rebeluar kundra Zotit pas Vërshimit, dhe, me sa duket, pema e krishtlindjeve ka qenë Nimrudi i rilindur – zoti i rilindur u kthye në jetë!

Në Evropë, Saksonët sakrifikonin një derr të egër për nder të diellit, për ta pajtuar
mbretëreshën e qiejve në ditën e krishtlindjes. Derri, në mitologjinë pagane, supozohet të ketë vrarë Mesinë e rremë pagan. Derri po ashtu ka qenë sendi kryesor në festën e Saturnit në Romë. Koka e derrit ende qëndron në enën në Angli me rastin e drekës së krishtlindjes.

Hislop thotë:"Pa dyshim që, atëherë, festivali pagan në solsticin dimëror –
me fjalë tjera, krishtlindja – qe mbajtur për nder të lindjes së Mesisë babilonase" [f.102]

Kulti më i madh fetar i cili u kujdes për adhurimin e diellit në botët greke dhe romake, më 25 dhjetor, ka qenë kulti i Mitraizimit. Ata e quanin "Lindja e Diellit". Mitra, zoti- diell, supozohej të ketë lindur në këtë kohë, por po ashtu edhe Osiris, Horus, Temmuz, Herkul, Bakus, Adonis, Jupiter – të gjithë Mesitë pagane!

Vetëm ky fakt do të tregonte që të gjithë zotët-diell dhe perënditë pagane kanë rrënjët tek zoti-diell i hershëm, Nimrudi!

Ky festival popullor dimëror u bë aq i zakonshëm, saqë në Greqinë, Egjiptin dhe Romën pagane, dhe kudo në Evropë, periudha e solsticit dimëror ishte një kohë e një shfrenimi dhe festimi të madh.

Në Romë kjo u bë e njohur si Saturnalia, për nder të zotit Saturn, "të Fshehtit". "Festa e Saturnit", vazhdon Hislop, "zgjaste pesë ditë.

Në atë rast kishte dehje dhe shfrenim total. Robërit çliroheshin përkohësisht dhe shfrytëzonin të gjitha mënyrat e lirisë së bashku me zotërinjtë e vet.

Kjo është pikërisht mënyra në të cilën, sipas Berosus, në Babiloni, festohej festivali i dehjes i muajit Thebeth, që korrespondon me dhjetorit tonë, me fjalë tjera, festivali i Bakus-it" [f.96-97].

T.G. Crippen, në "Krishtlindja dhe Njohuritë e Krishtlindjes", shkruan:

"Tash, në dhjetor dhe në fillim të janarit, ka pasur festivale të cilat ngushtësisht identifikoheshin me jetën e përditshme të popullit romak. Së pari, nga 17 deri më 21 dhjetor ishte Saturnalia, festa e madhe romake...

Dikush mund ta quaj festa e Rrëmujës, kur robërve u lejohej për disa ditë ta gëzonin dukjen e lirisë, priteshin nga zotërinjtë e vet, dhe e zgjidhnin nga mesi i vet një mbret të gënjeshtërt për t'u argëtuar me të.

Pas kësaj, më 22 dhjetor, vinte Sigillaria, festa e kukullave, kur mbahej një panair, dhe kukullat e lodrat e tjera, kryesisht prej argjile, u jepeshin fëmijëve.

Pastaj, më 25 dhjetor,vinte Brumalia, përndryshe Dies Natalis Invicti Solis/ditëlindja e Diellit të Pamposhtur, kur ditët nisnin të zgjateshin pas solsticit...

Kjo besohet të ketë qenë institucionalizuar ... nga perandori Aurel, për nder të Mitrës, zotit-diell të Persisë..." [f.8-9].

Kisha katolike mori eksitimin që e rrethonte Saturnalinë romake, me teprimet, ëndjet, papërmbajtjet dhe paturpësitë, dhe i quajti ato festim i lindjes së Jezusit. Shumica e njerëzve sot ende e mendojnë 25 dhjetorin si ditën e lindjes së Jezusit, ndonëse kështu përfundimisht nuk qëndron puna.

Kjo "përplasje" pagane qe transformuar nga Kisha katolike në festa të krishtlindjeve, për nder të Madonës dhe Fëmijës.

Kështu, Semiramis pagane [Isis e Egjiptit] dhe Temmuz [Horus] qenë "transformuar", nëpërmjet një marifeti, nga "magjistarët" e Kishës katolike, në Marinë dhe Jezusin.

Në këtë mënyrë, praktikat pagane e shekujve të kaluar u bënë së jashtmi të krishtera në emër dhe figurë.

Për gati 300 vjet pas Jezusit, Kisha nuk tregoi ndonjë interesim për datën e lindjes së Mesisë.

Apostujt dhe udhëheqësit e Kishës së Dhiatës së Re kurrë nuk u bezdisën të gjejnë datën kur kishte lindur Jezusi, meqë data nuk kishte rëndësi për ta.

Nuk ishte deri në shekullin e katërt që krishtlindja nisi të respektohej nga Kisha katolike romake.

Në "Encyclopedia Americana" qëndron:

"Krishtlindja, sipas shumë autoriteteve, nuk ka qenë festuar në shekujt e parë të Kishës katolike, sepse përdorimi i përgjithshëm i krishterë ka qenë që të festohej vdekja e personave të jashtëzakonshëm më parë sesa lindja e tyre.

Festa u vendos si përkujtim i Shpëtimtarit në shekullin e katërt.

Në shekullin e pestë, Kisha Perëndimore urdhëroi që kjo të festohet gjithmonë në ditën e festës së vjetër romake të lindjes së Sol-it [diellit]".

Puritanët, të cilët u orvatën të reformojnë Kishën gjatë 1600-ave, nuk besonin që krishtlindja mund të nderohej.

Ky "pagëzim" i riteve dhe festivaleve pagane nga katolikët romakë dhe shumica e Kishave protestante, plotësisht u refuzua nga Puritanët.

Një prej tyre, William Prynne, gjatë kohës së mbretit Charles I, shkroi:

"Zotërinjtë tanë të krishtlindjes së çrregullimit, së bashku me vallëzimin, maskat, shfaqjeve boshe, aktorët, dhe çrregullimeve të tilla të krishtlindjes, tash në përdorim të të krishterëve, u përftuan nga festivalet romake të Saturnalisë dhe Bakusit..." ["Libri i Folklorit të Krishtlindjes", f.8].

Për shkak të qëndrimit të tij ndaj krishtlindjes dhe ritualeve pagane që ende respektohen nga Kisha e deklaruar krishtere, William Prynne u vendos në një shtyllë ndëshkimi dhe iu nxorën sytë.

Krishtlindja është pagane, dhe rreth kësaj nuk ka kurrfarë dyshimi.

William F. Dankenbring and John D. Keyser, F.SH

Për këdo që do të kuptojë 22 dhjetorin e natës më të gjatë të vitit deri më 25 dhjetorin pagan të stolistikut dimëror, që mbyllet në këtë datë , ku rilind dielli, të ndjekë dokumentarin e mëposhtëm http://www.youtube.com/watch?v=T4PuEbAJipE

Lidhjet virtuale !

Duke kaluar një kohë të gjatë në internet gjatë punës apo thjesht për tu argëtuar gjatë kohës tonë të lirë, ne shpesh këmbejmë informacione me njerëz të tjerë dhe ndajmë eksperienca nga më të ndryshmet. Por duke u aktivizuar në disa faqe të caktuara, tek të cilat argëtohemi apo informohemi, me kalimin e kohës natyrshëm fillojmë të përzgjedhim midis anëtarëve të ndryshëm, disa anëtarë me mendimet e së cilëve shpesh pajtohemi.


Nëse gjatë jetës tonë normale, flasim dhe komunikojmë mesatarisht me 20 persona në ditë, virtualiteti na jep mundësinë të flasim me 10-fishin e këtij numri, duke e rritur propabilitetin që në mes të mijëra njerëzve të ndryshëm, të rastisim edhe në njerëz me preferenca apo interesa të përbashkëta.
E kështu interesi ndaj këtyre komentuesve, postuesve, që gjithsesi janë njerëz si ne, nis të na rritet gjithmonë e më shumë.

Përmes shkronjave pas një monitori, çdokush prej nesh zhvishet nga komplekset apo ndrojtja dhe shfaqet pothuajse lakuriq në mendimet e tij. Ndoshta edhe më lakuriq sesa mund të shfaqet në jetën e tij reale.
Mund të ndodhë shumë lehtë, që nëse do të replikonim virtualisht, pa ditur, me një mikun tonë të ngushtë, mund të krijonim një antipati, e cila do të ishte pengesë për të krijuar atë afrimitet, që ne tashmë kemi me të realisht. Gjithashtu mund të krijojmë simpati edhe për individë, me të cilët në jetën reale nuk do tentonim kurrë...

Veç shoqërisë virtuale që ne mund të krijojmë, mund edhe të na lindin ndjenja për një anëtarë X të komunitetit ku ne virtualisht bëjmë pjesë.

Mungesa e komunikimit të drejtëpërdrejtë i jep liri imagjinatës tonë, e cila mund të hiperbolizojë cilësitë e personit virtual me të cilin komunikojmë dhe njëkohësisht duke i fshehur disa të meta, zakone apo huqe fizike, të cilat mbase do të ndikonin negativisht nëse kontakti do të ishte real.

Jo vetëm njerëz të dobët dhe me jetë emocionale përgjithësisht të varfër do të joshen nga të tilla kontakte virtuale, që për një shoqëri të hapur, nuk ka asnjë arsye përse një konsideratë e caktuar për dikë, mos të konkretizohet me një takim real, të cilitdo qëllimi. Veçse këtu do të shikoni sesa real ka qenë përjetimi juaj, sesa e vërtetë ka qenë magjia.
Jo pak njerëz janë njohur virtualisht, por virtuale ka qenë vetëm rruga apo mënyra e njohjes dhe më pas janë dashuruar vërtetë apo edhe kanë përfunduar në altar, por për hir të së vërtetës, pjesa më e madhe e këtyre takimeve sjell vetëm zhgënjim.

Kujdes !

Ashtu siç mund të lindin të ashtëquajturat dashuritë virtuale, në të njëjtën mënyrë lindin edhe tradhëtitë virtuale.

Kur dy njerëz bashkëjetojnë, hasin probleme dhe përplasen me shumë beteja të jetës reale, e cila ndikon në raportet mes çiftit. Pikërisht në këtë moment të jetës tënde shfaqet një personazh virtual që ju mbulon me komplimentat që ju mungojnë, që ju jep falas zgjidhjet e çështjeve, që ju nxit të dilni prej monotonisë apo ju fton të rijetoni emocione. Mos bini pre e këtyre joshjeve, zakonisht pasojat janë vërtetë fatale...

Ndoshta falet të gabojmë ndaj personit me të cilin ramë në dashuri, por nuk është e njëjta gjë edhe të gabojmë me personin me të cilin po kryejmë një tradhëti (S.I)

Gjithashtu anonimati ka edhe efektet e tij negative. Njerëz të ndryshëm mund të krijojnë në virtualitet, pikërisht një stereotip i cili i mungon në jetën reale, mund t'iu vjedhin informacione personale jashtëzakonisht të domosdoshme, mund t'iu përndjekin, mund të eksperimentojnë me ju, mund t'iu provokojnë apo qoftë edhe kërcënojnë.

Nuk ekzistojnë dashuri virtuale. Virtuale është vetëm mënyra e njohjes, sepse nëse kjo njohje mbetet vetëm virtuale, po aq çuditshëm sa kjo simpati lind, po aq çuditshëm edhe zhduket.


Shkroi dhe përgatiti : Stop Injorancës http://www.facebook.com/NdalPaditurise2

Qëllimi (nuk) justifikon mjetin !

Kanë kaluar mbi 5 shekuj që nga koha kur shkrimtari filozof, themeluesi i shkencës politike, Nikolo Makiaveli, shpalos se "Qëllimi justifikon mjetin".

Por a është ende e vlefshme sot shprehja e tij, që dikur justifikonte barbaritë që kryheshin nëpër lufta ?

Qëllimet tona janë vërtetë thelb i ekzistencës sonë, por a mjaftojnë qëllimet tona për të përdorur çdo mjet, për ti realizuar ato ?

Nëse qëllimi e justifikon mjetin, atëherë padyshim çdo mjet i përdorur është i drejtë, është me vend. Por a mund të jetë çdo mjet që përdorim, i justifikueshëm ? Marrim si shembull qëllimin e thjeshtë të çdo qënieje njerëzore, "qëllimin për tu pasuruar". Të gjithë jemi koshient që shumë nga mjetet që njerëzit përdorin për t'u pasuruar, janë të jashtëligjshme, ua justifikon vallë këto mjete qëllimi i përbashkët i "pasurimit" ?

Në shoqërinë postmoderne të së sotmes, duhet të kuptojmë njëherë e mirë, që mjeti është më i shenjtë, se cilido qëllim !

Shkroi dhe përgatiti : Stop Injorancës http://www.facebook.com/NdalPaditurise2

Del arkivi i sigurimit kundër gjuhëtarit. Dosja: Selman Riza.

Për të kuptuar se ç’ngjyrë e ç’shije ka e vërteta, na lipset të presim, ndonjëherë edhe gjatë, deri sa të gjejmë burimin e saj. Për shumë ngjarje e personazhe nga koha e diktaturës në Shqipëri, kjo e vërtetë gjendet në dokumentet e rezervuara me shënimin “sekret” brenda dosjeve të Sigurimit të Shtetit, shumë prej të cilave ende rrinë të kyçura.

Në rastet kur ndonjë prej atyre dosjeve hapet, bashkë me to hapet edhe porta e rëndë e së vërtetës. Kështu ka ndodhur dhe me Selman Rizën, gjuhëtarin dhe studiuesin e pakompromis, një personazh i mbikëqyrur e i survejuar në çdo çast të jetës së tij, i spiunuar dhe i penguar shpeshherë dhe nga kolegët më të afërt. E vërteta në rastin e tij është tashmë kaq e perceptueshme! E kjo falë vullnetit dhe dëshirës së një studiuesi nga Kosova, akademikut të mirënjohur, Rexhep Ismajli, i cili për fat, duket se është nga të rrallët që s’bën dot kompromise në kurriz të së vërtetës. Libri i tij “Pasionet dhe pësimet e Selman Rizës”, i mbushur plot e përlot me dëshmi e dokumente, hedh dritë mbi gjithë atë komedi tragjike që u luajt në kurriz të Selman Rizës për më shumë se 30 vjet, deri në çastin kur ai mbylli sytë.

Si dhe pse u survejua? Nga kush? Çfarë kishte bërë ky intelektual që nuk i shkonte për shtat regjimit, rretheve ku ai punonte, kolegëve të tij, të njohurve të rastësishëm.... Çfarë i duheshin regjimit çastet më të zakonta të jetës së tij, ora kur dilte në mëngjes nga shtëpia, rruga nga kalonte, dyqani ku blinte bukën, apo gruaja që e shoqëronte, e që agjenti që raporton, e cilëson: “Mendohet të jetë gruaja e tij, sepse i futi krahun...”!

Me një ndjenjë neverie që të trondit, mund të kalosh faqe të tëra nga raportet e survejimit që hartonin çdo ditë agjentët e Sigurimit me nofka të çuditshme si “Jaku”, “Gjenevreku”, “Bleta”, “Taraboshi”..... Por një tjetër ndjenjë, këtë herë keqardhje, të kaplon kur në raportet e tyre hasen emra personazhesh të njohur të botës së studimeve, prej të cilëve vilen informata, merren komente, zbulohen imtësi rreth gjithçkaje që bënte Selman Riza.
Në këtë 100-vjetor të lindjes së tij, ky botim prestigjioz i Rexhep Ismajlit na jep mundësinë të zbulojmë një prej të vërtetave të regjimit me të gjitha ngjyrat dhe shijet e saj.
Një pjesë të kësaj të vërtete po e sjellim përmes kësaj specialeje të titulluar “Dosja Riza”, edhe për lexuesit tanë që nuk kanë mundësinë ta kenë në dorë këtë libër, njëkohësisht duke kërkuar dhe mirëkuptimin e personazheve të përmendur në dokumente, një mirëkuptim në shenjë mbështetjeje për këtë të vërtetë që e mban peng edhe sot e kësaj dite shoqërinë tonë.

Selman Riza dhe Çabej

Më 24 qershor të vitit 1963, gjuhëtari Selman Riza nis të shkruajë një letër që e tit ullon “Letër përgjegjësve”. Është i prekur nga një padrejtësi. Pret t’i botohet një studim kritik mbi rasat e gjuhës shqipe. Më saktë dy shtojca, të cilat nuk po gjejnë miratimin nga kolegët e tij. Riza ankohet se kolegu i tij Eqrem Çabej po i bëhet pengesë për këtë botim me të padrejtë.
Çfarë kundërshtish kishin lindur mes tyre?
A ishte ky rast i vetëm i përplasjes së dy gjuhëtarëve të mëdhenj? Kjo letër, të cilën e botojmë të plotë, shkëputur nga libri më i ri i akademikut kosovar, Rexhep Ismajli, “Pasionet dhe pësimet e Selman Rizës”, është në të vërtetë vetëm maja e ajsbergut nga gjithë ajo marrëdhënie aspak miqësore që ekzistonte me Rizës dhe kolegeve të tjerë. Por, marrëdhënia më e veçantë është ajo me Çabejn, një shkencëtar i madh i gjuhës, të cilin Riza e vlerësonte mjaft, por edhe e kritikonte hapur në shumë pika për të cilat ai nuk ishte dakord me të. I vënë në shënjestër nga regjimi, Selman Riza u përndoq në çdo hap të tij.

Survejohej, spiunohej nga kolegët. Arsyet e këtyre qëndrimeve?

Duket gjithçka vinte nga karakteri i tij i pakompromis, por dhe nga përmasat e tij si shkencëtar që jo rrallë herë ngjallte zili e xhelozi.
Studiuesi Ismajli e portretizon kështu Selman Rizën: “Si dije dhe si kulturë, në të gjitha aspektet impononte respekt. Në biseda ishte substancial, i matur dhe i vendosur...Kur shtronte ndonjë çështje, do të kishte patjetër një brendi debatuese, do të ngjallte gjithsesi debat. Nga leximet më është dukur i një natyre heterodokse, dijetar që diskutimin e kishte ngritur në nivel parimi. Heterodoksia, qëndrimi debatues dhe mospajtues me mendimin që donte të etablohej, mospajtimet me dogmën ideologjike-shkencore, diskutimet mospajtuese me kolegë, ndëshkimi për idetë e tij dhe për kërkesat e natyrës organizative të punës shkencore, të gjitha këto dhe qëndresa krijuese, e bënin atë disident...”.
Për të kuptuar diçka më shumë nga ky personazh dhe kundërshtitë që ai ngjallte, kërkojmë disa mendime nga studiuesi Ismajli, duke u ndalur pak më tepër në marrëdhënien e tij me Çabejn...

Në vitin 1963 është zhvilluar një debat i gjerë mbi një vepër të Selman Rizës, ku ky i fundit përballej më së shumti me Eqrem Çabejn. A mund të risjellim në vëmendjen e lexuesve të sotëm thelbin e këtij debati?

Çfarë shkruante Riza në “Shtojcat” dhe në ç’pika e kundërshtonin koleget e tij? Pse mund ta ketë penguar realisht Çabej dhe M. Domi atë botim, siç e përmend Riza në letrën e 24 qershorit të këtij viti?

Nga diskutimet që kam ndjekur në dokumentacion, në Institutin e Shkencave, pastaj Instituti i Historisë dhe i Gjuhësisë, janë shqyrtuar dorëshkrimet e anëtarëve të sektorit. Ndonjëherë janë trajtuar edhe formulimet më të vogla, sikur të ishte fjala për një dorëshkrim kolektiv. Ndonjëherë ishin mbajtur disa seanca diskutimi për një vepër. Diskutimi i tillë i ka epërsitë e veta, por ka pasur dhe pasoja që nuk më duken pozitive: autocensura, kontrolli i tepërt, frika etj.
Selman Riza ka qenë i debateve. Në Tiranë, qysh më 1957-‘58 kishte shtruar çështje teorike të sinkronisë/ diakronisë dhe të të ashtuquajturave mbetje në sistemin aktual të gjuhës nga një sistem më i hershëm. Ato seminare kishin mbetur të pabotuara. Sipas tij, kishte pasur diskutime me kolegët.
Riza ka pasur diskutime edhe me Xhuvanin, Çabejn, Domin, Priftin, Floqin, më vonë me Agalliun, Demirajn e kolegë të tjerë, për çështje të ndryshme gjuhësore. Në studimin për Nyjat e shqipes (vështrim historik, 1959, 1962 dhe 1964) Riza mund të kishte qenë kritik ndaj ideve të traditës albanistike, përfshirë të Çabejt, për prejardhjen e nyjës shquese dhe për proceset e prapavendosjes së saj, ndërsa në studimin për Rasët në shpjegimet e ndryshme historike. Riza kishte raportuar për veprën e Çabejt Studime etimologjike të shqipes, të paraqitur për disertacion doktorate dhe në atë raport gjejmë një vlerësim me superlativa: Riza mendonte se për një të atillë vepër në kultura më të përparuara autori mund të bëhej anëtar i akademisë, ndërsa në këtë rast, duke i dhënë Çabejt gradën Doktor i Shkencave, nderohej komisioni jo Çabej; me këtë vepër Çabej nderonte kulturën dhe kombin. Vlerësimet e tij për veprën e Çabejt ishin të diferencuara. Nuk ishte kështu entuziast për shqyrtimet e tij morfologjike.
Në shkrimet e botuara Çabej nuk e ka përmendur punën e Rizës. Me rastin e diskutimit të monografisë historike për nyjat të Rizës dhe me rastin e diskutimit të veprës Emrat në shqipe, sistemi i lakimit, Çabej kishte diskutuar. Në veprën e fundit të Rizës, ku ishte evituar diskutimi për periodizimin e historisë së gjuhës dhe për çështje të tjera nga të historisë së mbaresave rasore etj, të tjerët kishin kërkuar që Riza të jepte referime më të plota dhe të shpjegohej për disa qëndrime, çka ai kishte bërë në dy shtojcat, të cilat ishin bërë objekt diskutimesh të gjera në Sektor. Në Shtojcat është diskutuar për periodizimin e historisë së shqipes, për prejardhjen e mbaresave rasore, për çështje të nyjave e gjëra të ngjashme.
Duket se kundërshtive mes këtyre dy personaliteteve mund tua gjejmë gjurmët që në botëkuptimin e tyre, apo shkollave të cilave i përkisnin.

A ka pasur kudërshti të tjera profesionale mes tyre?

Ka pasur dhe një diskutim tjetër me pasoja polemizuese: komentet e Rizës për konceptet gramatikore të S. Frashërit dhe të K. Kristoforidhit. Dorëshkrimi i Rizës për foljet, që u botua vetëm pas vdekjes më 1994, po ashtu kishte qenë objekt diskutimesh të gjera, për të cilat Riza kishte lënë ndonjë përgjigje, po ashtu. Në procedurën e diskutimit për veprën Emrat, pas shumë shoshitjeve, Riza mendonte se Sektori ishte gati për vendim përfundimtar dhe se në atë diskutim do të shfaqej mendim pozitiv për botimin e veprës. Një mendim duhej ta jepte dhe Çabej si recensent. Si duket, Riza mund të ketë kujtuar se Çabej po ia vononte recensionin pa arsye. Kështu ishte krijuar një situatë, më duket, e ngarkuar me moskuptime të ndërsjella, me ç’rast mospajtimet midis dy gjuhëtarëve e dijetarëve të shquar dhe të vetëdijshëm për staturën e tyre, sa vinin e theksoheshin.
Një pjesë e mirë e mospajtimeve midis Çabejt e Rizës u detyrohet dy mënyrave të të menduarit për çështje të gjuhës, dy shkollave të ndryshme të të menduarit për gjuhën, sidomos për studimin historik të gjuhës. Kjo mund të jetë ngatërruar më tej me kompetencat e ndryshme në fusha konkrete (morfologji, etimologji, fonetikë historike, filologji etj).
Por diskutimet më të mëdha Riza do t’i ketë pasur me A. Kostallarin, lidhur me prioritetet e Institutit – hartimi i kursit të plotë të leksikografisë-leksikologjisë bashkë me fjalorin e mesëm në afate më të shpejta, duke kundërshtuar mbërthimin e forcave të rëndësishme me fjalorë rusisht-shqip dhe e kundërta. Këto diskutime kishin përfshirë dhe drejtimin e Institutit. Ne nuk mund ta dimë as intensitetin, as pikarritjen e atyre diskutimeve.

A ekzistonte në atë kohë mes shkencëtarëve e studiuesve respektimi i mendimit ndryshe?

Duket se diktatura me mjetet e saj kishte depërtuar edhe në psikologjinë e këtyre intelektualëve...
Sa i përket respektimit të mendimit ndryshe midis shkencëtarëve në atë kohë në Shqipëri, për çka më pyetnit, nuk jam ai që mund të thotë diçka më të saktë. Përshtypja ime është se diskutime kishte pasur, se në ato diskutime kishte edhe argumentime të natyrës ideologjike, çka do të thotë se studiuesit duhej të kishin shumë kujdes për çka po thoshin. Në tendencën e theksuar për të nxjerrë vetëm të vërteta univoke, çka synonte diskutimi i asaj natyre, kishte rrezik që mendimet e dikujt të merrnin vulën e të qenit ortodokse (pra të doksës së drejtë), ndërsa të tjerat jo. Selman Riza, natyrë heterodokse, i pabindur për ide (marksiste) si njësia e gjuhës me mendimin, për zbatimin e drejtpërdrejtë të marksizmit në gjuhësi, kundërshtar i ngatërrimit të shkencës me politikë, mosrespektues i floskulave ideologjike për gjuhësinë marksiste-leniniste etj, herët a vonë do të binte në grackat e sistemit, ndërsa me atë rast mund t’i interpretoheshin krejt ndryshe diskutimet e një natyre tjetër shkencore. Të gjitha këto, prej pozitës sime vetëm mund të hamendësohen.

Si do ta përshkruanit në disa rreshta karakterin e intelektualit Selman Riza? Po ambientin ku atij iu desh të jetonte, të studionte, të botonte…, me pak fjalë, të ndërtonte jetën e tij si intelektual i përmasave që realisht kishte?

Selman Rizën e kam njohur për pak kohë dhe vetëm në intervale të shkurta. Si dije dhe si kulturë, në të gjitha aspektet impononte respekt. Në bisedat ishte substancial, i matur dhe i vendosur. Nuk bisedonte për gjëra të rastit, nuk pyeste shumë. Komentet i kishte të kufizuara. Kur shtronte ndonjë çështje, do të kishte patjetër një brendi debatuese, do të ngjallte gjithsesi debat. Nga leximet më është dukur i një natyre heterodokse, dijetar që diskutimin e kishte ngritur në nivel parimi. Prej këndej buronte qëndrimi i tij kritik, duke përfshirë dhe veten. Në çdo situatë reflektive synonte risinë. Ishte origjinal dhe kërkestar në shprehje në raport me mendimin që do të kumtonte, jo në raport me bukurinë e shprehjes. Në një mjedis ku ka vetëm një doksa të konsakruar zyrtare ishte për të pritur që një natyrë e atillë të kishte ndonjë vështirësi. Heterodoksia, qëndrimi debatues dhe mospajtues me mendimin që donte të etablohej, mospajtimet me dogmën ideologjike-shkencore, diskutimet mospajtuese me kolegë, ndëshkimi për idetë e tij dhe për kërkesat e natyrës organizative të punës shkencore, të gjitha këto dhe qëndresa krijuese, e bënin atë disident. Selman Riza ishte shumë punëtor dhe me këtë shpesh i tejkalonte tundimet e tij kritike, i superonte disa prej situatave potencialisht të diskutueshme me të tjerët në kohë të papërshtatshme. Vetëm këmbëngulja në punë i shpjegon gjithë ato realizime veprash të botuara dhe të tjerash të lëna dorëshkrim në një kohë kaq të shkurtër dhe të ngarkuar me kaq shumë tensione.

Intervistoi: Admirina Peçi, G. Shqiptare

Zyrtarët që nuk paguajnë taksat

Në listën e borxhlinjve edhe emrat e ministrave Olldashi, Basha, Tafaj, Nishani, Vasili


Zv.ministri i Punëve të Brendshme dhe anëtari i këshillit Bashkiak, Ferinand Pone, prej tre vitesh nuk paguan detyrimet.

Mospagimi i detyrimeve ndaj komunitetit duket së është kthyer në modë nga funksionarët që drejtojnë shtetin. Me sa duket, reformat dhe përpjekjet për t'u anëtarësuar në familjen e madhe Evropiane, u hanë shumë kohë dhe energji sa nuk mund të gjejnë një hapësirë kohore (se lekët nuk u mungojnë) për të paguar detyrimet ndaj familjes së vogël, qytetit ku jetojnë.

Bashkia e Tiranës, tashmë prej disa vitesh, në fund të vitit publikon listën e zezë të debitorëve të pushtetit lokal në kryeqytet. Në krahasim me vitin e kaluar, lista e 2009-ës është më e reduktuar, megjithatë e mbushur me emra të rëndësishëm.


Në krye të listës së emrave publikë, borxhlinj ndaj pushtetit lokal, është emri i zv.ministrit të Punëve të Brendshme dhe Pushtetit Lokal. Pone, njëkohësisht kryetar i grupit të djathtë në këshillin bashkiak të Tiranës, është i pari që çirret dhe bën moral në sallën ku vendoset për kryeqytetin, për nivelin e ulët të vjeljes së tarifave dhe taksave vendore nga pushteti lokal.


Është e habitshme se si Pone, i cili në sallën e Këshillit Bashkiak do të zgjidhë çdo detaj, në të vërtetë ka harruar tre vite me radhë që të paguajë taksën vendore. Zoti Pone, nuk paguan taksat vendore që nga viti 2007, ndërkohë që edhe dy javë duhen që të kalojmë zyrtarisht në vitin kalendarik 2010. Por, Pone nuk është i vetmi që ka lënë pas dore detyrimet e tij si qytetar i Tiranës.

Në listë është edhe emri i Ministrit të Transporteve dhe Punëve Publike, Sokol Olldashi, ish-kandidati për karrigen e kreut të Bashkisë në vitin 2007. Vetë Olldashi që pretendonte të drejtonte punët e gjithë kryeqytetit rezulton se nuk ka paguar taksën e ndërtesës, pastrimit dhe gjelbërimit që nga viti 2008-të.



Ai nuk është i vetmi ministër, që nuk ka pasur kohë të paguajë taksat, me tej në listën e zezë të bashkisë, figurojnë edhe emrat e ministrit të Brendshëm Lulzim Basha, ministrit të Drejtësisë, Bujar Nishani, ministrit të Arsimit, Myqerem Tafaj, si dhe ministrit të Shëndetësisëm Petrit Vasili. Që të katër këta ministra duket se nuk i binden ligjit për herë të parë, pasi në vitet e mëparshme kanë shlyer çdo detyrim.


Mungesa e korrektësisë në pagimin në kohë të taksave vendore, ose mospagimi në tërësi i tyre, vihet re edhe te niveli i dytë i pushtetit ekzekutiv, e thënë ndryshe tek ofiqet e zv.ministrave. Krahas zv.ministrit të Punëve të Brendshme dhe të Pushtetit Lokal, Ferdinand Pone, debitorë ndaj pushtetit lokal, janë edhe kolegë të tij që mbajnë numrin 2 në dikastere.


Ashtu si Pone. edhe Edit Harxhi, zv.ministre e Jashtme, Iva Zajmi, zv.ministre e Brendshme dhe Eno Bozdo, zv.ministrër i Ekonomisë dhe Energjetikës, që prej 2007 nuk paguajnë detyrimet e tyre si qytetarë të Tiranës.


Taksat vendore, që duhet të shlyejnë qytetarët, dhe këtu nuk bëjnë përjashtim as ata që kanë funksione shtetërore, janë tre; taksa e ndërtesës, e pastrimit dhe e gjelbërimit. Afati i parë i shlyerjes së detyrimeve është muaji shtator.


Pas muajit shtator, aplikohet sanksioni ligjor. Nëse një qytetar nuk ka paguar taksat vendore në përfundim të muajit të nëntë të vitit kalendarik, nuk mund të përfitojë shërbime në administratën lokale, nuk mund të marrë qoftë edhe një certifikatë, e jo më të kryejë veprime të tjera ligjore.

Lista e funksionarëve shtetërorë që janë debitor në Bashki


Lulëzim Basha, ministër i Brendshëm
Bujar Nishani, ministër i Drejtësisë
Sokol Olldashi, ministër i Punëve Publike
Myqerem Tafaj, ministër i Arsimit dhe Shkencës
Petrit Vasili, ministër i Shëndetësisë
Ferdinand Pone, zv.ministër i Punëve të Brendshme
Edit Harxhi, zv.ministre e Jashtme
Iva Zajmi, zv.ministre e Brendshme
Zana Xhuka, zv.ministre e Mbrojtjes
Jorida Tabaku, zv.ministre e Integrimit
Nezir Haldeda, zv.ministër i Financave
Alfred Rushaj, zv.ministër i Financave
Neritan Alibali, zv.ministër i Ekonomisë dhe Energjetikës
Eno Bozdo, zv.ministër i Ekonomisë Energjetikës
Edmond Haxhinasto, zv.ministër i Punëve Publike


Shekulli

Ky është shembulli ku projektohen masa, por me ndryshimin e vetëm që masat ndëshkohen...(S.I)

STOP Red Bull ?!

Red Bull shitet në më shumë se 100 vende në bote, ku marka e "Demit te kuq" shumë i famshëm edhe në Shqiperi, reklamohet në çdo moment si pije e mrekullive, madje në supermarkete mund të gjesh edhe pije të tjera energjitike, të cilat shiten në formate familjare (1.5 litra).


Red Bull eshte shume i konsumuar në Shqipëri, por askush nuk na ka folur per rreziqet.

Pse asnje TV apo gazete nuk informon publikun shqiptar mbi rreziqet reale ?

Me poshte do te flasim rreth demeve serioze qe i shkakton shendetit por dua te filloj nga nje fakt shume i rendesishem

RED BULL NDALOHET NE KETO VENDE:

ZVICER (1994),
Finland (2005),
Danimark,
Norvegji,
France,
Uruguaj,
Island.

RED BULL permban GLUCURONOLACTONE dhe kete mund ta shikoni edhe ne perberesit e saj, madje edhe vete RED BULL nuk e fsheh kete.
Por ajo qe RED BULL na fsheh jane efektet devastante te kesaj substance:

1. Eshte e rrezikshme ta pini nese menjehere nuk beni aktivitete fizike pasi efekti i saj rrit ritmet kardiake deri ne infrakt!

2. Ndalohet perzierja e RED BULL me alkol, sepse krijon nje "Bombe Mortale" qe ndikon ne Melçi duke krijuar deme te periparueshme.

3. Siç e ka demostruar edhe nje kerkim i BBC RED BULL maskon efektet e alkolit duke u bere shkak i shume aksidnteve. Ketu nuk mund te rrime pa permendur vdekjet e shumta qe kjo pije ka shkaktuar aq sa ka detyruar shume shtete ta ndalojne shitjen e saj.

Perberja kimike e Red Bullit
permban: Uje,Sheqer(Glukoze dhe Sacharoze),Lende Acidike(Natriumacetat dhe Acid Karbonik),TAURINE (0,4% si perberes kimik Kryesore),Glukoronolakton(0,24%), Kofein(0,03%),Inozit,Vitamine(Niacin,Acid Panthonik,B6,B12)Aroma,Lende ngjyrosese(Riboflavin)
te gjitha lendet fitohen dhe ne menyre sintetike.

TAURIN(C2H7NO3S)- ne Kimi e quajtur edhe si Acidi 2-Aminoethansulfon eshte nje acid organik me nje grupe acidike,qe ben pjese ne Aminoacide.Per dallim nga Aminoacidet,permban nje Grupe te Acidit Sulfonik ne vend te grupes Karboksile(e cila eshte tipike per Aminoacidet) dhe nuk mund te formoje Peptide.
Kjo substance u zbulua per here te pare nga Kimikanet Leopold Gmelin dhe Fridrich Tiedemann,te cilet kete substance e izoluan nga Vreri i Demit nga ku e morri dhe emerin trivijal - Taurine rrjedh nga latinishtja qe dmth.Vreri i Demit


Vetit Kimike dhe Fizike:
Taurina eshte nje substance e bardhe kristaline.Shkrihet ne 300°C dhe zberthehet ne uje(100g/L).
Industrialisht sintetizohet nga:Etani,Amoniaku dhe SulfitNatriumi.
Vetit Biologjike te Taurines:
Eshte nje lidhje kimike e pershtatshme per proceset biologjike.
Trupi i te rritureve prodhon vetevetiu Taurine,nga Aminoacidi Cystein.Nje i rritur me nje peshe prej 70 kg ,prodhon 70 gram Taurine ne dite.
Kjo Substance prodhohet ne Muskuj,Tru, Zemer dhe Gjak.

RREZIQET Shendetesore:
Konsumimi i tepert i RedBullit (2-5 Doza mbrenda 24 oreve) mund te shkaktoje: Pagjumesi,Gerdi,Kokedhembje,Zbehje,dhembje te Lukthit etj.
Keto simptome jane si rezultat i Kafeines dhe Taurines qe permban RedBulli.

Redbull-i mund të shkaktojë infarkt

Sipas rezultateve te nje hulumtimi nga Qendra Kardiovaskulare e spitalit mbreteror te Adelaides te Australise, vetem nje kanaçe me pijen e famshme energjetike, Red Bull, mund ta rrise rrezikun per sulm ne zemer, madje edhe te te rinjte dhe te personat e shendoshe.
Red Bull, qe eshte i pasur me kafeine, eshte mjaft i popullarizuar te studentet, sportistet, personat qe punojne naten etj., pasi qe mbulon lodhjen dhe aktivizon organizmin. Mirepo ne te njejten kohe kjo pije e ben gjakun te ngjizshem qe eshte parakusht per zhvillimin e problemeve kardiovaskulare, sie eshte infarkti. Nje ore pas pirjes se Red Bullit sistemi kardiovaskular nuk eshte normal. Vepron ngjashem sikurse sistemi i zemres dhe eneve te gjakut te personat me semundje kardiovaskulare. Keshtu, ne rast se Red Bulli kombinohet me stresin dhe shtypjen e larte te gjakut mund te jete vdekjeprures, pasi qe pengon funksionimin normal te eneve te gjakut duke rritur rrezikun per koagulimin e gjakut .


C'eshte e verteta nje kanace Red Bull, permban aq kafeine, sa permbajne 4 filxhane kafeje.Shoqeriajone.com

Hylli, mbreti i parë i ilirëve dhe misteri i kafkës së kristaltë

Në maj të vitit 2008, Harrison Ford e gjeti veten përsëri në xhirimet e një prej roleve më klasikë të aventurës, Indiana Jones. Drejtuesi i këtij filmi ishte i famshmi Steven Spielberg dhe në qendër të aksionit ishte beteja që zhvillohej për zotërimin e një kafke të kristaltë, e cila kishte fuqi të mbinatyrshme.

Filmi, duke qenë se trajtonte edhe një prej çështjeve më misterioze reale ekzistuese, atë të kafkave të kristalta, për vitin që shkoi u rendit në vend të dytë në radhën e fitimeve që sjellin filmat e shfaqur në kinema.

Pavarësisht se ky është thjesht një film, ai të sjell ndërmend një prej historive më misterioze që vazhdon edhe sot të jetë në qendër të interpretimeve e studimeve të ndryshme.

Bëhet fjalë për kafkën misterioze, me madhësi sa ajo njerëzorja, që arkeologu anglez Albert Mitchell-Hedges, bashkë më të bijën Anën, e gjeti në vitin 1927 në xhunglat e Amerikës Qendrore e më saktësisht në Jukatan aty ku civilizimi Maja kishte lënë ndërtesat e tij.

Kafka ilire

Kushdo që e prekte atë kafkë provonte ndjesi të çuditshme. Pas vdekjes së të atit, Ana, aty nga fillimi i viteve ’60 e shtyrë nga mendimi se ajo kafkë kristali e gjetur mes rrënojave në xhungël, ishte tepër perfekte për të qenë e punuar nga fiset vendase pre-kolumbiane, vendos t’ia japë këtë kafkë shkencëtarëve me qëllim një hetim të hollësishëm të saj. I pari që u mor me këtë punë, ishte kritiku i artit Frenk Dordland.

Natyrisht që ai ishte edhe i pari që u mrekullua me atë kafkë. Frenku, pas një hetimi të hollësishëm, vuri re se kafka kishte një sistem të komplikuar kanalesh, prizmash e lentesh, të cilët krijonin efekte optike.

Por më e çuditshmja ishte se këto punime ishin në brendësi të kafkës. Sipërfaqja e saj ishte perfekte dhe e lëmuar e në të nuk gjendej asnjë shenjë punimi.

Po si ishin bërë kanalet, prizmat e si ishin gdhendur lentet në brendësi të saj? Frenku nuk e la hetimin e tij. Në vitin 1964, ai i drejtohet specialistëve të kompanisë Hewlett-Packard, të cilët ishin nga më të aftët në ndërtimin e qarqeve elektronike.

Ai nuk ishte i vetmi shkencëtar që ngeli pa fjalë kur hetoi kafkën. E njëjta gjë ndodhi edhe me shkencëtarët e Hewlett-Packard. Pas një vëzhgimi të hollësishëm ata vunë re se kafka kishte tre pjesë në brendësi të vetes dhe ishte ndërtuar e gjitha nga një copë e vetme kristali, bashkë me nofullën e poshtme.

Kristali ka një fortësi që shkon pak më poshtë se topazi, korundumi dhe diamanti. Ai mund të pritet vetëm me diamant. Është përtej habisë, por indianët e lashtë, në njëfarë mënyre e kanë prerë aq mjeshtërisht duke mos lënë asnjë shenjë, madje duke gdhendur imtësisht bashkë me dhëmbët edhe nofullën e poshtme, e cila është e lëvizshme.

Dikush e ka bërë këtë kafkë nga një kristal i vetëm në mënyrë aq mjeshtërore, sa duket sikur kristali nuk është prekur kurrë nga dora e njeriut. Gjëja më mahnitëse ishte se kafka ishte 5.13 kg, 203.4 mm e gjatë dhe 125.4 mm e gjerë, e gjitha nga një kristal i vetëm dhe kjo gjë ishte në kundërshtim me ligjet e fizikës.

Kristal me një cilësi të tillë nuk mund të gjendej në zonën në të cilën ishte gjetur kafka dhe laboratori i veçantë që u mor me analizimin e hollësishëm të saj, arriti në përfundimin se ajo kafkë ishte punuar para se të shfaqeshin civilizimet e para në Amerikë.

Në pjesën e pasme, në brendësi të kafkës ndodhej një prizëm dhe çdo rreze drite që binte mbi sytë e gdhendur të kafkës pasqyrohej atje. Nëse shikoje në brendësi nga drejtimi i syve të kafkës, mund të shikoje gjithë dhomën të reflektuar në atë prizëm.

Përfundimi i ekspertëve të Hewlett-Packard ishte se kafka ishte bërë pavarësisht thyerjes së rregullave dhe ligjeve të natyrës. “Kjo gjë “e mallkuar” nuk mund të ekzistojë fare. Ata që e kanë bërë, nuk kishin idenë e kristalografisë apo të fibrave optike.

Ata njerëz kanë qenë komplet në injorancë për sa i përket aksit të simetrisë, i cili duhet të ruhet nëse punohet një kristal me qëllim parandalimin e ndarjes së tij gjatë procesit. Është e çuditshme se përse nuk është thërrmuar!” Por nuk ka rëndësi se sa e çuditshme dhe e pabesueshme mund të duket ajo kafkë.

Kushdo mund ta shohë atë të ekspozuar në Muzeun e Indianëve të Amerikës. Kërkuesit panë se kristali ishte gdhendur kundër aksit natyral të kristalit. Skulptorët modernë të kristalit, gjithmonë kujdesen që të dinë sesi është aksi ose simetria e orientimit molekular të kristalit, pasi nëse ata do të gdhendnin në drejtim të kundërt me këtë aks, atëherë kristali do të thyhej, madje edhe nëse do të përdornin lazer apo teknika të tjera të avancuara për gdhendje.

Hipoteza më e mirë që dha Frenk Dorland, ishte se kjo kafkë mund të ishte prerë fillimisht me diamant e më pas ishte trajtuar me ndonjë rërë silici dhe ujë derisa kishte marrë formën e dëshiruar.

Duke imagjinuar se kjo mund të ishte e vërtetë, atëherë ndërtuesit të saj do i duheshin së paku 300 vjet për t’i dhënë formën. E megjithatë, kjo është vetëm një hipotezë. Në lidhje me gjetjen e saj, është debatuar shumë, pasi thuhet se Albert Mitchell-Hedges e ka blerë atë në Londër dhe ka gënjyer kur ka thënë se e ka gjetur në Jukatan.

Por sidoqoftë, pavarësisht vendit ku është gjetur (duke i marrë të vërteta ato që thuhen për blerjen e saj), ngelet i pandryshueshëm fakti që, kafka e Albert Mitchell-Hedges, është një prej objekteve më misterioze ekzistuese. Kjo ishte me pak fjalë historia e një kafke të rrallë, e një kafke kristali. Ndoshta e asaj më të përfolurës. Por ajo nuk është unikale.

Ka edhe kafka të tjera të kristalta dhe misteri që i rrethon ato shoqërohet me histori të ndryshme. Në botë ka njerëz të ndryshëm që janë në kërkim të tyre dhe në kërkim të një shpjegimi sa më të drejtë në lidhje me funksionin e tyre.

Pikërisht, një prej këtyre njerëzve është edhe personazhi i këtij shkrimi. Një njeri i cili ka në koleksionin personal një prej këtyre kafkave të kristalta, e cila është ruajtur shekull pas shekulli me fanatizëm prej shqiptarëve.

Por para se të ndalemi në historinë tonë, le të bëjmë një shikim të shkurtër, me qëllim ndërtimin e një pamje pak më të gjerë në lidhje me shpërndarjen, gjetjen dhe klasifikimin e kafkave të kristalta.

Një histori e shkurtër e kafkave të kristalta

Publiku filloi të njihej së pari me kafkat e kristalta, aty nga fundi i shek. 19. Në këtë kohë, shumë muzeume të botës filluan të shfaqnin interes për paraqitjen e objekteve antike nga civilizimet e shkuara.

Në këtë mënyrë në vitin 1878, “Musèe de l’homme” në Paris dhe “British Museum” në Londër, kishin secili në pronësi nga një kafkë të kristaltë, të cilën e shfaqnin para vizitorëve.

Besohet se që të dyja këto kafka e kanë origjinën nga Meksika (ka mundësi që të jenë të lidhura me rrënojat antike dhe varret e lashta) dhe lidhen me pushtimin francez, që u bë në vitin 1860 atje. Fillimisht i pati në dorë një shitës antikuariatesh e më pas ato përfunduan në muzetë e lartpërmendur.

Nuk ka asnjë proces, i cili mund të ndihmojë në datimin e kafkave të kristalta. Karbon 14 mund të datojë vetëm substancat organike dhe kristali i kuarcit nuk është. Një prej mënyrave me të cilat kërkuesit dhe koleksionuesit e tyre përpiqen të njohin vjetërsinë e një kafke të tillë, është nëpërmjet sensitivëve (persona me aftësi psikike të zhvilluara në drejtimin e shikimit të së shkuarës dhe të së ardhmes).

Një mënyrë tjetër është edhe vëzhgimi i sipërfaqes së tyre nëpërmjet mikroskopëve shumë të fuqishëm. Për datimin e tyre shfrytëzohen edhe legjendat dhe informacioni që kanë indigjenët apo që kanë pasur në lidhje me këto kafka.

Po çfarë duhet pasur parasysh kur thuhet kafkë e kristaltë? Një kafkë kristali është një copë kristali kuarci e gdhendur në formë (ose përafërsisht) të një kafke njerëzore. Ka dy tipa kafkash që ekzistojnë.

Ato që janë gdhendur nëpërmjet një procesi të njohur nga gdhendësit modernë të kristalit, të cilat quhen kafka të tanishme dhe të tjera që janë gjetur në rrënoja të lashta apo që kanë kaluar dorë më dorë që nga kohëra të shkuara e që quhen kafka të lashta kristali.

Më interesantet ndër këto kafka janë pa dyshim të lashtat. Këto kafka janë gjetur kryesisht në rrënojat e civilizimeve të vjetra të Amerikës (Maja, Astekë etj.), por edhe në vende të tjera të botës janë gjetur po ashtu kafka të tilla. Njihen katër tipa kafkash të tilla: prej kuarci të pastër, ametist (e purpurt), kuarc rozë dhe kuarc i mjegulluar (nga gri deri në të zi).

Kafkat e lashta të kristalta kanë habitur gjithmonë shkencëtarët. Disa prej tyre janë çuar për t’u vëzhguar e kontrolluar në laboratorët e veçantë që ka HeWlett-Packard, në San Francisko, pasi kjo kompani është e zhvilluar në drejtimin e kërkimit në fushën e kristaleve dhe ka laboratorë nga më të mirët në botë.

Asnjë prej shkencëtarëve nuk arrin dot të japë një përgjigje se si civilizime primitive kanë arritur të bëjnë një gjë të tillë pa pasur asnjë aparaturë të sofistikuar e ç’është më e habitshme, në kundërshtim edhe me ligjet e fizikës.

Teori të ndryshme në lidhje me kafkat e kristalta

Nga shumë prej kërkuesve mendohet se numri 13 është i lidhur me ritualet që dikur mund të kryheshin me këto kafka të kristalta, duke vendosur një në mes dhe 12 të tjerat në mënyrë rrethore. Mund të ketë pasur disa lloje të ndryshme kafkash të shpërndara në grupe me nga 13 copë, por akoma nuk është provuar kjo gjë.

Në lidhje me këto kafka tregohen histori të ndryshme se si ato kanë ndikuar në shërimin e njerëzve të ndryshëm apo se si kanë rritur aftësitë psikike të tyre. Ka pasur njerëz që kanë rënë në gjendje transi vetëm nga kontakti me këto kafka dhe kur janë përmendur, çuditërisht kishin informacione në lidhje me ngjarje të ndryshme.

Por fenomeni më i diskutuar në lidhje me to janë imazhet holografike të cilat shfaqen në brendësi të kafkave, nëse atyre u bie drita nga kënde të veçanta apo edhe nëse bien në kontakt me energji njerëzore ose nëse goditen nga valë sonore. Figurat e shfaqura që njerëz të ndryshëm kanë parë janë të shumëllojshme, kafshë, njerëz objekte etj.

Askush nuk di me saktësi se si mund të prodhohen ato dhe përse njerëzit shohin ato figura. Ka teori të ndryshme në lidhje me këto kafka. Mendohet se mund të jenë një formë e ngjashme kompjuteri, e cila vihet në punë nga drita apo prekja dhe që mund të kenë informacion të regjistruar në brendësi të tyre. Ato mund të lidhen në të gjithë botën me njëra-tjetrën (një tip interneti) dhe të shkëmbejnë edhe informacion.

Ashtu si në legjendat e lashta që tregojnë indigjenët që shpeshherë i kanë pasur në zotërim këto kafka të kristalta, ato janë në gjendje të shërojnë njerëzit. Kjo gjë është deri diku e pranueshme, sepse ka raporte njerëzisht të ndryshëm që kanë pësuar shërime të mrekullueshme nga përdorimi i kafkave të kristalta. Natyrisht, që duhen bërë kërkime shkencore të thelluara në lidhje me këtë gjë, për të arritur në përfundime më konkrete.

Sipas kulturave të ndryshme indigjene, këto kafka kanë luajtur një rol kyç në jetët e atyre njerëzve dhe janë parë si lidhje me Zotin, në mënyra të ndryshme e të variueshme sipas fiseve. Mënyra e pashpjegueshme me të cilën ato janë ndërtuar, i ka shtyrë disa kërkues të hedhin edhe hipotezën se mund të jenë të krijuara nga qenie jashtëtokësore. Por nuk janë këto të vetmet teori. Ka të tjerë akoma që e lidhin ekzistencën e tyre me qytetërimet e zhdukura të Atlantidës apo të Lemurias.

Një tjetër teori është edhe ajo e Tokës bosh në brendësi. Ata që e besojnë këtë teori, mbështesin idenë se Toka në brendësi është e zbrazët dhe në qendër të saj ka një diell të vogël. Polet janë hyrje-dalje për në këtë pjesë të izoluar në brendësi të tokës, e cila banohet nga një civilizim shumë i zhvilluar.

Graviteti, i cili gjendet në koren e tokës me trashësi prej 800 miljesh, mban të tërhequr objektet dhe njerëzit në brendësi të tokës në të njëjtën mënyrë si edhe në jetën në sipërfaqe të saj. Ata që mbështesin këtë teori, besojnë se 13 kafkat e kristalta përmbajnë kodet gjenetike të 12 fiseve që jetojnë në brendësi të tokës dhe e 13-ta përfaqëson familjen kryesore të tyre.

Këto janë teori dhe mund të lihen mënjanë, por edhe po të duash të lësh mënjanë betejën që zhvillojnë njerëzit që janë shëruar dhe ata që kryejnë rituale të tilla shërimi me mjekët profesionistë, nuk mundesh sepse asnjëra prej palëve nuk heq dorë nga ideja e vet.

E mbi të gjitha, nuk mund të lihet mënjanë përfundimi i shkencëtarëve që kanë vëzhguar kafkat e lashta të kristalta – ngritja e supeve të tyre është shumë kuptimplotë. Mund të flitet pa fund e të hidhen lumenj me teori. Një gjë nuk ka nevojë për teori. Ato janë të vërteta dhe nuk dihet sesi janë prodhuar. Janë një gjurmë, që ndoshta tregon lavdinë e dikurshme dhe shkëlqimin e epokave të arta të njeriut.

Një kafkë e kristaltë shqiptare

Le të kthehemi përsëri te lidhja që kanë shqiptarët me një prej këtyre kafkave të kristalta. Momentalisht, në botë ekzistojnë shumë njerëz që janë në kërkim të këtyre kafkave. Disa prej tyre madje kanë arritur që të ndërtojnë edhe koleksione me kafka të tilla.

Një prej tyre është Joky Van Dieten. Koleksioni i saj përmban disa prej kafkave më të njohura në botë dhe përbëhet prej 11 kafkash kristali të tipave të ndryshëm. Është 73 vjeçe. Ka lindur në Holandë dhe ka jetuar atje për rreth 40 vjet derisa emigroi në Kanada. Në të shkuarën është marrë kryesisht me biznese e më saktësisht, importim makinash Ferrari dhe Maserati.

Gjithashtu ka qenë edhe një përfaqësuese për shitjen e “Alfa Romeo”-ve sportive. Kur ishte e re Joky ka qenë një pilote makinash gare dhe Ferrari, Jaguar, Alfa Romeo etj, nuk ishin makina të cilat i tregtonte, por ishin makina që i ngiste në atë kohë. Ajo ka hyrë në histori si femra e parë që ka pilotuar makinat e garave në Evropë.

Gjithashtu ajo ka praktikuar edhe sporte të tilla si: gara me anije (fituese gjithmonë), ski, patinazh artistik, sporte ekstreme etj. Por Joky nuk ka qenë vetëm një sportiste e talentuar, sepse të njëjtin talent e ka pasur edhe për muzikë. Ajo vazhdon edhe sot që të mos e ndajë nga vetja harpën e saj, këtë vegël muzikore që shoqëron në çdo udhëtim.

Ka një djalë në Kanada dhe një vajzë në Amerikë dhe këta janë fëmijët e saj të vetëm. Ajo zotëron edhe shtëpinë më të vjetër në botë të ankandeve. Tashmë, udhëton nëpër botë me koleksionin e saj duke kryer ceremoni e rituale për t’u ardhur në ndihmë njerëzve dhe për të ndarë me ta eksperiencën shpirtërore që përfitohet nga kontakti me këto kafka të kristalta.

Një prej kafkave të kristalta, të cilat Joky ka në koleksionin e saj është pa dyshim edhe nga më të njohurat. Bëhet fjalë për atë që mban emrin “ET” (ExtraTerrestrial-jashtëtokësore).

“U bëra pronare e kësaj kafke në vitin 1991. Kisha hequr një tumor nga koka, të cilin e kisha në madhësinë e një kokrre portokalli. Mjekët jo vetëm nuk besonin që mund të ecja me këmbët e mia, por ata nuk besonin as se do të jetoja.

Në udhëtimet e mia, pa e ditur edhe vetë se përse e mbaja këtë kafkë të kristaltë, “ET”-në, gjithmonë në çantën time të shpinës. As vetë nuk e di se përse e kam bërë këtë zgjidhje ose se përse kisha zgjedhur që të mbaja pikërisht atë kafkë e jo një tjetër. Përgjigja erdhi në formën e një shërimi shumë të shpejtë nga tumori, pas dy ndërhyrjeve kirurgjike për heqjen e tij.

Në ndërhyrjen e dytë unë kam përjetuar një NDE (shënim: Near Death Experience-Eksperiencat pranë vdekjes që vijnë si pasojë e atyre rasteve kur persona të ndryshëm vdesin për pak çaste dhe kthehen sërish në jetë. Këta njerëz ka raste që përjetojnë vizione. Ky fenomen është studiuar gjerësisht nga mjekësia).

Ishte pikërisht kjo eksperiencë e cila më dha edhe përgjigjen se përse e kisha mbajtur për aq kohë ET-në në çantën time të shpinës. Dola nga spitali 7 ditë pas ndërhyrjes së dytë kirurgjikale dhe nuk u ktheva më kurrë aty. Jam mrekulluar gjithmonë nga fuqitë natyrore të shërimit që secili prej nesh ka në vetvete”, – shkruan Joky në lidhje me një eksperiencën e saj pranë kufijve të së pabesueshmes.

Joky ka në koleksionin e saj 11 kafka të kristalta që kanë ardhur nga anë të ndryshme të globit.

Secila prej tyre mban një emër. Secila prej tyre ka një histori shekullore. Secila ka legjendën e vet.

“ET”, kafka e kristaltë për të cilën Joky thotë se i ka shpëtuar jetën falë vetive kuruese që ajo ka, i përket civilizimit të Majave. Në vitin 1906 një familje maja, e cila banonte në Guatemalë, duke gërmuar në tokën e tyre gjetën “ET”. Joky e mori këtë kafkë në vitin 1991.

Disa priftërinj maja, të cilët janë sensitivë dhe kryejnë ritualet antike të popullit nga vijnë, thonë se ajo kafkë e ka origjinën nga kostelacioni i Plejadave dhe se Joky është ruajtësja e duhur në rrugëtimin që ajo kafkë duhet të bëjë. Ashtu si kjo edhe kafkat e tjera të koleksionit të Joky-t, kanë historinë e tyre.

“Oceana”, është një kafkë prej berili, e cila ka kaluar nga një tribu në tjetrën, duke udhëtuar nëpër Peru, Ekuador, Kolumbi, Brazil etj., derisa ra në dorë të një fshati të thjeshtë në Pyllin e Shiut në Amazona, Brazil. Ata ia ofruan Joky-t këtë kafkë në vitin 1997.

“Shui Ting Er”, është një kafkë prej amazoniti, që origjinën e ka nga jugperëndimi i Mongolisë, pranë kufirit kinez. Ajo u zbulua 140 vjet më parë nga një arkeolog kinez i quajtur Yeng Fo Huu. Në vitin 1930 një misionar danez, Pastor Utkielen, e bleu atë nga familja e arkeologut dhe në vitin 1992 ai ia dha Jokyt këtë kafkë.

“Mannsur”, quhet kafka prej gurit lapis lazuli dhe ajo është zbuluar në vitin 1995 në një zonë të Pyllit të Shiut në Amazona, nga një fis inkas i Perusë veriore. Tuki, udhëheqësi shpirtëror i fisit, tregoi se si ata e vunë kafkën në një shpellë për ta pastruar para se ta përdornin. Ata ishin të bindur se duke ia dhënë këtë kafkë Joky-t, do të kishin të mira më shumë.

“Baby Luv” është një tjetër kafkë e koleksionit. Një kafkë kuarci me një ngjyrë rozë të këndshme. Ju dha Joky-t në vitin 1993 nga një përfaqësues ligjor rus, që po merrej me ndarjen e një trashëgimie. Kjo kafkë është gjetur nga fillimet e shek. 19 në një varrezë në Ukrainë, nga një murg rus. Daton aty rreth vitit 700 p.e.s dhe mendohet të jetë skithiane. Murgjit e mbajtën këtë kafkë për 200 vjet derisa ra në duart e një familje ruse. Vetë murgjit mendonin se kjo kafkë edhe pse ishte përdorur nga skithët, i përkiste realisht një periudhe më të vjetër, asaj të Kimerëve.

“Jeziuti” është një kafkë prej kristali të pastër, që ka rënë në dorë të Joky-t në vitin 1993. Mendohet që ajo të ketë lidhje me Shën Frensisin e Asizit, shenjtori mbrojtës i kafshëve. Kjo kafkë mendohet të jetë gjetur në vitin 1534 dhe Joky e mori nga një manastir amerikan, i cili kishte nevojë urgjente për para. “Zjarri Madhështor”, është një kafkë kristali jasper, e cila ka një ngjyrë të kuqe të ndezur. Është gjetur në Kolumbi në një shpellë pranë kufirit të Ekuadorit, pranë qytetit Safadana pranë Rio d’Oro.

Fisi që e kishte, flet gjuhën aramaike (fakt tejet i çuditshëm!!!). Joky e mori këtë kafkë në vitin 2002. “Darth Vader”, është emri i kafkës që është gjetur në Idar Oberstein, Germany, në vitin 1926. Fëmijët janë ata që e pëlqejnë më shumë sepse ajo ka një ngjashmëri me atë të filmit “Star wars”. “Retë”, është emri i një kafke tjetër të koleksionit.

Këtë emër ia ka vënë Robert Rhodes kur e bleu në dyqan kristalesh. Kafka është gjetur në Nepal dhe ka një pamje të mjegullt qumështore. Roberti ia dha këtë kafkë Joky-t për t’ia shtuar koleksionit. “Jut dhe Jul” ose kafkat e meteoritit. Këto dy kafka janë gjetur aty nga shekulli i 19 dhe thuhet se janë bërë me materialin e një meteoriti, i cili ka rënë në Meksikë në kohët e lashta.

Këto ishin kafkat e koleksionit të Joky-t. Këto përveç njërës, kafkës së kristaltë ilire, e cila ka një legjendë më të çuditshme se të tjerat. Kjo është, në mos e fundit e koleksionit nga më të fundit që ajo ka shtuar. Joky tregohet e gatshme të tregojë historinë e kësaj kafke, por edhe ajo vetë nuk di shumë në lidhje me të.

Emri i personit që e kishte nën ruajtje në fillim fare këtë kafkë të kristaltë, nuk dihet me saktësi, por ajo bën pjesë në kategorinë ku hyjnë kafkat më të vjetra ose kafkat e lashta, vjetërsia e të cilave fillon nga 1000-1500 vjet të vjetra e më tutje.

Edhe pse zotëruesit fillestarë të këtij artefakti ilir nuk dihen me saktësi apo më saktë janë të mbuluar nga mjegulla e mistershme që ende mbulon, universin ilir, nga kjo mjegull del si reflektim legjenda që shoqëron këtë kafkë.

Historia e saj bëhet akoma më e mistershme nëse mendon se breza të tërë e kanë pasur nën ruajtje, në zotërim dhe e kalonin si trashëgimi dorë pas dore. Nga familja që e kishte së fundmi në zotërim, nuk ka ngelur më njeri.

Personi i fundit ishte një grua e moshuar shqiptare 86-vjeçare, e cila kishte shkuar nga Mali i Zi në SHBA e duke mos pasur më trashëgimtarë, u bë edhe personi i fundit me origjinë shqiptare që e ruajti kafkën. Fisi i saj e kishte këtë kafkë nën ruajtje për shekuj të tërë.

Ashtu si kafkat e tjera të koleksionit të Joky-t, të cilat mbanë emra të lidhur me historinë e tyre, edhe kjo kafkë ka emrin e saj. Kafka quhet Janus. Por se përse ajo quhet në këtë mënyrë këtë nuk e dimë.

“Nuk kam shumë informacion në lidhje me Janusin. Kam marrë informacion në lidhje me këtë kafkë nga një tregtar kristalesh në SHBA. Atij iu ofrua fillimisht kjo kafkë e kristaltë. Personi në fjalë quhet Eric Vintzi dhe atij i ishte drejtuar një grua e moshuar me origjinë shqiptare, e cila kishte emigruar para shumë vitesh bashkë me familjen e saj në SHBA.

Duke qenë se e moshuara nuk kishte më persona të familjes gjallë, kishte vendosur ta shiste kafkën e kristaltë, të cilën familja e saj e kishte mbajtur në zotërim për 400 vjet. Kështu, në këtë mënyrë erdhi Janus tek unë. Do të doja të kisha një informacion më të zgjeruar për Janusin, por fatkeqësisht për Shqipërinë ka pak informacion”, – thotë Joky, pas një kontakti në të cilin i kam kërkuar disa të dhëna me tepër për këtë kafkë kristali ilire.

E si të gjitha kafkat që ajo ka në zotërim, të cilat kanë lidhje me kostelacione yjore, fise që flasin gjuhë të çuditshme, indigjenë të Amazonës etj., edhe kjo kafkë ka historinë e saj që ka lidhje me mrekullinë. Kafka e kristaltë ilire, Janus, sipas legjendës që i është thënë edhe Joky-t, është kafka e mbretit të parë të ilirëve. Kjo është kafka e mbretit Hyll.

Ilirët, pas vdekjes së mbretit të tyre, e morën kafkën e tij dhe e futën në një enë mbajtëse, e cila ishte e mbushur me ujë të magnetizuar (ujë që ka ngarkesë pozitive apo negative të ndryshme nga ai normali në varësi të raportit oksigjen/hidrogjen).

Në këtë mënyrë ilirët e merrnin me vete në çdo betejë enën që mbante kafkën e mbretit të tyre Hyll. Ata fituan çdo betejë. Por kjo enë mbajtëse e kafkës së Hyllit, në ato kohë do të goditej nga një vetëtimë, e cila pasi e thyen enën, e kthen ujin, kafkën madje dhe bimët e sipërfaqen e tokës ku ra ena, në kristal. Në këtë mënyrë kafka e mbretit Hyll u përjetësua. Ajo u bë e kristaltë dhe erdhi shekull pas shekulli deri në ditët tona.

Kjo është legjenda që shoqëron këtë kafkë ilire, e cila mban emrin e një perëndie etruske, Janus. Natyrisht që çdo legjendë apo mit e ka një të vërtetë në brendësi. Mund të hedhim hipotezën se kafka e mbretit Hyll ruhej vërtet në një enë të tillë, e cila falë ngarkesës së ujit apo metalit që mund të ketë pasur, të ketë tërhequr ndonjë rrufe. E duke qenë se rrufetë janë parë si “armë” e Zotit apo zotave, natyrisht që kjo mund të jetë marrë si shenjë e hyjnive.

Megjithatë, kjo është thjesht një hipotezë, e bazuar në historinë që shoqëron këtë kafkë misterioze. Kjo kafkë kristali ka lidhje mitike me ilirët dhe është ruajtur nga shqiptarët për shekuj me radhë. Emri Hyll, Yll, Ill (në variante dialektike të ndryshme), është një emër akoma shumë i përdorur nga ne shqiptarët. Po ashtu, është fakt se ky emër shoqërohet ngushtë më një prej emrave më të njohur të antikitetit, me emrin e pellazgut Herkul dhe me vizitën e tij në Epidamn apo Durrësin e sotëm.

Mbi pellazgët, paraardhësit e fisit ilir – Mbi origjinën e emrit e të popullit ilir

Për të krijuar një ide në lidhje me faktin nëse është Hylli, mbreti i parë i ilirëve, apo nëse ka të tjerë mbretër ilirë para tij; nëse ia dha ai emrin kësaj race apo nëse kjo racë e kishte trashëgim këtë emër nga një periudhë arkaike akoma e padokumentuar saktë, e keqinterpretuar apo e pathënë ose e shformësuar e keqshqiptuar në literaturën e lashtë, kjo ngelet për t’u shtjelluar me kujdes dhe për t’u trajtuar më gjerësisht.

Këtë gjë nuk e bën dot një shkrim. Ndoshta tokat (shqiptare/hylline) ruajnë në brendësi, të heshtura e besnike, sekrete të tilla si tripodin e Apolonit, varrin e Kadmit e të Harmonisë, atë të Medeas e të Jasonit, e ndoshta-ndoshta edhe vetë Bashkën e Artë.

Nisur nga pamundësia për të shfaqur një panoramë të plotë zanafillës së emrit Hyll brenda këtij shkrimi dhe duke menduar se pjesa e mëposhtme jep një informacion të dobishëm në lidhje me këtë emër, duket e arsyeshme që interpretimi i Farlatit të jetë pjesë e këtij diskutimi. Pjesa e mëposhtme është marrë nga vëllimi i parë i veprës “Illyricum Sacrum”.

Nga Daniele Farlati-“Illyricum Sacrum, v. I”

Hyrje mbi Ilirikun

Përpara se të nis e të shkruaj për Dalmacinë e për kishën e Salonës, është e nevojshme të them disa gjëra në mënyrë të përmbledhur për universin ilirik, pjesë e rëndësishme dhe shumë e dëgjuar e të cilit ka qenë gjithmonë Dalmacia.

Shpjegime të mëtejshme e më të hollësishme për këtë çështje do t’i japim në shënimet që do të shoqërojnë historinë kishtare të Ilirikut. Kjo trevë ka qenë e quajtur Ilirik si nga latinët, ashtu edhe nga grekët; por grekët jo rrallë e quajnë atë edhe Iliridë.

Këtë formë ndonjëherë e huazuan edhe latinët, si p.sh. Pomponius Mela në librin I, kreu 3: Anën e Adriatikut e zë Ilirida. Këtë vend e ndeshim të quhet Iliri tek autori grek Stefan apo te autori latin Proprec, libri I, Elg. VIII: A thua se për ty vlej më pak se Iliria e akullt?

Banorët e atij vendi i quajnë ilirë, si grekët, ashtu edhe latinët. Ndër autorët grekë që i quajnë ata ilirë është edhe Eustathi, në shënimet e tij mbi Periegetin. Por tani është bërë zakon, madje edhe normë të foluri, që këta të quhen edhe ilirikë.

Gjithçka që lidhet me ilirët apo emërtimet që lindin nga emri i këtij fisi, quhen ilirike, si p.sh. grykat ilirike, apo ushtritë ilirike tek Taciti. Mbishkrimet dhe monedhat e vjetra na mësojnë se ata quhen edhe ilirikanë, si p.sh. pretorë ilirikanë e ushtri ilirikane. Një gjë të tillë e konfirmon edhe Valeriani në letrën e tij për Zosimonin, të cilën e përshkruan:

Pollioni në kreun XIV të Klaumt: Në krye të legjionit të pestë, më të zgjedhurit, vumë si tribun Klaudin, një burrë me origjinë ilirikane. Tek Mediobarba, faqe 353, flitet për një monedhë të Decit, ku është gdhendur mbishkrimi: hyu mbrojtës i ushtrisë ilirikane.

Ndërkohë, fjala ilirik, ku gërma latine zëvendëson atë greke, përdoret rrallë, por gjithsesi nuk zhduket krejt. Autorë të ndryshëm e paraqesin në mënyrë të ndryshme gjendjen e fisit ilir, gjë që zakonisht ndodh kur ekzistojnë mendime të ndryshme mbi origjinën e gjuhëve e të popujve.

Pothuaj nuk ka popull, që të mos jetë objekt debati për sa i përket origjinës së emrit e të fisit të vet. Autorët që shkruajnë për origjinën e popujve të ndryshëm japin mendime aq të ndryshme e kontradiktore mes tyre, fusin aq shumë elemente imagjinare në rrëfimet e tyre, saqë lexuesi e ka më të lehtë të dallojë të pavërtetat, sesa të gjejë të vërtetat në veprat e tyre.

Kështu ndodh edhe me çështjen e origjinës së popullit ilir, për të cilën nuk ka një mendim të vetëm, por shumë të tillë. Appian Aleksandrini në Illyr, mbi bazë të rrëfimeve popullore, pohon se Ciklopi Polifem pati nga gruaja e tij Galatea tre fëmijë, të cilët pasi u larguan nga Sicilia, sunduan në vise të pafundme, në Kelt, në Galë dhe së fundi në Ilir, prej nga kanë ardhur emrat e keltëve, galëve dhe ilirëve.

Por, megjithëse vetë Appiani e pranon se këto tregime janë më shumë fantazi sesa histori e vërtetë, përsëri ai është i prirë t’u besojë më shumë atyre, sesa rrëfimeve të pabesueshme të autorëve të tjerë, që gjithashtu shkruajnë mbi origjinën e ilirëve. Mes gjithë rrëfimeve që bëjnë fjalë për këtë çështje, shkruan ai, këto më duken më të besueshme.

Autori Stefan Bizantini mendon se, emrat ilirik e ilirë vijnë nga emri i djalit të Kadmit, Ilirit. Të njëjtën gjë pohon edhe Eustathi në konsideratat e tij mbi Dionisin: në të djathtë ndodhen vendet e ilirëve, që quhen kështu prej emrit të djalit të Kadmit, Ilirit.

Këtë mendim me këta dy autorë e ndan edhe Apollodori, i cili, në librin 3 shkruan se Iliri ishte djalë i Kadmit, mbretit të Ilirëve: mbi ilirët sundon Kadmi dhe këtij i ka lindur një djalë me emrin Ilir. Gjithsesi, një shpjegim i tillë kundërshtohet nga Samuel Bochard, sipas të cilit fjala Ilir s’ka të bëjë fare me gjuhën e Fenikasve apo të Amoritëve që përdorej nga Kadmejtë.

As në zakonet e në institucionet e ilirëve dhe as në gjuhën e tyre të hershme dhe te sotme apo vulgare, nuk ndeshet ndonjë gjurmë e origjinës nga Fenikia, vendi ku u lind Kadmi. Gjë që na shtyn të mendojmë se, emri dhe origjina e tyre duhen kërkuar në një vend, që ka emër e zakone të tjera.

Në mbrojtje të kësaj teze nuk mund të përdoret as emri i Apollodorit, i cili i atribuon emrin Ilir djalit të Kadmit. Në fakt, autorë të ndryshëm e kanë zakon të përdorin për kohët e reja fjalë të marra nga kohë më të hershme.

Kështu, të vjetrit e quajtën të birin e Kadmit me emrin Ilir sipas emrit të vendit ku ai sundoi; por ky vend në atë kohe nuk quhej Iliri, u quajt kështu në kohën kur ata shkruanin.

Për këtë na jep një provë mjaft bindëse fragmenti i përmendur i Apollodorit, ku thuhet se Kadmi sundonte mbi Ilirët përpara se t’i lindte djali Ilir, d.m.th, përpara se ata njerëz të quheshin Ilirë, përderisa (në qoftë i vërtetë pohimi i Stefanit dhe i Eustathit) Ilirët e morën për herë të parë këtë emër sipas emrit ilir që mbante djali i Kadmit.

Kujtoj gjithashtu se, djali i Kadmit u bë sundimtar i një vendi fqinj tek Enkelejtë, që më vonë u quajtën edhe ata Ilirë. Por, meqenëse shkrimtarët e mëvonshëm nuk e dinin emrin e tij, menduan ta quajnë sipas emrit të vendit ku kishte lindur ose ku sundoi, i cili në kohën kur ata shkruanin quhej Iliri.

Këtu duhet shtuar se, qysh prej kohëve shumë të vjetra, e gjithë ajo treve ku lindi emri Ilirik, ishte konsideruar si pjesë e Greqisë, madje edhe tani quhet më së shumti Greqi. Prej këndej mendohet si më e mundur që të parët e Ilirëve ta kenë origjinën nga Pellazgët, ose Grekët, dhe jo nga Fenikasit apo ndonjë emër e popull tjetër.

Prej nga rezulton se nuk është i pranueshëm as mendimi i atyre, që besojnë se origjina e popullit Ilir duhet kërkuar tek Asianët, tek Galët apo tek Sarmatët.

Të parët e ilirëve e kanë prejardhjen dhe emrin nga pellazgu Hyll

Meqenëse mendimet e autorëve të tjerë nuk sjellin ndonjë gjë të re për çështjen tonë, po mundohem të paraqes sa më shkurt tezën time. Por as unë vetë nuk pretendoj se do të sjell gjëra të sigurta, për të cilat nuk mund të dyshohet.

Për çështje që i përkasin kohëve të vjetra e të errëta, është më e thjeshtë të dallosh të pavërtetat, sesa të gjesh të vërtetat e të sigurtat. Gjykoj se do ta kem kryer detyrën time, nëse do të arrij të ndjek rrugën, që më duket më e drejtë. Në fakt unë gjykoj se i përgjigjet më shumë së vërtetës teza sipas së cilës, të parët e Ilirëve e kanë prejardhjen dhe emrin nga pellazgu Hyll, djalë i pellazgut Herkul.

Nuk do të dëshiroja që lexuesi t’i konsideronte si legjenda e krijime fantastike të gjitha rrëfimet që na kanë lënë historianët e lashtë mbi Herkulin dhe bëmat e njohura të tij.

Askush, përveç atyre që nuk i besojnë fare historianëve antikë, s’mund të mohojë, që ka ekzistuar dikur një burrë, që quhej Herkul, me forcë e virtyte të jashtëzakonshme, i cili brodhi botën, duke përballuar rreziqe të shumta e të rënda, duke kryer vepra të shquara e të guximshme, duke i bërë shërbime të shumta racës njerëzore.

Sigurisht, lashtësia i ka atribuuar Herkulit shumë gjëra, të cilat janë të pavërteta dhe krejt të pabesueshme. Por këto i detyrohen frymës dhe zakoneve të asaj epoke, për të cilat flet gjatë e gjerë Varroni. Në fakt, shkrimtarët ia lejonin vetes që t’i zbukuronin dhe t’i frynin bëmat e heronjve të lashtësisë me rrëfime mahnitëse e të trilluara.

Në ndonjë rast, nën koren e këtyre legjendave fshihet ndonjë e vërtetë, siç shpjegon bindshëm Palaephatus lib. I, si dhe mjaft dijetarë të tjerë të shquar. Ndër djemtë e shumtë që Herkuli zuri me gra të ndryshme, thuhet se dy prej tyre u quajtën me emrin Hylli; i pari u lind nga Dejanira, kurse i dyti nga Melita, bijë e Nausithës, mbret i Feakasve.

Grenovius na informon i pari se, për arsye të panjohura, Herkuli ishte joshur aq shumë nga fjala Hylli, saqë vendosi t’u verë dy ose më shumë se dy djemve të tij emrin Hylli. I pëlqeu aq shumë ky emër Herkulit, shkruan ai, saqë thuhet se quajti me të jo vetëm njërin prej bijve të tij.

Prej kohësh është cituar e komentuar pasazhi i Apollon. Rodit, lib. 4, që rimerret edhe nga Stefan Bizantini, ku ai përmend Hyllin e lindur nga Melita; por njëherësh nuk lë pa përmendur një tjetër Hyll të lindur nga Dejanira, ndërkohë që autorë të tjerë nuk mjaftohen me këta dy Hylla, por prodhojnë akoma të tjerë me këtë emër. Por nuk duam të përsërisim këtu thëniet e tyre.

Tezën sipas së cilës Hylli, djali i Herkulit dhe i Melitës mori në dorëzim një principatë në trevën ku u shfaq emri llirik, dhe se prej tij u quajtën Hyllinë edhe popujt e atij vendi, e kanë mbrojtur autorë të vjetër e plot autoritet, si: Apolloni, Skylaksi, Skymni, Festus Avieni si dhe të tjerë.

Me ta bien dakord edhe thuaj të gjithë autorët më të rinj, që kanë shkruar mbi ngjarje të atyre kohëve dhe të atyre vendeve. Për sa i përket çështjes se në ç’mënyrë ajo principatë kaloi në duart e Hyllit, për këtë ka vetëm hamendësime nga autoret antikë.

Herkuli erdhi në Itali pas ekspeditës hispanike e gale, dhe u prit aty nga Evandri në vitin 1238 para Krishtit sipas kronologjisë petaviane, afro pesëdhjetë e pesë vjet përpara se Enea të zbriste në Itali.

Pasi u largua nga Evandri, përshkoi me këmbë, siç ishte zakon, të dy brigjet e Adriatikut, deri sa mbërriti në një vend që për shumë shekuj kishte qenë pjesë e Maqedonisë, më vonë u quajt Epiri i Ri, kurse tani thërritet Shqipëri (Albania). Kështu thonë Diodor Sikuli dhe Appian Aleksandrini.

Herkuli, shkruan Diodori, pasi përshkoi gjirin Adriatik, kaloi drejt e në Epir, prej nga u zhvendos në krahinën e dominuar nga malet Akrokeraune. Por Appiani në librin e dytë mbi Luftën Civile, pasi shmang udhëtimin në Gali e Itali, e vendos mbërritjen e Herkulit në këto vende menjëherë pas ekspeditës Hispanike.

Hylli, i biri i Herkulit dhe i perëndeshës Melita, dhe mbretëria e tij

Pra, kur Herkuli mbërriti në Epirin e Ri rrotull vitit 1237 para erës së re, aty sundonte Dyraku (Dyrrhachus) nga fisi i Kadmit, nip i Epidamnit, i cili e kishte selinë mbretërore në një qytet të themeluar nga gjyshi i tij dhe që quhej Epidamn.

Ky kishte dy vëllezër, të cilët të shtyrë nga etja për pushtet, nxitën një kryengritje popullore për të dëbuar vëllain e për të shtënë në dorë pushtetin. Ardhja e Herkulit i shkoi mjaft për shtat Dyrakit, i cili në atë kohë rrezikonte jetën dhe mbretërinë e tij.

Ndaj e priti mikun sikur të kishte rënë nga qielli dhe iu lut atij ta ndihmonte kundër vëllezërve, duke i premtuar një pjesë të mbretërisë, në rast do t’ia dilnin mbanë. Nuk refuzoi Herkuli, që kishte lindur për të shtypur tiranë e për të ndihmuar njerëzit e varfër e fatkëqij.

Nxori në fushën e betejës luftëtarët dhe miqtë që e kishin shoqëruar në udhëtimet e në vuajtjet e tij, u ndesh me armiqtë dhe pasi i shpartalloi dhe i dëboi vëllezërit, i siguroi Dyrakit sundimin në mbretërinë e trashëguar nga të parët. Ky nuk e harroi premtimin për të shpërblyer nderin e bërë, ndaj shkëputi një pjesë të mirë nga zotërimet e tij dhe ia dhuroi Herkulit.

Këto ngjarje Appiani i përmbledh me pak fjalë: “Në kohën kur Dyrakit i kishin shpallur luftë vëllezërit e tij, mbërriti nga Erythria Herkuli, i cili i ofroi ndihmë, me kusht që t’i jepte një pjese të zotërimeve; duke u bërë bashkëpjestar i Mbretërisë.

Dyrakinët e shpallën atë si kreun e tyre, por jo sepse donin të mohonin Dyrakun, por më shumë sepse Herkuli u jepte rastin ta çonin origjinën e tyre tek Zoti”. Megjithëse Appiani nuk sqaron se cila ishte ajo krahinë, të cilën Herkuli e pranoi nga Dyraki si shkëmbim për aleancën e tij nuk ka arsye të dyshohet nëse ajo ishte apo jo pjesë e Mbretërisë Dyrakine, që në anën e perëndimit përfshinte viset midis Drilonit e Naronës.

Në fakt, sipas pohimeve të të gjithë autorëve të vjetër, Kadmi, që më pas ja la në trashëgim pushtetin Dyrakit, kishte sunduar në vendet e Enkelejve dhe pikërisht aty dëshmohej dikur ekzistenca e monumenteve të Kadmit.

Por meqenëse shkrimtarët e sipërpërmendur na kumtojnë se në ato vende sundonte mbi popullin e Hyllinëve Hylli, djali i Herkulit dhe i Melitës, është e drejtë të konkludojmë se, ky e mori dhuratë nga i ati këtë vend të fituar falë trimërisë atërore.

Më tej, siç rrëfen Apolloni, Hylli u edukua tek gjyshi, Nausithus, në Feaki, d.m.th. në ishullin e Korkyrës (Korfuzit-shënim jashtë tekstit origjinal të Farlatit), ku iu nënshtrua një disipline të rëndë e të ashpër.

Kështu që, kur ky i kërkoi gjyshit leje që të kthehej në atdhe për të marrë në dorëzim mbretërinë e lënë në trashëgim nga i ati, gjyshi i dha nipit të gjitha udhëzimet e nevojshme bashkë me të drejtën që të merrte me vete nga Korkyra sa njerëz të dëshironte.

Siç thotë Apoloni, Hylli bashkë me një grup të madh njerëzish të mbledhur në tokën e Feakasve u zhvendos në bregun e detit Saturn (d.m.th. Adriatik), dhe pasi mbreti Nausithus i tregoi drejtimin e lundrimit, u nis. Hylli u nda nga gjyshi plot dashuri, dhe rreth vitit 1236 para Krishtit solli me vete një koloni të tërë Feakasish, që i vendosi në ato toka që Herkuli i kishte marrë nga Dyraki, kurse ai vetë i mori si trashëgimi nga i ati Herkul, dhe aty hodhi bazat sa të mbretërisë së tij aq edhe të Ilirikut historik.

Pra, me të mbërritur në këto anë, Hylli u ndau toka e shtëpi Feakasve, që kishte sjellë me vete. Njëherësh, me qëllim që ky vend dhe banorët e tij, qofshin autoktonët apo të ardhurit, të mos ishin thjesht shtetas të tij, por edhe të mbanin emrin e tij, e quajti vendin Hyllë ose Hyllidë, kurse banorët Hyllinë. Ne gjykojmë se, prej këndej zë fill emri dhe fara e Ilirëve.

Sepse, nëse vërtet i duhet besuar argumenteve të etimologjisë, që merret me hetimin e origjinës së fjalëve, nuk duhet ta kenë gabim ata që e bëjnë fjalën Illyrik të prejardhur nga Hyllinët. Vështirë të gjesh tek shkrimtarët një popull tjetër, si fisi dhe vendi i Hyllinëve, që të ketë pësuar aq shumë variacione të emrit.

Në fakt, populli është quajtur Hyllë, Hyllinë, Hylleidë, Hyellë, Hylleicë, Hyllicë, ku çdo formë e mësipërme ka dhënë të tjera forma të shtrembëruara. Por, a do të ishte i mundur shndërrimi i fjalës Hyllinë në Ilirë? Midis dy fjalëve ka njëfarë ngjashmërie e familjariteti, ç’ka tregon se ato e marrin origjinën e përbashkët tek emri i lashtë Hyll.

Nuk më duket se fjalët Hyllinë e Hyll qëndrojnë afër me njëra-tjetrën, sa ç’qëndrojnë larg fjalët Illyrë e Hyllinë. Mua më duket se forma e sotme e mjaft emrave të tjerë të lashtë e më të rinj, përmban shtrembërime akoma më të dukshme, e megjithatë ata emra janë pranuar dhe përdoren nga njerëzit.

Sikur të kisha kohë, do të mund të përmendja gjashtëqind shembuj autorësh të njohur, të cilët origjinën e emrave e nxjerrin nga prototipe shumë të largëta, aq sa midis formës së parë dhe asaj të derivuar me vështirësi gjen ndonjë afërsi apo ngjashmëri.

Kështu, kur ata flasin për krijuesit e parë të popujve pas përmbytjes së madhe, pretendojnë se nga Thira vjen emri i Thrakëve, nga Madai rrjedh emri i Medëve, nga Javan ai i Jonëve dhe nga Thogorma vjen emri i fisit të Thygramanëve.

Këtu duhet shtuar se, meqenëse në emrin e përgjithshëm Ilirik përfshihen disa provinca, mund të përcaktohet deri diku koha, kur secila nga ato mori emrin Ilirik, që nuk e kishte më parë. Në fakt, nuk mund të gjendet koha e saktë dhe e sigurt, kur filloi të përmendej emri Ilirik, kur treva midis rrjedhës së lumenjve Naronë e Drilon filloi të quhej ilirike dhe kur ajo hyri nën juridiksionin e Ilirikut, që duhej të ekzistonte më parë.

Nga ku mund të nxirret konkluzioni se, Hyllinët nuk ishin të emërtuar sërishmi kështu, për sa kohë kishin si paraardhës Ilirët, Hyll dhe Hyllinët i përkisnin fisit Pellasgjik ose grek, sepse i ati i Hyllit, Herkuli, kishte lindur në Tebë, në Greqinë e mesme, dhe nga baba e nga nëna e kishte origjinën nga fisi i stërlashtë i mbretërve të Argosit e të Mikenës.

Ndërkohë, ata feakas, që Nausithus ia dha Hyllit për shoqërues, e kishin prejardhjen nga një fis i vjetër pellazgjik nga Arkadia, i cili në një epoke të caktuar emigroi nga trojet atërore duke u derdhur në Evropë e në Azi, ku pushtoi disa, ishuj, brigje dhe hapësira të pafundme toke. Këto të dhëna i japin Herodoti, Straboni, Halikarnasi, Pausania e shumë të tjerë.

Por duhet t’i zëmë besë edhe Rafael Levakoviçit, arqipeshkv i Ohrit dhe hulumtues i zellshëm i çështjeve ilire, i cili në parathënien gjeografike mbi historinë Ilire, na josh të pranojmë tezën e mëposhtme, i së cilës ai është autor: fillimisht thuhej se, populli Ilir vinte nga Hyllejtë, që e merrnin emrin nga Hylli, djali i Herkul Alkeut dhe i Melitës, vajzë e lumit Egje.

Por më vonë ndryshuan të dhënat e shkruara dhe gojore, dhe u shfaq një rend i ri i emrave: në fillim u vu Hylleni, pastaj Illiniku dhe në fund Illyriku. Po ashtu, Hylli, që u dha emrin e tij Ilirikëve, shfaqet nën emrin Illynik e Illyrik.

Nga ana tjetër, ai quhet Hylli i Melitës ose Hylli i vogël, për ta dalluar nga Hylli tjetër, bir i vëllait të tij të madh dhe i Dejanirës.

http://hyll.wordpress.com/

http://www.standard-al.com/tekst.php?idt=22673

http://www.standard-al.com/tekst.php?idt=22674

Nga Albert Hitoaliaj