Monday, March 19, 2012

Parazitizmi, injoranca, miq të pushtetit shtypës

Kemi vënë re, sa herë që denoncojmë një padrejtësi, një shtypje ndaj qytetarit, një nëpërkëmbje të të drejtave themelore të njeriut, ka një kategori njerëzish që nuk ngurojnë (madje as virtualisht), të shprehin mbështetjen dhe përkrahjen e tyre, për të gjitha këto padrejtësitë që përjetojmë, duke u përpjekur të justifikojnë dhe ti japin kuptim ekzistencës së tyre.
Përpiqen me çdo kusht të justifikojnë ekzistencën e korrupsionit, madje deri diku ta shfaqin si alternativën më të mirë të zhvillimit, si domosdoshmëri jetike. Madje edhe njerëzit që përfitojnë prej korrupsionit, shifra marramendëse, duke abuzuar me gjithçka dhe kudo, mundohen të na i shfaqin si fatkeqë dhe korrupsionin si një lypje moderne ekzistenciale.

Janë po këta njerëz që pushtetin dhe të mirat që burojnë prej tij, i shohin si një pronë personale e të trashëgueshme, prej së cilës ata janë të përzgjedhurit e fatit për të na sunduar e shtypur në jetë të jetëve. Këta njerëz vegjetojnë dhe ekzistenca e tyre pothuajse nuk ndjehet fare, po njësoj si ekzistenca e një paraziti, që njëtrajtësisht të pi gjakun dhe nuk shkulet nga plaga, derisa të të mbarojnë të gjitha forcat.

Këta krimba parazitarë  zgjohen nga gjumi dhe ekzistenca e tyre ndjehet , pikërisht kur viktima e tyre nis të reagojë, të kuptojë, të kundërshtojë një padrejtësi.

Ata janë të gatshëm për të demoralizuar dhe mpirë çdo tentativë reagimi. Dalin prej hiçit dhe si përbindsha të tërbuar për të ruajtur parazitizmin e tyre, përdorin çdo mënyrë të imagjinueshme apo jo, vetëm për të arritur qëllimin e tyre: "neutralizimin e çdo reagimi".

Ata i duan njerëz të përhumbur, i duan njerëzit viktima e fatkeqë. Për ata ka rëndësi themelore që parazitimi i tyre të mos rrezikohet e të mos gjykohet. Po ashtu si krimbat parazitues, ata janë me mijëra dhe shumohen fare lehtë. Janë të aftë ti përshtaten çdo sistemi të mundshëm, duke ruajtur pozicionin e tyre parazitar, si një funksion i domosdoshëm në shoqëri njerëzore.

Ngulen në pikat më kyçe të sistemeve dhe zakonisht i gjen si nyje ndërlidhëse kudo ku ka shkëmbim të mirash materiale.
Por këta parazitarë malinjë ndahen në dy grupe themelore:

- Ata që përfitojnë drejtëpëdrejtë nga rrëmuja dhe mungesa e rregullit
- Ata, që nuk përfitojnë asgjë nga kaosi, por kanë zënë rradhën për të zëvendësuar parazitët veteranë.

Tek kjo kategoria e dytë, një pjesë të madhe e zënë injorantët, të cilët as nuk përfitojnë asgjë prej kaosit, por as nuk kuptojnë se cili është interesi i tyre. Gjithashtu nuk kuptojnë se çfarë duhet bërë dhe pse duhet bërë.

Këta lloj krimbash quhen vemje dhe pse janë më të vegjël e pa peshë, dallohen për nga numri i madh i përhapjes së tyre. Rrijnë gjithmonë pranë njëri-tjetrit. Ata urrejnë ndryshimin. Çdo ndryshim për ta është i pamundur dhe pa arsye. Për ta rruga e vetme dhe më e drejtë për t'u ndjekur është indiferenca dhe lëvizja e paorientuar. Vemjet e kësaj kategorie kanë frikë çdo organizim dhe organizëm. Injoranca që i karakterizon, ka arritur një stad pjekjeje dhe u është skalitur në karakter si virtyt, që prodhon realitet dhe argumente të panumërta. Ata nuk besojnë në asgjë dhe nuk shpresojnë në asgjë. Nuk janë kurrë të palumtur, sepse realiteti për ta është një film me skenar të mirëpërcaktuar, të cilin në rolin e spektatorit mbeten vetëm ta duartrokasin.

Injorojnë çdo tentativë për ndërgjegjësim dhe reagojnë ashpër, me ironi, tallje, përbuzje ndaj nismave të të tjerëve. Këto lloj vemjesh, specialitet të tyre kanë pikërisht shuarjen e çdo mendimi pozitiv, çdo shprese për ndryshim, çdo tentative për bashkim.
Me akuza e supozime nga më qesharaket, infektojnë përmes fjalëve dhe qëndrimeve të tyre edhe më të palëkundurit. Arrijnë të bëjnë të na duket normale çdo vjedhje, çdo abuzim postim, çdo shkelje, çdo tallje, çdo paturpësi. Depërtojnë pikërisht tek cipa e moralit, për t'u ushqyer më të, sa edhe familjes më të varfër, ku televizori duket një luks i një epoke të së ardhmes, askujt nuk i bën përshtypje që politikanët akuzojnë njëri-tjetrin me shifra miliona eurosh, ashtu si delet në vathë akuzojnë njëra-tjetrën për numrin e pleshtave.

Disa prej shprehjeve më karakteristike të tyre janë: S'bëhet Shqipëria me shqiptarë, nuk kemi për të ndryshuar kurrë, rracë muti, korrupsion dhe krim ka edhe në Amerikë, jetohet më mirë me alkool dhe me duhan, mjekët, arsimtarët, policët, eprorët, doganierët, gjyqtarët etj duhet të marrin rrushfet se kanë paga të ulta. Duhet korrupsioni informaliteti, anarkia.

Sa më shumë vemjet e krimbat të shtohen në një shoqëri, aq më tepër ajo shoqëri do të humbë moralin e saj, besimin, shpresën, reagimin dhe natyrshëm edhe qëllimin e saj.

Fundi i kësaj shoqërie, është si i një fruti të mbipopulluar nga krimbat.
 Shkroi: Stop Injorancës

Lindja e një feje në Perëndim

Islami ka kaluar përfundimisht në Perëndim. Jo në formën e një pushtimi, as të ndërrimit masiv të fesë, por nëpërmjet një zhvendosjeje vullnetare të popullsive myslimane, e cila vjen në Perëndim për të kërkuar punë ose kushte më të mira jetese. Kjo gjendje në pakicë e islamit nuk është krejt e re, por sot ajo merr më shumë rëndësi, sepse globalizimi po përshkon dhe vetë hapësirën tradicionale myslimane.


Në një kohë kur kufijtë mes qytetërimeve të mëdha po fshihen, shohim të shfaqen teori dhe lëvizje që synojnë pikërisht t'u rijapin jetë fantazmave të tyre: që nga "përplasja" te "dialogu" i qytetërimeve, duke kaluar nëpër komunitarizmin në të gjitha trajtat e tij, etnike ose fetare, duke vendosur kësisoj kufij të rinj, që s'kanë kurrfarë lidhje me një territor konkret. Ato nguliten në mendjet, sjelljet dhe ligjërimet. Dhe me t'u sajuar, për to nis lufta edhe me më shumë egërsi.


Në këtë kuptim, çështjet që po shtrojmë këtu nuk janë mirëfilli vetëm të islamit. Ato mund t'i formulonim kështu: rishpikja e një komuniteti fetar ideal, që bazohet vetëm mbi ushtrimin e besimit dhe përkushtimin vetjak, duke përjashtuar kështu traditat dhe kulturat specifike që lidhen me një vend apo hapësirë të caktuar gjeografike; krijimi i një fetarie që shihet si një mënyrë realizimi të vetes; pranimi tërësor dhe brutal i një jete që bazohet vetëm mbi praktikën fetare; perceptim i grupit të vet fetar si një pakicë e kërcënuar prej një mjedisi armiqësor (qoftë kur është fjala për fe të tjera, apo të mungesës së fesë); kërkesa ndaj shteteve të ndryshme për të njohur identitetin e një komuniteti fetar si të tillë, edhe kur ky përbën shumicën; kërkesa për ta gjetur kuptimin te një rikthim në bazat e Zbulesës, duke shmangur kështu filozofinë, kulturën dhe historinë; dhe, së fundi, parja e fetarisë vetjake dhe e besimit (atij të born again) si një e vërtete absolute, duke iu kundërvënë dijeve mondane.


Të gjitha këto i gjen sot edhe te krishtërimi. Objekti i këtij libri është pikërisht të studiojë transversalitetin e formave të evoluimit të islamit bashkëkohor: sesi, duke u nisur nga një Zbulesë dhe një histori vetjake, islami përshkohet prej prirjeve që i gjen dhe në fetë e tjera të mëdha? Është i njëjti transversalitet që shtrihet edhe në format e dhunës së radikalëve islamikë që janë më shumë shprehje e një kundërshtimi anti-imperialiste sesa e ndonjë tradite fetare.


"Riislamizimi" i mjedisit nuk është aspak vetëm një protestë identitare (siç thuhet kur bëhet fjalë për efektet që ka patur konflikti izraelo-palestinez në opinionin e myslimanëve të Francës), as ndonjë sintezë që bën të mundur të pajtohen së bashku besnikëria ndaj origjinës, moderniteti dhe autonomia individuale (siç dëshmohet në çështjen e perçes). Ai është edhe pjesë përbërëse e një procesi akulturimi, domethënë zhdukje e kulturave të origjinës në dobi të një forme oksidentalizimi.


Riislamizimi shoqëron këtë proces akulturimi, aq më tepër kur në të vërtetë, më shumë sesa një mënyrë reagim ndaj tij, ai ofron një mundësi për të jetuar e për t'u përshtatur me të.


Riislamizimi është vetëdija se identiteti mysliman, deri këtu i konsideruar thjesht si vetvetiu i kuptueshëm, sepse ishte pjesë e një tërësie kulturore të trashëguar, nuk mund të mbijetojë po s'u riformulua shkoqur, jashtë çdo konteksti kulturor specifik, qoftë ky europian ose lindor. Ai është i lidhur me vullnetin për të përcaktuar një islam universal, përtej kulturave specifike, brishtësia dhe karakteri historik i të cilave befas janë bërë të qarta.


Sigurisht, epoka e artë e qytetërimit arabo-mysliman mbetet e vlerësuar në të kundërt me periudhën koloniale: por kjo nostalgji supozon se ka pasur dekadencë. Ëhat ëent ërong?, siç thotë titulli i një libri të Bernard Leëis-it - Çka nuk eci? Përse "më e mira e feve është sot pasuri e popujve dikur masivisht të kolonizuar dhe sot rregullisht të poshtëruar, sa prej epërsisë ushtarake të kundërshtarëve të tyre (nga Palestina tek Iraku) aq edhe nga autoritarizmi dhe paaftësia e regjimeve të tyre politike?


Përse Islami është në Europë feja mbizotëruese në hapësirat ku ka përjashtim social? Ligjërimet nostalgjike, që sjellin ndërmend epokën e artë të islamit të kalifëve, nuk ofrojnë asnjë shpjegim, në mos atë të komplotit (kolonial apo sionist) aq më tepër që ky qytetërim klasik arabo-mysliman nuk është tamam një kulturë origjine, por një rindërtim pak mitik dhe ndonjëherë shkollor.


Sot shohim pra një vullnet për të bërë tabula rasa dhe për këtë ligjërimi i fondamentalizmit përbën një instrument të shkëlqyer: ai refuzon të kaluarën, tejkalon ndarjet bashkëkohore dhe propozon një model universal që shkon në kahen e akulturimit të përgjithshëm të shoqërive aktuale.


Zhvendosja shpreh më shumë një kërkim të universales sesa nostalgjinë për një vend ose një shoqëri që sidoqoftë, nuk janë modele pozitive (si Algjeria ose Pakistani sot), nga të cilët largohen për të gjetur një jetë më të mirë në Europë ose në Amerikë.
Si t'i lidhësh së bashku mërinë ndaj Amerikës dhe radhët përpara konsullatave amerikane për të marrë një vizë?


Ky kërkim universaliteti bëhet kundër kulturës së origjinës, por edhe kundër "kulturës perëndimore", që përpiqen ta sjellin edhe atë në një rast historik specifik. Kritika ndaj mëtimeve të qytetërimit europian të Iluminizmit se është universal (sidomos për përkufizimin e të drejtave të njeriut) është diçka që e gjen shpesh tek intelektualët e sotëm myslimanë, siç gjen dhe distancimin ndaj kulturave specifike të historisë arabo-myslimane, që nuk duan t'i ngatërrojnë me mesazhin kuranik.


Islami në Europë jepet njëherësh si "i pamishëruar" në pikëpamje kulturore dhe sociale, domethënë që nuk pranon të jetë një fe "etnike" dhe shprehje e një kulture të importuar, çka do të ishte në kundërthënie me mesazhin e tij të universalitetit. Myslimanët ushtrues të fesë nuk duan të përcaktohen si arabë, turq apo pakistanezë, por si myslimanë duke iu shmangur me këtë edhe diferencimit social dhe ekonomik, që njëherësh i ndan ndërmjet tyre dhe i veçon nga pjesa tjetër e shoqërisë. Por, duke e bërë këtë, ata shtrojnë nga ana e vet pyetjen e thekët që i ka munduar antropologët dhe historianët perëndimorë: a ka një thelb të islamit përtej mishërimeve të tij kulturore?


Përktheu nga frëngjishtja Aleko Minga

Autori
Olivier Roy (1949), që vjen në botimet shqip nga IDK, Tiranë 2011, me të parën vepër në fushën e politologjisë "Globalizmi i Islamit", është ndoshta shkrimtari më provokues dhe më novator sot për islamizmin. Me përhapjen e islamit në mbarë botën, është bërë vështirësisht e dallueshme lidhja që bashkon një fe me një shoqëri a territor të caktuar. S'duhet harruar se sot, kryesisht në sajë të emigracionit, pothuajse një e treta e gjithë myslimanëve jetojnë në vende ku ata përbëjnë një pakicë. Siç na shpjegon O.Roy, sot në botën myslimane vërehet një skizmë mes lëvizjeve tradicionale myslimane, nga njëra anë, dhe militantëve rrënjëdalë, të cilët rreken të krijojnë një umma (apo bashkësi myslimane) imagjinare, që s'ka lidhje me ndonjë shoqëri apo territor të caktuar, nga ana tjetër. Olivier Roy sjell një tablo të detajuar të universit kompleks të lëvizjeve të shumta ekzistuese islamike.
I njohur si një ndër autoritetet më me emër në botë për Islamin politik, si dhe Lindjen e Mesme, Olivier Roy është aktualisht drejtor i studimeve i Shkollës së Studimeve të Larta në Shkencat Sociale, në Paris.

Hungarezët

Hungarezët apo magjirët, kapë territorin e Panonisë antike. Lahovari thotë për hungarezët se në shek. e VII-të gjendeshin midis Donit dhe Vollgës. Nën presionin e fiseve të tjera aziatike, hungarezët e ndarë në 7 fise dhe me të cilët u bashkuan edhe tri fise turko-tartare, morën rrugën drejt perëndimit dhe në shek. e X-të u vendosën në Panoni të Ilirisë.
Pavarësisht fiseve turko-tartare që ata morën me vete, hungarezët ishin një popullsi e bardhë, e emigruar ndoshta nga jugu i maleve Urale, por jo-sllave.
NJë pjesë e madhe e panonëve ilirë vendas, padyshim ka ruajtur rol në krijimin e kombit hungarez. pasi edhe pse mund të kenë emigruar drejt perëndimit, një pjesë e tyre ka mbetur në territorin e parë të tyre.
Një fakt i fortë që tregon se hungarezët kanë racë panone ilire është fakti se ata janë brakicefal, si ilirët dje e shqiptarët sot.
Kjo tregon se popullsia hungareze sot, pavarësisht gjuhës që flet, është një popullsi që në pjesën më të madhe të saj, ka origjinë ilire.

Baltët

Baltët janë pasardhësit direkt të popullit baltë që në antikitet ka emigruar nga jugu u Evropës drejt veriut dhe ka pasur një grup etnik të njëjtë me ilirët. Pasardhës të baltëve sot janë Letuania dhe Letonia dhe në mesjetë ka qenë edhe Prusia që quhej Borusia.
Prusit ishin ata që krijuan edhe kombin gjerman, por në shek. XX-të. Prusia gjermane u nda midis vendeve fituese të luftës, pra midis sllavëve. Letonia dhe Lituania ruajnë edhe sot një gjuhë të tyre dhe kanë ruajtur deri vonë fenë e vjetër Evropiane, druizmin. Ata janë kristianizuar shumë vonë, rreth shek. të XV-të.
Finlandezët dhe estonët kanë etnicitet të njëjtë dhe mendohet se e kanë origjinën nga jugu i maleve Urale. Megjithatë, ata janë një popullsi, që shpesh quhen dhe si të një rrace me skandinavët. Flasin një gjuhë që quhet hungro-file dhe janë një popull i qetë, që gjithmonë ka parë punën e vet. Nga të dhënat antropologjike, pjesa më e madhe e popullsisë, është si ajo skandinavëve.

Friday, March 16, 2012

KORIFEJTË E ALBANOLOGJISË, Petro Zheji, Dhimitër Pilika, Aristidh Kola ... dhe qëndrimi ndaj Tyre

Vitet e fundit në një mënyrë të një pasnjëshme lexuesi shqiptar është vënë në kontakt me botime të pjesëshme apo të plota të studimeve të ndryshme në fushën e albanologjisë. Kemi studime në fushën e linguistikës, në fushën e etnokulturës së trashëguar në etnografi, në simbolikë, në këngët-legjendat e mitet popullore, në fushën e shqyrtimeve të li-teratures së lashtë që paraqet përshkrimin e miteve të lashta (të njohura si greke) dhe trashëgimia e tyre etj. Dhe ndërsa kemi të bëjmë me autorë të huaj si Edwin Jacques, Robert d’Angely, Mayani etj. Vend përfundimtar që vendosin gurët e themeleve në fushën e albanologjisë, dhe jo vetëm kaq, janë autorët vendas si Petro Zheji, Dhimitër  Pilika dhe Aristidh Kola (arvanitas i Greqisë). Ne përmendëm këtu vetëm disa nga autorët bashkëkohërë duke lënë mënjanë studjues që vijnë që nga periudha e rilindjes europiane me linguistët gjermanë (mbi gjuhët indoeuropiane dhe lidhja me pellazgjishten e gjuhëve të sotme- shek.XIX) apo Rilindasit tanë pasi këta të fundit mund të themi se pavarsisht nga vlera për kohën ata pak a shumë kanë ndriçuar drejtimin nga duhet të ecet ndërsa autorët shqiptar që përmendëm kanë vendosur përfundimisht Gurët e Themelit të një ngrehine që quhet historia e shoqë-risë njerëzore e fosilizuar në gjuhësi, në mitologji e etnokulturë në përgjithësi. 
Secili në drejtimin që ka trajtuar është i përveçshëm dhe i padiskutueshëm për rëndësinë që përmbajnë. Ja cili është thelbi i secilit prej tyre.
 Petro Zheji!
Në fushën e linguistikës sjell Zbulimin që për dimensionin hapësinor përfshin gjithë gjuhët e globit, për dimensionin kohor nuk mund të quhet as zbulim i dekadës apo i shekullit por i së paku tre mijë viteve të fundit, në dimensionin depërtues është një zbulim që bëhet present në të gjitha degët e dijes së shoqërisë njerëzore. Po cili është ky zbulim?
Fakti i panjohur deri tani se Fjala, që njeriu i globit tokësor përdor, nuk është produkt i një procesi evoluitiv të zhvillimit të njeriut, por një proces ku njeriu ka marrë gjuhën të gatshme në përdorim si mjet i transmetimit të mendimit nga një Dije që vjen shumë e plotë dhe e saktë mbi ekzistencën.
Sigurisht ky zbulim është tejet tronditës pasi ka të bëjë me një formim të tërë njerëzor që së  paku prej tre mijë vitesh vjen krejt i ndryshëm. Është ky fakt që gjatë studimit të Petro Zhejit, ndërsa të gjitha nocionet e shtjelluara arrin të kapërdish lehtësisht, të ndjehesh tejet i lodhur nga një peshë që quhet tronditje në koshiencë.
Fjalë të gjuhëve të ndryshme por të të njëjtit kuptim në familje të ndryshme gjuhësore (latine, sllave, gjermanike etj.) kanë tingëllime të ndryshme pasi përdorin bashkёtingëllore të ndryshme. Por kur i zbërthen në rrokje apo edhe në bashkëtingëllore që ju kanë humbur zanoret shoqëruese; ja se çfarë zbulohet !Secila rrokje merr një funksion të caktuar si emër, mbiemër ose folje. Dhe të gjitha së bashku përbëjnë fjalinë e plotë që shpjegon kuptim që bart kjo Fjalë kur është e pazbërthyer.
Pikërisht ky zbërthim dhe lexim i këtyre fjalive të ngurtësuar brënda fjalëvë të gjuhëve të globit arrihet në saj të faktit se këto rrokje në gjuhën shqipe kanë kuptim sipas pozicionit që zënë brënda fjalisë (si emër, mbiemër apo folje). Ёshtё ky fakt qё e vendos gjuhёn shqipe nё bazamantin prej tё cilave kanё rrjedhur gjuhёt e botёs. Pra ёshtё gjuhё e  parё.
Nuk do të ndalem këtu për mekanizmin e vërtetimit të këtij Zbulimi që ka ndërtuar Petro Zheji, Algoritmit Simbolik, një metodë krejt moderne për shkencat bashkëkohore, pasi është jashtëzakonisht pak për një artikull, shtjellimi i një metode që mbasi bën vërtetimin e teoremës fillon e të futet në të gjitha degët e Dijes duke i bërë përfundimisht këto të fundit lehtësisht të depërtueshme tek njëra tjetra (fillozofinë, teologjinë fizikën, astronominë etj.).
Por le të mjaftohemi duke nxjerrë në pah vetëm faktin se ndërsa Dijet e ndryshme shkencore vazhdojnë rrugën e zbulimeve duke na çuar gjithnjë e më tepër jashtë globit tokësor, ajo që gjejnë dhe vërtetojnë (mekanika kuantike e matematika moderne) pra të gjitha përfundimet e tyre janë në mijra vite tashmë të fosilizuar brënda Fjalës këtij mjeti të transmetimit të mendimit. Pra nё fakt nuk sjellin gjё tjetër pёr Krijuesin e Fjalёs apo tё Gjuhёsisё.  
Ky është thelbi i Petro Zhejit që nuk ka bërë gjë tjetër veçse i ka dhënë Dijeve shkencore rrugën e gjetjes së Lindjes dhe Vazhdimsisë së Historis së Jetës së Njeriut mbi Tokë.
Dhimitër Pilika!
Tashmë mbas zbulimit të Petro Zhejit puna gjigande e një tjetër korifeu, e Dhimitër Pilikës, gjen rëndësinë e vërtetë.
Pasi kemi mësuar se është një moment e parё ku Njeriu i Tokës merr në përdorim mjetin e transmetimit të mendimit Fjalën, si një mjet i bazuar në vet të Vërtetën e Ekzistencës, vjen momenti i dytë që shoqëron në vazhdimsi zhvillimin e tё parёs.
Pra, kjo popullsi qё bart Fjalёn zhvillon dhe vet Jetёn ku e pёrdor kёtё Fjalё. Pra punon (vjel tё mirat materiale nga natyra), dashurohet dhe martohet me partnerin, lind fёmijё, gёzon, lodron, konkuron, lufton e kёshtu me rradhё, pra jeton Jetёn nё Shoqёrinё Njerёzore duke zhvilluar kёshtu, ngjarje pas ngjarjesh, tё rёndёsishme e tё parёndёsishme, historinё qё zё vend nё kujtesën e brezave si shpjegim i fenomeve qё kanё tё bёjё me tё Vёrtetёn e Ekzistencёs. Dhe i gjithё ky proces trashёgohet nёpёrmjet Gojёdhanave, Miteve, Le-gjendave, Kёngёve, Valleve, Veshjeve, Zakoneve e Traditёnё pёrgjithësi e cila e ka formatuar tashmё brenda vetes Tё Vёrtetёn e Ekzistencёqё nё Lёmin e Historisё quhet Mitologji.
Kjo ёshtё arsyeja qё shqyrtimi i etnokulturёs nё pёrgjithsi tё çon nё pasqyrimin e Mitologjisё sё Lashtё nё jetёn e asaj popullsie etnokulturёn e sё cilёs merr nё shqyrtim. Sa mё e pasur tё jetё kjo etnokulturё aq mё pranё Mitologjisё Origjinale ёshtё ajo popullsi. Kjo ёshtё arsyeja qё sigurisht popullsia qё bart gjuhёn e parё bart nё etnokulturё Mitologjinё nё formёn mё tё plotё.
Kjo ёshtё arsyeja qё shqyrtimi i Etnokulturёs Shqiptare tё çon drejt vёrtetimit tё njё pasnjёshme tё faktit se figurat mitologjike qё qytetёrimi perёndimor i trashёgon tё shkruara nga greqishtja e lashtё mbi letra papirusi, popullsia shqiptare i ka tё mёshiruar nё onomastikё (toponime e antroponime), nё zakonet dhe emёrtesat e tyre, nё shenjat simbolike tё veshjeve, nё ritet e vallet e kёngёt e legjendat ndёr breza pa dallim moshe e seksi. Kёshtu dёgjon si pa tё keq bariun nё mal tё Çikёs tё tё thotё kur shkreptine e bubullinё «ja dhe Zeusi po bёn dashuri me Ledёn»,  pa çka se nuk ja ka idenё e Mitologjisё sё lashtё Greke. Pikёrisht pasqyrimit tё thellё nё jetёn e popullit shqiptar tё Mitologjisё sё Lashtё, qё njihet si Mitologjia Greke, ia ka kushtuar punёn e jetёs sё tij i madhi Dhimitёr Pilika. Nё kёtё kuadёr ai ka shpalosur kёtё pasqyrim nё qindra “albanicat” e tij tё hulumtuara nga treva jonё mёmё a po nga arkivat e botёs duke e shtrirё nё shumё drejtime si:
*Nё simbolikёn pellazgjike dhe bartjen e tyre nё veshje e kёngёt shqiptare.
*Nё traditёn shqiptare si pasqyrim i botёkuptimit pellazg.
*Nё vulёn qё pёrdornin dyert e mёdha shqiptare nё shekuj me simbole pellazge.
*Me onomastikёn (toponime dhe antroponime ilire).
*Mite etj.
Ky ёshtё dhe thelbi i Dhimitёr Pilikёs qё i tregon Dijes botёrore se Mitologjia e Lashtё nuk ёshtё as njё shpjegim naiv i botёs kur njeriu shihte yjet nё qiell e fillonte fantazonte dhe as njё shpikje nё laboratorёt e filozofёve e shkrimtarve tё lashtё tё periudhёs sё shkёlqimit tё Greqisёsё Lashtё. Jo, Mitologjia ёshtё vetё Jeta e asaj popullsie qё e ka bartur Botё kutimin Mitologjik dhe Historinё qё shtjellohet brёnda tij. Dhe ёshtё po ajo popullsi qё bart dhe Gjuhёn e Parё.
Aristidh Kola!
Nё po tё njёjtёn rrugё tё Dhimitёr Pikikёs, por nё njё mёnyrё tjetёr, ёshtё edhe njё tjetёr korife i albanologjisё, Aristidh Kola.
Pasi ёshtё njё njohёs i shkёlqyer i literaturёs sё lashtё, qёnёsia shqiptare e çon drejt shqyrtimit tё hollёsishёm dhe nё pёrfundimin se tё gjitha historitё e fiseve tё lashta helene qё bёnё dhe shkruan histori, nuk janё gjё tjetёr veçse historitё e lёvizjeve dhe bёmave tё fiseve Ilire, qё krijonin histori nё trevёn Ballkanike. Merr nё shqyrtim legjendat e lashta, Merr nё shqyrtim shkrimet e lashta etj. Pra, ndёrsa flitet pёr fise me emёrtesa tё ndryshme si Lelejёt, Karetё, Eubetjanё a Tibet-janё (Thivjanё) a Eolas etj, ato nuk janё gjё tjetёr  veçse fise Ilire apo me origjinё  Pellazgjike tё zbritura nё trevat e Greqisё sё lashtё qё realizojnё historinё e asaj kohe. Dhe ky fenomen ka ndodhur nё vazhdimsi deri nё ditёt tona nё kёtё trevё qё quhet Greqi. Ky ёshtё pra edhe thelbi i Arstidh Kolёs.
Shkurtimisht!
Bёjmё me dije se nё punёn e albanologjisё sё vёrtetё, dekadat e fundit kanё dhёnё vlera tё jashtёzakonshme edhe shumё studjues tё tjerё qё rrokin shumё disiplina si:
Mbi zbulimet hematologjike (F. Nikoleti, L.Benusi, A. Zhuzhuni) mbi shpёrndarjen e grupeve tё gjakut O, A, B, AB, Rho (D), M, N, MN.
*Antigjeneve A, B, C, D, M, N.
*Sistemeve A B O.
*Rhesus e MNS  si dhe faktorin Rho(D) qёi fal kombit shqiptar veçantinё  e njё primati Europian.
*Zbulimet antropologjike, nga antropolog tё ndryshёm deri tek ai i shquar grek Pulianos, ku pohohet se ndёrsa Pellazgёt janё brakicefalё ndёrsa Grekёt e vjetёr dolikocefale(E.Pitari) janё tё vetmit shqiptarёt qё e trashёgojnё nё masёn mё tё madhe kafkёn brakicefale.
*Nё fushёn e pasqyrimit te etnokultures – krahinore nё treva jo me, shqiptare nga Gjok Dabaj (Shestani), vepёr me pёrmasa akademike.
*Në fushën e linguistikës një tjetër arvanitas i madh Niko Stillo (HISTORIA E SHENJTË E ARVANITËVE ).
Por, ne jemi pёrqёndruar tek kёta tre korifej pёr ti rёnё shkurt se kemi tё bёjmёme njё artikull, ndёrsa pёr pjesёn tjetёr nёse do ti hynim njё  shtjellimi pёrfundimet do tё ishin po tё njёjta.
 Tё pёrbashkёtat!
Dhe, duke vazhduar shqyrtimin e kёtyre korifejve tё albanologjisё nё pasqyrimin e veçantisё tё secilit, zbulojmё se kanё edhe tё pёrbashkёta si:
*.Qё tё tre i kanё kushtuar jetёn.
*.Qё tё tre jo vetёm nuk janё vlerёsuar por janё persekutuar:
Petro Zheji, që para 30 viteve që ka bërë Zbulimin është persekutuar nga kolegë, shoke të afërm deri në kërcënim për jetën. Kjo është arsyeja që ky zbulim njihet nga ne, vetëm mbas tre dekadave.
Dhimitër Pilika, pas ardhjes nga Çekosllavakia me 30 arka me “albanica”, ku pasqyrohej puna shumëvjeçare e bërë prej tij në katedrën e albanologjisë, të krijuar po prej tij në universitetin Pragës, mbas disa viteve pune në Akademi internohet pa asnjë shkak në një nga fshatrat e Myzeqesë, ku jetoi dhe punoi si mësues 8-vjeçareje për 3 vjet dhe nga ku vetëm pas një sëmundjeje dhe në saj të mbështetjes së miqve të tij u kthye në Tiranë ku dhe vazhdoi, i mbyllur në shtëpi, të rishkruaj (pasi dokumentacioni i tij studimor ishte sekuestruar si punim i një armiku të rrezikshëm) veprën e tij madhore mbi pellazgët që në fakt është një volum prej 2600 faqesh.
Aristidh Kola, duke qenë se la edhe profesionin e vet si avokat duke iu perkushtuar rrugës studimore, kërcënohet deri në marrjen e jetës dhe pengohet vazhdimisht në botimet e tij shkencore. (Ne fakt ka vdekur ne rrethana te dyshimta, thuhet  i helmuar, Red. imi  K.M) 
1.Qё tё treve veprat nuk janё marrё nё shqyrtim nga Akademia e Shkencave Shqiptare. Pёrkundrazi mbasi heshtet publikisht (arma mё e mirё kjo pёr tё vrarё  vlerёn) pasi nuk bёhet asnjё prononcim qoftё dhe kritik nga ata qё mbajnё gradat dhe emrat nё kёto lёme tё Dijes, pёrfliten tinzёrisht. Janё pikёrisht kёta titullarё dhe mbajtёs gradash shkencorё qё nёn buzё apo duke pёr dredhur buzёt tё thonё sikur tё bёjnё nder se ”ju vjen keq por nuk janё tё pranueshёm, nuk vijnё nga akademia, nuk janё shkencorё  apo nuk i pranon bota».
2.Qё tё tre ose i janё nё nёshtruar njё publiciteti diletant, nga gazetarё jo kopetentё por dashamirёs tё fushёs, qё pa dashje shtojnё nga vetja duke dizinformuar ose nga shkronjёs qё dinё mirё se çthonё dhe shtёrmbёrojnё qёllimisht e tё thёnёn e bёjnё tё pathёnё.
3.Qё tё tre nuk janё sponsorizuar as nga fonde qё vihen nё  dispozicion nga buxheti i shtetit pёr kёto punime, as nga biznesmenё shqiptarё qё rrahin nё vazhdimsi gjoksin pёr patriotizёm. Qё tё tre ose kanё sakrifikuar edhe atё pak ekonomi qё kanё pasur ose janё ndihmuar nga dashamirёs dhe ndihmёs tё tjerё albanologё qё pёr nga pikёpamja ekonomike janё «ku thёrret qameti” e megjithatё heqin nga buka e fёmijёve, nё kuptimin real dhe bёjnё tё mundur  botimin e veprave tё tilla me pёrmasa botёrore qё kjo Dije tё mos shkojё vetёm tek fёmijёt e biznesmenёve apo pushtetarёve qё rrahin gjoksin pёr patriotizёm me xhepin plot por tёshkoj dhe tё bёhet e pranishme pranё fёmijёve tё tё gjithё botёs.
Qё njerёzimi tё mёsojё dhe tё edukohet me faktin se nё kёtё botё ka vend pёr tё gjithё, tё dashurohen, tё trashёgohen e tё gёzohen pa qenё nevoja tё bёjnё luftё e vёllavrasje deri nё shkatёrimin e vet globit apo deri nё pamundёsisё pёr tё jetuar mё nё tё.
4.Kjo ёshtё e vёrteta me tё cilёn duhet tё çedukohen brezat e vjetёr dhe tё edukohen brezat e rinj pёr ti thёnё tё keqes NDAL pasi Jeta ёshtё Krijuar pёr ta Jetuar. Kjo e vёrtetё mёsohet dhe kuptohet kur njihet pikёrisht historia e Vёrtetёe Ekzistencёs sё njeriut mbi Tokё. Dhe nё kёtё edukim detyrёn parёsore e ka bartёsi i kёsaj, historie, bartёsi i asaj Dije nё formё Gjuhёsie dhe Mitologjie tё parё.
5.Kёtu merr spunto rёndёsia misionare pёrpara shoqёrisё njerёzore qё ka popullsia shqiptare nё shpalosjen e Etnokulturёs sё Vet deri nё hollёsi si bartёsi i vetёm autentik i Fillesёs.
6.Kёtu merr shtysё dhe rёndёsia misionare qё merr Akademia dhe Shteti Shqiptar ndaj Kulturёs Botёrore, pёr ti thёnё tё vёrtetat si Urtia mё e madhe e njerёzimit, qё nuk ёshtё marrё deri tani parasysh.
Nga sa thamë më sipër lind pyetja e thjeshtë:
A është normale kjo shfaqje armiqësore e penguese ndaj fenomentit  “Albanologjia e Vërtetë” ?
Për të kuptuar në është normale apo jo dhe cila është normalja në se ky fenomen do të shfaqej në vendet perëndimore po marrim një shembull. Shikoni Gjermaninë në dy shekujt e fundit (shek. XIX - XX) në lëmin e studimeve etnokulturore (linguistik, arkeologji etj.).
1.Mbas linguistit anglez, Sir William Jones (1786), i cili përcaktoi sanskritishten, latinishten, greqishten, të dala nga një trung, vijnë në vazhdimësi lunguistët gjermanë që hedhin shumë dritë mbi origjinën indoeuropiane të gjuhëve, lidhjen e tyre me sanskritishten etj. Në këtë kuadër e rëndësishme për ta, ka qenë pozicionimi i gjuhës gjermane dhe racës së tyre në këtë lashtësi.
2.Ajo që ka pasuar ambjentin shkencor dhe kulturor të Gjermanisë ka qenë investimi në të gjitha fushat e hulumtimeve etnokulturore deri në ekspedita që shkojnë në fund të Indisë për të gjetur rrënjët e tyre ariane. Kjo prirje për origjinë me vlerë çoi deri tek lindja e fenomenit nazist që e ktheu në kundërvlerë dijen shkencore e cila bart në thelb vetëm humanizëm.
3.Pra, ashtu si nё Gjermani nё çdo shtet ndesh njё pёrkushtim nё shpalosjen e vlerave etnokulturore si trashgimtare me vlerё. Pavarsisht politizimit tё tyre dhe kthimit nё njё motivim tё se keqes, vetё kёta shkencёtarё janё mirёpritur si vlera tё patjetёrsueshme pёr kombin e tyre.
[Meqë i zumë linguistët gjermanë me gojë le të japim edhe disa shëmbuj në lidhje me atë çfarë ata kanë përcaktuar për gjuhën shqipe:
-Viti 1850, linguisti Schleicher arriti të vërtetojë se shqipja i takon gjuhëve indoeuropiane, më e afërta me të është greqishtja e lashtë, është degë e pellazgjishtes prej së cilës rrodhën greqishtja dhe latinishtja.
-Viti 1853, Gerg von Hahn, me anë të shqipes arriti të shpjegojё disa emërtesa me origjinë Ilire dhe disa emërtesa nga greqishtja e lashtë, të cilat nuk merrnin shpjegim me greqishten. Shqipja është bija e ilirishtes.
-Viti 1854, Borr (Vorr), e përcaktoi gjuhën shqipe si gjuhë indoeuropiane pa degëzime apo të afërme të saj. Dhe vetvetiu lind pyetja ”po linguistët tanë si i kanë pasuar ata gjermanë”?]
Kjo ёshtё ajo qё ka ndodhur nё çdo vend tё zhvilluar nё dy shekujt e fundit dhe qё vazhdon edhe sot. Shikoni ”fenomenin e origjinёs” sot nё vendin mё tё demokratizuar, SHBA. Tendecё gjithёpёrfshirse pёr tё treguar njё origjinё nga vende qё kanё vlera kulturore pёr historinё e njerёzimit. etj.
Pra, kudo dhe kurdo vlerave ju bёhet vendi i nderit. Po tek ne?
Nga periudha otomane vlen tё pёrmendet fakti se pushtuesit turq ndalonin rreptёsisht gёrmimet arkelogjike nё trevёn tonё pёr tё mos lejuar zgjimin e ndёrgjegjes mbi vlerat e lashta tё origjinё sonё. Po ne kemi 100 vjet, qё jemi çliruar nga ky zaptim. Si ёshtё puna?
Pёrse akoma Akademia dhe Institutet Studimore pёrkatёse brenda saj nuk janё shprehur akoma mbi vlerёn e kёtyre veprave. Sa dekada duhet tё kalojnё qё tё tregojnё nё mёnyrё shkencore se kёto vepra nё fakt nuk kanё vlerё? A nuk ka tё drejtё lexuesi taksapagues shqiptar, qё i blen kёto vepra pёr t'u edukuar e kulturuar veten dhe fёmijёt e tij, tё dijё nё se kёto punime kanё vёrtetё vlerё shkencore prej atyre pёr tё cilёn dhe i paguan?  Pёrse duhet tё persekutohen studiues qё i kushtojnё jetёn punimeve shkencore nё njё kohё qё ne kemi 100 vjet qё jemi çliruar nga regjimi otoman?
A duhet qё frazёn «ёshtё tragjedi, tej çdo pёrfytyrimi, qё kjo racё e madhe dhe shumё e lashtё tё katandisej nё kёtё gjёndje, e cila meriton tё quhet skandali i qytetёrimit europian», e dijetarit dhe politikanit tё shquar amerikan (1914) George Fred Williams ta pranojmё si rёndёsinё  e njё fakti pёr tё treguar se fajtor janё europianёt?
Ёshtё kёtu dhe vetёm kёtu tek ne kjo e keqe. Nuk kemi pse presim qё tё organizojnё fondacione dhe te presim nga institutet e huaja Sesione Shkencore mbi Zbulimet e Petro Zhejit, por duhet tё jemi ne qё ti ftojmё tё huajt nё shtjellimin e tij shkencor, jo thjesht pёr nderin se Petro Zheji ёshtё shqiptar, por se kemi tё bёjmё nё thelb me gjuhёn tonё Shqipen. E tё huajt duhet ta nisin sё pari nga mёsimi i saj.
Nuk kemi pse tё presim qё studjues tё huaj tё  hedhin dritё mbi vlerat etnokulturore shqiptare si bazamente tё asaj europiane nё muzikё, kёrcime, apo etnografi nё pёrgjithsi pasi sado tё konstatojnё dhe tё studjojnё ata gjithmon do tё ngelen kontake qё vijnё nga jashtё. Ndёrsa ne mund ti japim nё  njё mёnyrё tё plotё dhe tё sistemuar kёto vlera ashtu siç janё tё krijuara brenda rregullave rigorozisht pёr tu zbatuar nga bartёsi, etj.
Jemi ne qё duhet tё japim pёrgjigje pse niveli mё i lartё i punёve studimore shkencore tё Instituteve tona Studimore ёshtё mbledhja dhe ruajtja sistematike i informacionit qё vjen pёrkatёsisht nё çdo degё tё dijes dhe jo vetem analizimi i tyre.
Pikёrisht analizimi ёshtё dhe puna shkencore qё duhet tё sjelli pёrfundime tё vёrtetueshme dhe qё i shtrijnё mё tej rrugёt e dijes. Qё do tё thotё nёse kemi njё mbledhje serioze mbi trashёgiminё muzikore nё tё gjitha aspektet e saj, kjo duhet tё pasohet me analizёn se nga vjen çdo fenomen i shfaqur brenda saj dhe shtrirja nё kohё e hapёsirё.
Ose nёse kemi gёrmime arkeologjike masive, kjo duhet tё pasohet me analizёn e hollёsishme e shumёplanёshe tё gjetjeve nё mёnyrё qё tё pёrftojmё pёrfundime qё hapin drejtime tё tjera pёr gёrmime arkeologjike etj. Dhe jo tё lejohet deri tek folësi i lajmeve qё pasi etiketon, pa tё keq  Apolloninё greke, tё njofton mbi gjetjet e reja.
Si ka mundёsi qё nuk njihet procesi Analizë shumёplanёshe e Argumentit apo e faktit? Kjo ka ardhur se niveli intelektual i punonjёsve tё Instituteve nuk i ёshtё pёrgjigjur dot apo nuk ёshtё  lejuar qё ta bёjё kёtё. Le tё na i japin vetё studiuesit e Instituteve kёtё pёrgjigje nё kёto ditё reformimi. Ajo qё do tё pёrbёnte njё lutje pёr ta, ёshtё qё puna  e kryer deri tani nga Institutet tё ruhet si diçka e shenjtё, pasi mbi to nis puna shkencore e vёrtetё.  
Shёnim: Ky artikull ёshtё publikuar nga autorja "Eva Brinja" nё shtator tё vitit 2006  nё organet e shtypit tё pёrditshёm shqipar, por pёr nga  vlerat qё mbart, informacioni qё na sjell dhe rёndsia e veçantё qё ka, ky i takon aktualitetit tё tё gjithё kohёrave. Kol  Marku

Fjala Venë/Verë në gjuhën e lashtë Shqipe (Pellasge) u përhap në të gjithë Europën e deri në Indi !

1. Studimet dhe  gjetjet arkologjike për këtë pije  magjike !
Ne Valdarnon e siperme, afer Montevarchi  (ne Arrezo Itali), jane gjetur (depozite  lignite), mbetje  fosile  te  rrenjeve te Hardhive te egra  (Vitis Vinifera) qe datohen 2 milioni vite me pare.
Gjetje te ndryshme arkiologjike demostrojne qe (Vitis vinifera) rritej ne menyre spontane qe nga 300.000 vite me pare. Studimet me te fundit tentojne te stabilizojne mendimin se kjo pije qe nxirrej nga frutet e kasaj bime, perdorej qe nga koha neolitikut; mendohet se zbulimi ka qene rastesore pasi kishte ndodhur fermentimi natyrale enet ku njerzit mbanin rrushin.
Gjurmet me te vjetra te kultivimit te hardhive jane gjetur ne brigjet e Detit Kaspik  dhe ne Turqine Lindore. Ne  1996, nje mision archeologjik Amerikan i Universitetit  te  Pennsylvania e drejtuar nga Mary Voigt, ka zbuluar ne fshatin neolitik te Haji Firuz Tepe, ne pjesen verjore te Iranit  “giara di terracotta”, me kapacitet 9 litri, qe mbante nje supstance te thate e ardhur nga kokrrat e rrushit.
Por specialistet e avancojme me tej datimin. Ata  mendojne se Vena/Vera eshte prodhuar per here te pare ndoshta rastesisht ne nje perjudhe kohore nga 9-10.000 vite me pare ne zonen te   Kaukazit. Ne fakt duket se eshte prodhuar si rastesi siç ka ndodhur me prodhimin e bukes se mrume/fermenuar, qe ka qene nje fermentim rastesore. Eshte pranuar se prodhimi ne shkalle te gjere i veres ka filluar pak me pas se 3000 vite prkr (5000 vite me pare). Dokumentat e pare qe kane te bejne me kultivimin e rrushit datohen ne vitin 1700 prkr, por thuhet se eshte  civilizimi Egjyptjane, qe ka zhvilluar kultivimin dhe per konseguence prodhimin e veres.  Ne fakt keto te dhena  kohore na perkojne me kohen e zhvillimeve te civilizimeve Pellasgo-Atlantidase, te shtrira ne te gjitha Mesdheun dhe me gjere. 
 2.Nje tentative per te perkthyer simbolet e linearit “A” qe permbajne fjalen “Verë” !
Ne figuren Nr.1 shihen  disa ashenja alfabetike te Linearit A te gjetur ne Krete  si dhe perpjekjet nga disa autore, qe jane bere per  te transkiptuar ne gjuhet Angleze pikerishte keto simbole te alfabetit lineare "A" i cili tashme eshte pranuar nga te gjithe studjuesit se kane qene nje alfabet Pellasg. Ne rrjeshtin e dyte shohim fjalen “WINE”/(transkiptimi fonetik  ne anglisht "Wain") TE-RE-ZA 5 ½” nese e perkthejme  dhe  transkiptojme ne shqip do te kemi  “Tereza Verë 5 ½”. Pra nese e marrim si te besushem kete  tentative per perkthimin e ketyre simboleve te shkrimit Lineare “A” mund te percaktojme pak a shume nje date te perafert per  keto shkrime.
Siç e kemi percaktuar ne nje artikull te meparshem per alfabetet e vjetra Pellasge, ku kemi permendur qe  sipas pohimeve te  N. Stylos se ishte pikerisht Ari (Nino) ne pese breza me prejadhje Pellasgo-Epiriote,  ai qe beri kalimin nga Lineari "A" ne ate "B" qe pa te drejte ky i fundit u adresohet gjuhes Greke arkaike.
Dime qe zbulimet e Linaerit “A” dhe “B” nga ana arkiologjike  jane bere nga arkiologu britanik Artur Evans ( ne vitin 1900 ) ne Krete ne pallatin Knoso ( Cnosso) por ka dhe shembuj te tjere te gjetur ne Pilo, Micene dhe Tebe. Ky shkrim Micinea lineare “B” derivon nga shkrimi Minoica i quajtur Lineare “A” i perdorur ne Krete midis shekullit  XVIII-XV-te prkr. Pra kjo eshte dhe perjudha kur duhet te kerkohen perdorimet e ketyre simboleve te shkrimit te linearit “A” ne kete tentative per ta perkthyer ne anglisht. Ne fakt siç na del nga ky perkthim ketu kemi te bejme me nje llogari preçize mase te kasaj pije “Vere” 5 njesi  matse e gjysem. Pra Pellasget ne kete perjudhe jo vetem qe e prodhonin dhe perdornin kete pije por dhe e kishin dhe masen e sakte dhe evidenza e plota te shkruara me emra dhe sasine pekatse.
Kjo tregon per nje civilizim  qe perdorte nje administrim te nje shkalle te larte. Keshtu dhe bazen e pare etimologjike nese i besojme tentatives se ketij perkthimi te vertetuar nga ana arkiologjike e perben pikerisht ky shkrim  me simbolet  e linearit “A” per termin Verë”. Megjithate kjo nuk do te quhej e mjaftushme pasi duhet ta thellojme studimin tona duke ju referuar te gjitha gjuheve qe fliten ne pellgun mesdhetare dhe me gjere per ta kuptuar mire se nga e ka prejardhjen kjo fjale e kesaj pije shume te lashte !
 3.Ne kerkim te etimologise  e fjales “Verë”!
Sipas enciklopedise se lire wikipedia termi "vino"/ vere / vene e   ka marre origjinen nga  folja ne sanscrito Vena ("amare"=dashuroj), nga ku derivon dhe emri latin Venus e hyjnise Venere  (1. etimo.it ). Dhe me pas shpiegon se vete termi ne gjuhen sanskrite derivonte nga nje rrenje proto-indoeuropea "*wino". Pra, per kete  rrenje proto indoeuropiane qe percaktohet nga autoret e shkrimit enciklopedike, nuk japin asnje orjentim se cili popull mund ta kete  folur ne kohet antike para se te vinin inoeuropianet.
Keshtu autoret per te gjetur kete rrenje te sterlarget bejne  kthimin nga India ne Anadoll dhe Greqine e lashte. Keshtu ato duke patur ne qender te vemendjes “mitin grek”  duke peretnduar se gerket e kane ne dore çelsin e se vertetes u referohen pikerisht atyre, por natyrisht “per te pershkuar rrugen nga India duhej te kalonin neper Azine e Vogel, keshtu u dolen para dhe Ittitetet dhe Likianet e vjeter me gjuhen e tyre qe sot nuk flitet me”. Pra vemendja e autoreve u perqendrua tek gjuhet e tyre te zhdukura. Autoret i referohen emertimeve ne gjuhe te tjera midis te cilave gjuhes;…ittita :“wiyana” ;licio : “Oino”; greco antico “οῖνος – oînos”; greco eolico “ϝοίνος – woinos”dhe gr-dorico Oinos…,por dhe ketu pa argumentuar ndonje lidhje dhe ngjashmeri kalojne ne gadishullin Apenin duke i kerkuar ndime latineve te vjeter me termin krejt te ndryshem  ne dukje me ate te grekeve te lashte.
Me pas ne shkrimin encikolpedik  shkruhet se kjo fjale  u perhap nga “…termi latin “vinum”, edhe perkundrejt perhapjes se  gjuheve  Kelte  u bene dhe shume emertime ne gjuhe te tjera... Eshte fjala per te gjitha gjuhet e tjera te Europes siç do ti shihni ne tabelen Nr.1,2, ku une kam bere nje radhitje dhe nje ndarje te fjales ne gjuhe te ndryshme te Europes duke patur parasyshe qe te theksoj bashtinglloren baze qe eshte ruajtur ne te gjitha gjuhet e vjetra dhe te reja te Europes, te cilen do ta analizojme me poshte.
Po ne lidhje me etimologjine e ketij termi kemi dhe nje information tjeter qe na vjen nga fjalori etimologjik, ku na sillet pothoajse e njejtat te dhena por me nje ndryshim te vogel kur fjalas  “VENA”   te sanskritishtes  i shtohet dhe nje “s” prapa.  Pra, fjala VENA-S, qe na sillet nga studjuesit Kuho, Benfey dhe Mommsen bejne qe ta kete  prejardhjen  e fjales Vene/Vere po nga e njejta gjuhe nga sanskritishtia Vedike VENAS dhe me te njtat cilesi si qe kishte te njetin kuptim e dashur opo e kenaqeshme ( amabile, delizioso, piacevole ).
Po ne kete fjalore encikolpedik mbrohet ideja se popujt semitike e njihnin me pare kete pije. Ne fjalore thuhet: ….Te tjeret reflektojne mendimin se mbi Semitet procedojne indoeuropianet ne njohjen e veres. Ndersa disa mendojne se forma “òinos “ka qene me para se Latinishtja dhe se Greket e kishin marre nga Fenikasit, por nje autor Picted mendon qe Vera ishte e njohur nga Arianet antike ( Pellasget-imi KM), dhe pretendon se fjala  semitike nuk eshte origjinale…”. Ndersa po sipas ketij fjalori encikopedik, ne lidhje me termin Latin thuhet: “…Curtius i ndjekur nga shume te tjere duket me te drejte se VINUM nuk mund te ndahet  nga termi VITIS (Hardhia) frut i se ciles eshte. Ashtu si tek greqishtja “òinos”, rrjedh nga “òine”“vite, tralcio”,ose tralcio di vite…”  Ne kete menyre kemi te shpjekuar etimologjine e fjales “vere” ne keto shkrim encikolopedik.
Mirpo une mendoj se, etimologjija e  prejardhjes se kasaje fjale, nuk e ka gjetur vatren  e sigurte te prejardhjas se saj. Duke patur per baze emertimin qe  ka ne gjuhen shqipe Verë/a na dialektin toske dhe Venë/a na dialektin dialekti gege; “Vena” qe e marrur germe per germe eshte plosisht e ngjashme me fjalen “Vena” te gjuhes sanskrite por me perjashtimi se ne Shqip e ka kuptimin pikerisht per nje lloje pije te lashte qe nxirrej nga rrushi. Ndesa fjala “Vena” e sanskritishtes  do te thoshte  “dashuri”.
Pra ne perfundim te analizimit paraprak te  ketyre shkrimeve ne forme sintetike  mund te themi: Fjala vere nje pije shume e vjeter siç e vetretojne te dhenat arkiologjike, akoma nuk e ka gjetur, vedlindjen etimologjike, dhe se etimologjija e kesaj fjale eshte solloratur midis gjuheve te vjetra te dy kontinenteve Azise se larget dhe Europes por pa mundur qe te marre nje zgjidhje perfundimtare. Si u pa me lart, disa e mendojne se vjen nga India te tjere e sjellin nga, vendet Semitike, disa e paraqesin si Anariane, Ariane e  paraqesin para Greke, greke e tjere. Pra e tollovisin nga Azia ne Europe por pa nje perfundim te qarte etimologjik. Padyshim se ne shkrimin enciklopedik  parashtohet nje pervijim i fjales ne te gjitha gjuhet e Europes  ku perfshine dhe gjuhen Shqipe.
Asgje nuk u terheq vemendjen ne kete gjuhe. Por per ta saktesuar me mire duhet ti drejtohemi dialektit Gege te shqipes ku kemi fjalen VENE/A. Natyrisht ketu nese nuk marrim per baze vjetersine e kasaj gjuhe dhe ngjashmerine e kasaj fjale me Sanscriten VENA çdo gje duket normale. Por pikerisht ketu fillon misteri, ai mister qe studjueseve  te huaj akoma nuk, u ka shkuar ndermened.  Por ne fillim per te arritur deri tek zgjidhja e misterit duhet qe te fillojme ta ngushtojme rrethin e dyshimeve nga nje distane e larget kohore dhe gjeografike.
Keshtu me qellimin qe kemi me teper  argumentat ne lidhje me kete fjale patjeter qe duhet qe ti referohemi dhe disa gjuhave te tjera te vjetra te zhdukura, si dhe disa gjuheve  jo indoeuropiane, qofte dhe te familjes gjuhesore semitike, per te per te studjuar mundesine e  ndonje lidhje shkaksore. Per kete ne fillim i drejtohemi leksikut te gjuhes se zhdukur luvio  : “…waiana- ("vino= vere"; luvio geroglifico); ittita "wijana" arabo  dhe  etiopico wain  assiro  "īnu"  ebraico  "jajin" ;proto-semitico"wainu" ("vino=vere)…”
Nese studjojme leksiket e ketyra gjuheve ne nje pjese te gjuheve anatolike, proto-semitike dhe semitike kemi disa shembuj konkterete te emertimit sipas gjuheve te vjetra te zhdukura dhe atyre qe ruajne rrenjet e tyre ne gjuhet qe jetojne akoma. Per te kuptuar mekanizmin qe ka vepruar, po i ndajme ne pjeseza rrenjesh . Per te kuptuar nese dhe ne keto gjuhe ruajtje apo transformim te bashtinglloreve baze. Dhe ne keto gjuhe te permendura me poshte si verehet kemi ruajtjen e pa prekur te bashtingllores “n” shiheni te theksuar me te zeze.
Siç na u sugjerua me siper se vena ne sanscrite kishte marre si baze nje fjale proto-indoeuropianewin-o, nga vezhgimi na del se te gjithe fjalet qe rrjeshin nga gjuhet e vjetra anatolike, Luvio, Ittite, Etipoike, Asiriane, proto-semitike dhe Semitike,  Arabe, Ebraike ruajne te paprekur bashtinglloren “N” ashtu si ne te gjitha gjuhet  e tjera Europiane qe trajtuam ne tabele, ndersa “W” ne gjuhen  Luvio e Ittita Arabe, Etiopike, Proto Semitike ruhet, ne Ebraiken “W” kalon ne “J” siç shihet me poshte: ku  Fjala Vere sipas leksikut  Luvio: wai-a-na-("vino= vere"; luvio geroglifico); ittita "wij-a-na", arabo dhe  etiopico "wai-n", assiro "ī-nu" ebraico  jaj-i-n"  ;proto-semitico "wa-i-nu" ("vino" /Vere ).
Ne tekst thuhet se kjo fjale ishte  ….marre  nga indoeuropeo  gjendet ne shume familje gjuhesore….Por qe ne fakt kjo bije ne kundershtim, me ate qe u pohua me siper se ishte ma baze “Wino” proto-indoeuropiane. Pra ketu del qarte nje konfuzion e si mund te jete dhe proto-indoeuropiane dhe indoeuropiane. Megjithate kjo ka pak vlere ky eshte nje parcaktim i pergjithshem  por qe nuk ka te beje me gjuhen konkrete se nga ka dale. Ne e shohim me interes qe te zbulojme ate qe keto autore nuk kane mundur qe te veni piken mbi “i”,pra te percaktojme etimologjine e vertete te fjales.

Ne tabelen e mesiperme  Nr-1,2, kam ber nje ndarje sipas rregullit duke u mbeshtetur ne dy bashtinglloret baze “V” dhe “N” dhe zanoret apo grup zanoret qe u bashkangjiten apo qe ju mungojne. Qellimi eshte qe te kuptohet ndryshimi i   parmbajtjes se tyre.  Keshtu  verehet se ne te gjitha fjalet germat te cilat kane qenderuar te pandryshuara si dhe ato te tjerat qe kane pesuar  ndryshime rrenjesh si dhe shtesa germash  me parashtesa apo  prapashtesa.
At'here per ta kuptuar me mire le te hyjme me ne detaje: Nese shohim Fjalen ne pamjen e jashtme  qe perbene nga dy bashtinglloret “VN”, keto dy bashtingllore perbejne thelbin e fjales “Ve-Na”,ne ne sanskrishte si ne gegnisht/shqip. Duke qene se ne gjuhen Ittite;“wiya-na ; licio: “Oi-no; greco antik: “οῖνος – oî-no-s”; greco eolico : “ϝοίνος” – “woi-no-s”;latinisht:  Vi-nu-m, si dhe duke pare te permbajtjen qe marrin fjalet ne te gjitha gjuhet e tjera te  Europes veriore lindore perendimore dhe jugore, shohim se mbetet 100% e pa ndryshuar bashtingllorja “N” ndersa bashtingllorja “V” ka pesuar ndryshime ne  6 raste kalim nga “V” ne “W” ne gjuhet Itite, Greke, Eolike, Angleze, Gjermane, Hollandese dhe Polake, ndersa ne pjesen tjeter te rasteve ruhet bashingllorja “V” qe perben (  44  %  ) te rasteve.  Ne 32 raste kemi ruajtjen e  zanores  “ I “ pas bashtingllores “V e W “ qe perben te njejten zanore qe rrjedh nga Ittitshtja, Likjanja, Greqishtja Eolike, dhe ne te gjitha gjuhet e tjera, me prejardhje Kelte, Latine dhe Neo-Latine dhe Finiko-Balte. Vetem ne gjuhen Shqipe ruhet e njejta bashtingllore dhe zanore “Ve” si ne sanskrite. Po keshtu le te vezhgojme dhe pjezezen tjeter te fjales te perbere nga bashtingllorja dhe zanorja “Na”. Me lart e trajtuam se "N" ishte e pandryshuar plotsisht ne 44 % te rasteve ne te gjitha gjuhet. Tani le te studjojme ndryshimin e zanores “a”
Verejme se zanorja “ a” behet  “o” ndryshon ne gjuhet Likiane, Greken antike, greken Eolike, dhe ne gjuhet e tjera si; Spanjolle, Portugeze, Polake, Ceke  Kroate  Italiane, Sllave behet “o”
Por vetem ne Shqip,ne  gjuhen Ittite dhe ne Sanskrite, mbetet e pa ndryshuar si dhe  ne gjuhenGotishte dhe Prusisht por ne keto dy te fundit i shtohet perkatsisht dhe nje germe bashtingllore “s” dhe “n”
Dime se Ittitet ishin fise pellasge-ilire, gjithashtu verme se ne Greqishten antike, “nos” eshte marre nga emri Oino Likiane  te ciles greket i kane shtuar nje“s” Pra pjeseza e dyte ka mbetur e pa ndryshuar, ne Shqipen, Sanskritishten dhe Ittitishten.
Keshtu kemi perputhje te plote te fjales Vene ne  sanskrito dhe ne Vene ne Shqipe, nga ana e jashtme dhe nga shqiptimi. Dime se gjuha shqipe rrjedh nga ajo Iliro-Thrake dhe qe vete ky grupim rridhte nga Pellasget. Dime gjithashtu se Pellasget ishin nje popull qe banonin ne teritoret Greke para se ato te vinin aty, dhe se Pellasget flisnin nje gjuhe te ndryshme nga ajo e grekeve ( sips Herodotit  dhe autoreve te tjere te vjeter greke).
Por nese i referohemi si me lart Greqishtes antike “vera” quhej “nos”,po sipas greqishtes eolike quhej “woinos”(greqishtes antike i shtohet parashtesa “w” ). Shpjeguam me lart se ne Greqishten anike “oînos” nuk duket se ka tjeter burim qe te jete marre perveqse nga emertimi  "Oino" ( Licio) duke i shtuar nje “s”. Athere kemi perfundimin se: Greket e lashte emertimin e Verës e moren nga Likjanet qe  nuk ishin gje tjeter veçse fise Lelego-Pellasge te Azise se Vogel (Kjo tashme eshte vertetuar nga shume autore,midis tyre dhe Benleow)
Dhe disa te dhena te tjera mund te nxjerrim per perdorimin e Veres nga popujt e vjeter semitike. Sipas librit te shejte Torah, Mose (i biri i Abramit) duhet te kete kryer udhtimin nga Egjypti ne shekullin e XII-te  prkr, por sipas nje varjanti siç e mendojne kritiket perudha mund te kete qene ne shkullin e VI prkr. Ne marrim maximalen shekulin e XII-te prkr. Pra ne kete perjudhe Egjuptjanet e njihnin dhe e perdornin Veren po keshtu hardhime e gjeti dhe ne token e Kananit si deklarohet: Kur  Mosè drejton  Ebreit  ne tokat   Canaan  thuhet se la   me trishtim   venen e Egjiptit. (Numeri 20:5).
Ebrejt ne  token e tyre te re, pergjithsisht gjejne nje sasi te madhe bimesh hardhishe. Vete Mose ishte prinjsi i nje fisi qe quhej Levi per te cilet flitet ne Torah: “Leviti (fisi) jane delegate  te ngarkuar me detyre qe te ndihmojne dhe mbeshtesin prifterinjet ne ndjekjen e kultit te besimit…Perjudha historike kur hebrejte bene ushtimin e famshen ne shkretetire e Sinait perfshihet midis shekullit XIII-XII-te  prkr, por sipas kritikeve kjo perjudhe ka qene e mevonshnme rreth shekullit te VI-V-te prikr.(ne nje kohe te dyte) kohe gjate se ciles ishin redaktuar perfundimisht tekstet e  Torah-ut .
Mose ishte i lindur ne Egjypt sepse atje i kishte lindur dhe i jati Amram. Ndersa po nga bibla na vjen nje e dhene tjeter sipas  Testamento  Antico (Genesi  9,20 ). Noè  mbolli nje hardhi  ne  Monte Ararat, dhe me veren e prodhura dehej. Pra keshtu  te dhenat qe mund te na percaktojne nje datim te perafert te perdorimit te veres nuk e kalon perjudhen e shek 13-12-te prkr, ne Egjuptin e lashte. Dhe Jezusi zgjodhi venen per te bere sakrimentet,si njejte me gjakun  tij per jeten e pertejme ( pavdekshmerine e tij).
Pra siç e pame me lart nga analizet e mertmorfozes se bashtinglloreve dhe zanoreve te fjales Vene/Vere ne te gjitha gjuhet e vjetra dhe te reja te jashte Europes dhe te Europes ekziston ngjashmerija pjeserisht me gjuhet e vjetara te Luvis Ittitike ( Azise se vogel), Gotike, (germanike), Prusiane  dhe gjuheve Balte Latine dhe Estone si dhe kemi nje ngjashmeri te plote me dhe me  Sanskritishtes Indiane.
Por nese i referohemi te dhenave historike dhe studimeve te ndryshme dime se gjuha Sanskrite eshte me e vonshme se gjuha Shqipe e lashte (Pellasge). Ketu nuk eshte qellimi per tu marre gjersisht me gjuhen Sanskrite sepse do te trajtohet ne nje shkrim te veçante por meqense po e sjellim si argument duam te japim shkurt disa te dhena per etimologjine  e emrit dhe perjudhen se kur kjo gjuhe mori forme ne Indine e veriut.
Gjuha sanscrito (saṃskṛtam), ben pjese ne familjen e gjuheve indoeuropiane (te shpallur me pa te drejte si e tille nga studjesit gjuhesore) eshte nje gjuhe zyrtare e Indise , nga e cila derivonje shume gjuhe moderne te vendit, midis te cilave me e riperhapura eshte ne vend eshte gjuha  Hindi.  Termi “sams-kr-ta” sipas autoreve te Wikipedias do te thote ne gjuhen antike gjuha "perfezionato"/ “e perkryer” dhe mund te jete e ngjashme  me latinishten  “con-fec-tus” (vihet re rrenja  “kr” i korrespondon rrenjes  “fac”, psh,  “facio”, e latinishtes. Ne lidhje me termin ne shkrimin enciklopedik rrejna “kr” e fjales per te cilen ben  perpjekja autori i shkrimit enciklopedik ta paralelizoje me rrenjej latine  “fac”  qe do te thoshte ne latinisht “facio”, qe ne shqip do te thote bej/kryej. Gjithashtu kemi argumentuar ne shkrimet e tjera se qe te dy gjuhet si greqishtja e vjeter dhe lainishtja jane gjuhe qe kane rrjedhur shqipja e vjeter (Pellasgjishtja), biles ka studime se dhe  se dhe sanskritja rrjedh  Atlanto-Pellasget, por tani nuk eshte rasti qe te zgjerohemi.
Pra del shume e qarte se ne shqipen e sotme folja  KRY-EJ e permbane direkt kete thelb, kete fjale dhe perben bazen e saj, ja dal ne krye e perfundoj e mbaroj e tjere. Ketu besoj del qarte kuptimi ne Shqipen e sotme, qe permbane fjale te vjetra te Pellasgo-Ilitiko-Thrakase. Dihet rendsia e kasaj gjuhe ne kulturen Indiane eshte e njellojte me ate latine dhe greke antike ne Europe. Ne gjuhen sanskrite u kompozuan shume vepra klasike si psh Veda .
Ne lidhje me perjudhen kur kjo gjuhe u kristalizua si nje mjet komunikimi masiv kemi nje dhene e cila ndoshta na befason por e krahasuar me Shqipen tone te lashtesise na ndanje me te qindra shekuj. Ajo nuk e kalon shekullin e  IV-te prkr. Ja seç thuhet ne enciklopedine Wikipedia.”…Rreth shekullit IV-te prkr kodifiohet gjuha sanscrita s stardatizuar nga gramatikani (gjuhetari)  Pannini, gjuha e quajtur "sancrito classico" nga ana konvencionale…”
Natyrisht kjo se kjo gjuhe flitej me dialekte para se te kodifikohej. Pasi dihet tashme siç e kemi shkruar dhe ne shkrimet e tjera se Pellasget te pakten kane shkuar deri ne Indi  qe nga viti 1900-1700 prkr, por s'pejashtohet mundesia dhe me pare, nje perjudhe kjo qe koincidon edhe me linearin “A” ne Krete, ne te cilen gjejme prova se ato ishin perdorues dhe administrues te kasaj pije.
Por pamvarsisht nga kjo kohe zgjatje eshte interesant fakti se fjale VENA ne kete gjuhe mbeti ashtu siç i thone Shqiptaret sot dhe qe nuk ka pesuar ndryshime duke u folur ashtu si mijra vite me pare qe ne kohen e Pellasggo-Iliro-Thrakeve.
Athere çfare magjije ka ndodhur qe ne gjejme vetveten ne Indi dhe nuk e gjejne popujt te tjere me gjuhet e tyre, sidomios te ashtuquajturit Indoeuropiane ( term i stisur nga studjeusit) qe sipas tyre   u dhane emrat gjuheve te Europes dhe Indise. Ne gjuhes Sanskrite mund te jene marre disa cilesi qe e karakterizojne perdorimin e kasaj pije te lashte magjike.
Pikerisht nga cilesite  psikologjike qe krijonte kur perdorej si euforine, ngjalljen e ndjenjes  seksuale, kenaqesise  dhe lumturimin, at'here pikerisht keto cilesi te efekteve psikologjike mund te kene qene shkaku kryesore qe romaket me kete emer te emertonin hyjenise se dashurise  dhe Indianet e Veriut te emertonin dashurine si nje cilsi shpirterore qe stimulohej nga kjo pije magjike.
Veren,   kur njeriu e pi  nese e tepron te ben te kalosh ne eufori. Dihet se popujt  e lashte konsumonin shume vere dhe ne momente te caktuara kalonin ne abuzime seksuale ( mitologjia ka shume shembuj per  zotrit dhe mbreterit), apo dhe praktikoheshin dhe orgjite ne Greqine e lashte, ne festa e me bankete te madha si kjo gje behej  dhe nga Etrusket (Pellasget).
Keshtu e pare ne kete kendveshtrim vera mund te jete konsideruar dhe si nje objekt si stimulues i dashurise. Ndoshta kjo fjale eshte ruajtur ne gjuhen sanskrite “Vena” dua/dashuri” Shqiptaret kur duan qe te thone se nje pije alkolike eshte e mire si cilesi thone “eshte e dashtun/dashur.
Kam dyshime te plota tek  teoria Indo- Europiane, qe sipas studjuseve na perbeka thelbin e fjaleve indoeuropiane. Ne kete rast ky thelb nuk na spjegohet me kete teori. Ne rast se ne vend te ( I/E AR) do te vendosnim SHQIPEN/AR kjo  teori ndoshta fallse do te rrezohej dhe  do te  gendej  ne vendin e varfer por krenare  Ballkanik, qe quhet Shqiperi dhe populli i saje Shqipatare qe flasin nje gjuhe te trasheguar te pakten qe nga 12.000 vite me pare, (siç po del nga studimet e fundit ). Pra nuk ka qene e nevojshme qe te shkonin kaq larg deri ne Indi per te gjetur bazen etimologjike te kesaj fjale, pasi e kane patur shume afer, ne zemer te Europes, tek  Pellasgofolesit Shqiptare te diteve te sotme.
Kol   Marku

http://kolmarku.altervista.org     Jemi nje shoqate Shqiptare e titulluar " Acas Skanderbeg" (shkurtimi = ACAS = Associazione di Comunità Albanese Skanderbeg). Kjo shoqate eshte themeluar me 13 prill 2003 ne qytetin Spoleto (Pg) Itali. Ne kete shoqate bejne pjese Shqiptare nga te gjitha trevat etnike. Kjo ka si qellim promovimin e vlerave, atdhetare dhe kulturore Shqiptare, si dhe mbrojtjen e te drejtave sociale te komunitetit tone