Kam një natyrë, që s’mund t’i duroj zhurmat. Zhurmat ma hanë zotin. Që kur ktheva nga studimet, shpresova, se ma kalimin e kohës do të përshtatesha dhe unë me zhurmat tona, si të gjithë. Por qenkam gabuar.
Tani e di se kam një armik përditë te pragu dhe më duhet, që në njëfarë mënyre, ta përballoj me durim. E durimi, sidoqoftë, e ka një kufi... Në fillim isha i tronditur dhe i skandalizuar.
Mendoja se dikush do të ndërhynte, sepse ky nuk duhet të jetë një dënim, me të cilin duhet të përshtatemi. Jam gabuar gjithë këto kohë. Kam shpresuar kot. Në sheshbanimin tonë, brenda dhe jashtë, zhurmat prodhohen patësosur. Nganjëherë mendoj, se gjithkush përreth, kudo, frymor a jofrymor, është i përfshirë në një garë të çmendur kush e kush të prodhojë zhurmën e vet, që së bashku të ngrenë në kupë të qiellit zhurmnajën e madhe.
Ja, edhe titulli i këtij shkrimi shpreh një lëndim të vjetër, për arsye se me këtë titull kam botuar më parë edhe dy shkrime të tjera ankestare. Në ato shkrime kam theksuar, se zhurma është mishërimi i antimendimit. Sepse kam bindjen se mendimi dhe zhurma e përjashtojnë njëri-tjetrën.
Po përse ngremë kaq zhurmë? Nuk dua të ndalem tek alibitë bajate, se gjoja kultura jonë është e këtillë dhe e atillë, kulturë rurale fshatrash, malësorësh. Në fshatra nuk ka zhurma kaq acaruese. As tek temperamenti (mesdhetar a ballkanik). Asgjë e këtillë nuk më rezulton nëpër qytetet e huaja, as tek fqinjët tanë, as përtej Adriatikut. Këtu njeriu sikur ka frikë se mos nuk jeton, se mos nuk e vërejnë të tjerët, andaj lëshon piskamë, ulëret, çirret, fishkëllen, sokëllin ditë e natë, pa çarë kokën për njerëzit e tjerë përreth.
Duket sikur kanë gjetur një mënyrë solidare për ta dëshmuar veten në çdo moment të ditës apo të natës. Zhurmat ngjallin menjëherë njëfarë simpatie instinktive. Nuk e kam për brohoritë entuziaste të tifozëve të futbollit nëpër kafene, para ekraneve, sepse ajo ka një arsye. Zhurmat e fishekzjarrëve dhe shashkave kurorëzojnë rastin e volitshëm të apoteozës së zhurmave të përditshme.
Çjerrja dhe piskama e borive kotsëkoti, muhabetet si në mal midis kafesë, të gjitha, përfshi dhe autobusat apo avionët, janë raste ku tribuja jonë mezi pret ta shpallë me bujë ekzistencën mesvedi. Më shqetëson mungesa tragjike e edukatës, ajo mosgdhendje e përhershme, që priret të përhapë gjithandej, në çdo mjedis, “efektin koshere”, apo dhe më keq, “efektin Pazar apo panair”. Në këtë rrëfim do të kufizohem me dy nga burimet e vazhdueshme të zhurmave, që kanë natyra të ndryshme, por që të dyja përbëjnë dy episode, që nuk të lënë të të gjejë shpirti prehje.
Tani e di se kam një armik përditë te pragu dhe më duhet, që në njëfarë mënyre, ta përballoj me durim. E durimi, sidoqoftë, e ka një kufi... Në fillim isha i tronditur dhe i skandalizuar.
Mendoja se dikush do të ndërhynte, sepse ky nuk duhet të jetë një dënim, me të cilin duhet të përshtatemi. Jam gabuar gjithë këto kohë. Kam shpresuar kot. Në sheshbanimin tonë, brenda dhe jashtë, zhurmat prodhohen patësosur. Nganjëherë mendoj, se gjithkush përreth, kudo, frymor a jofrymor, është i përfshirë në një garë të çmendur kush e kush të prodhojë zhurmën e vet, që së bashku të ngrenë në kupë të qiellit zhurmnajën e madhe.
Ja, edhe titulli i këtij shkrimi shpreh një lëndim të vjetër, për arsye se me këtë titull kam botuar më parë edhe dy shkrime të tjera ankestare. Në ato shkrime kam theksuar, se zhurma është mishërimi i antimendimit. Sepse kam bindjen se mendimi dhe zhurma e përjashtojnë njëri-tjetrën.
Po përse ngremë kaq zhurmë? Nuk dua të ndalem tek alibitë bajate, se gjoja kultura jonë është e këtillë dhe e atillë, kulturë rurale fshatrash, malësorësh. Në fshatra nuk ka zhurma kaq acaruese. As tek temperamenti (mesdhetar a ballkanik). Asgjë e këtillë nuk më rezulton nëpër qytetet e huaja, as tek fqinjët tanë, as përtej Adriatikut. Këtu njeriu sikur ka frikë se mos nuk jeton, se mos nuk e vërejnë të tjerët, andaj lëshon piskamë, ulëret, çirret, fishkëllen, sokëllin ditë e natë, pa çarë kokën për njerëzit e tjerë përreth.
Duket sikur kanë gjetur një mënyrë solidare për ta dëshmuar veten në çdo moment të ditës apo të natës. Zhurmat ngjallin menjëherë njëfarë simpatie instinktive. Nuk e kam për brohoritë entuziaste të tifozëve të futbollit nëpër kafene, para ekraneve, sepse ajo ka një arsye. Zhurmat e fishekzjarrëve dhe shashkave kurorëzojnë rastin e volitshëm të apoteozës së zhurmave të përditshme.
Çjerrja dhe piskama e borive kotsëkoti, muhabetet si në mal midis kafesë, të gjitha, përfshi dhe autobusat apo avionët, janë raste ku tribuja jonë mezi pret ta shpallë me bujë ekzistencën mesvedi. Më shqetëson mungesa tragjike e edukatës, ajo mosgdhendje e përhershme, që priret të përhapë gjithandej, në çdo mjedis, “efektin koshere”, apo dhe më keq, “efektin Pazar apo panair”. Në këtë rrëfim do të kufizohem me dy nga burimet e vazhdueshme të zhurmave, që kanë natyra të ndryshme, por që të dyja përbëjnë dy episode, që nuk të lënë të të gjejë shpirti prehje.
Episodi I
Poshtë pallatin tim kam një Qendër klinike dentare, një kompleks shumë të madh. Atëherë kur zhurmat thuajse fashiten, nëpër oborr, mu nën dritaret e mia, del roja, një polic privat, që lidhet më Qendrën e tij. Ky tip, pa e çarë kokën fare për gjindjen në gjumë, e hap radion lidhëse në maksimum, flet me një dialekt të ngjyrosur rëndë, raporton, kurse unë (që mezi e kam pritur atë qetësi dhe jam tërhequr në ato orë të vona në studio), marr ca informacione falas, të cilat ndikojnë në gradacionin e nervave të acaruara.
Përmbaj tërbimin dhe mundohem t’i flas policit-roje me arsye, duke i thënë se është mesnatë dhe njerëzit po flenë; se detyra e tij është të ruajë objektin, dhe jo të trandë pallatin me atë qendër zëri. Por ai nuk flet dhe më jep përshtypjen sikur më kupton. Ajme! Pas disa minutash gërvima e radiomarrësit të tij kërkëllin dhe zëri nga Qendra e policisë private apelon të gjitha objektet e shpërndara nga s’ma pret mendja mua, duke grishur të përgjigjen të gjithë të ngjashmit e rojes sonë.
Ndërsa nga radioja e policisë jehon toni i prerë e urdhërues i apelit – “Alo! Njëzetë e njëshi! S’ka probleme! – dëgjoj përgjigjen e kolegut të panjohur të policit tonë roje. Alo! Trembëdhjeta! – S’ka gjë të re, shefo, gjithçka në rregull!”. Çdo dy orë përsëritet e njëjta procedurë... shifra, roje dhe objekte dhe vetja të duket si i përfshirë, me gjithë familje, brenda një reparti ushtarak. Dhe dreqi e merr përqendrimin tënd mbi libra, mbi krijimtari, a punë të tjera të holla!
I afrohem një ditë po këtij polici-roje dhe i flas për mënyrën acaruese me të cilën sillet. E kërcënoj për kallëzim në polici dhe tek pronari i Qendrës. Pastaj e pyes përse nuk e ul radion dhe të përgjigjet normalisht, siç flasin njerëzit në telefon. Më sheh me mosbesim, se siç duket, për përvojën e tij, unë i dukem njëfarë tipi i parëndësishëm, që nuk ia mbush aspak syrin. Më përgjigjet me përtesë, së nuk dëgjon mirë nga veshët, prandaj i duhet ta ngrejë radion në maksimum.
I them të mos gënjejë, sepse gjithë kuvendimin që po bëjmë, ai e dëgjon për bukuri. Por ai fshihet prapa kangjellave, çka më jep të kuptoj, se nuk dëshiron ta zgjasë më shumë me mua. Nga gjithë këto përpjekje kuptova se polici-rojë, s’kishte ndërmend ta ulte radion ndonjëherë. Madje dhe dashurinë e tij me zërin e lartë të radios e shpjegova me faktin, se ky tip, ndoshta në rininë e tij ka shërbyer në Policinë e Partisë dhe se tani, pas kaq kohësh, ndjen nostalgjinë e ditëve të ra kur me uniformën e tij çoç i dukej vetja se është.
Episodi II
Janë një grup prej shtatë a tetë vetësh. Adoleshentë. Nuk di në e kanë mbaruar gjimnazin a ndoshta, s’kanë lidhje aspak me shkollën. Mblidhen tok në oborrin e pasmë pas pallatit, në një shesh të shtruar me pllaka e bordura, që përbën dhe oborrin e hyrjes së Qendrës dentare nga bien dritaret e anës tjetër të apartamentit tim. Më së shumti u ngjajnë një trumbe të trishtë sorrash a korbash, teksa mblidhen me të rënë terri. Janë shpesëri nate. Por mblidhen saktësisht në mbrëmje vonë, kur ende nuk janë shuar lëvizjet e hyrje-daljet në pallat.
Flasin me zë të ulët në fillim, të përqendruar në pështymjen përtokë të lëvozhgave: janë fara luledielli. Si duket kjo ma ka përforcuar krahasimin me korbat, ngase të nesërmen vendi ku kanë qëndruar është mbuluar me lëvozhgat e farave, të cilat ngjajnë herë me krahë mizash, herë me glasa zogjsh.
Pas si fashiten zhurmat dhe kalimtarët, pasi mbrëmja e vonë u ka dhënë sigurinë e të qenit të vetmit banorë të oborrit, ata fillojnë të ngrenë zërin, të zihen me njëri-tjetrin dhe fjalori i tyre i neveritshëm e i nervozuar, i nginjur në çdo dy-tri fjalë me organe gjenitale, ngjitet me lehtësi e depërton përmes dritareve në dhoma. Tok me fjalët ngjitet dhe duhma e hashashit, të cilin e thithin deri në orët e vona të mesnatës së thellë. Tashmë nuk i drejtohen njëri-tjetrit me “lali” apo me “plako”, si në fillim, por me epitete gjenitalesh, derisa vjen ora e shpërndarjes, jo më herët se tre, tre e gjysmë pas mesnate.
Banorët e pallatit tim thonë se e kanë thirrur disa herë policinë, por ajo nuk e merr mundin të vijë aty për aq pakogjë. Nga ana tjetër, asnjërit prej banorëve nuk ua mban të konfrontohet me ta, pasi kanë frikë mos ata hakmerren ndaj fëmijëve të tyre, pasi, siç më thotë një fqinj, “ata atë punë kanë, s’kanë halle të tjera”.
Njëherë provova ta marr vetë policinë, duke shpresuar për një zgjidhje definitive, në mënyrë që fëmijët e mi të vegjël të mos i dëgjonin epitetet e tyre me gjenitale, ndonëse këtë higjienë zor se ua garanton kush gjatë.
Polici më dëgjoi dhe nga ana e vet, pasi u sigurua se nuk bëhej fjalë për ndonjë sherr me thika apo rrahje të përgjakshme, më dha një këshillë falas: “Me sa shoh, zotëri, qenkeni alergjik ndaj zhurmave. Pse nuk ndërroni apartament në ndonjë lagje më të qetë? Për shembull, nga pallatet “Agimi” ose aty, përreth Bllokut...”. Meqenëse përveç kësaj këshille bujare policia nuk jepte ndonjë zgjidhje tjetër, e ndava mendjen të negocioj vetë me atë shpesëri nate.
Dhe ja, një mbrëmje të vonë, iu avita shoqërisë së tyre që po gostitej, si gjithmonë, me fara luledielli, cigare e hashash. Ua shpjegova me qetësi e urtësi shqetësimin që na krijojnë, si me zënkat mes tyre dhe zërin e lartë, ashtu dhe me fjalorin e pistë e të papranueshëm për familjarët. U thashë se duhet të shpërndahen dhe të gjejnë ndonjë vend tjetër ku ta vazhdojnë harmoninë e tyre, pasi nuk kisha ndërmend të pajtohem me këtë regjim të përnatshëm. Gjatë gjithë kohës dëgjonin, pa kundërshtuar, por herë pas here duke i pasuar njëri-tjetrit zgërdhirje të nënkuptimta, çka më bëri shumë shpresëpakë për ndonjë rezultat pozitiv.
Mandej përfundova duke u thënë, se nëse nuk shpërndaheshin që nga momenti kur të ktheja shpinën unë, atëherë do të vija në zbatim një variant tjetër, i cili do t’u kushtonte shtrenjtë dhe se s’dihej, cili prej tyre do të mbetej sakat për tërë jetën.
Sigurisht ata nuk u tundën, edhe pasi ktheva shpinën unë. Por ama zërin e ulën në pëshpërimë dhe kështu vazhdoi për nja një orë. Njerëzit e shtëpisë ishin të gjithë në gjumë, ndërsa unë, vërtitesha nëpër studio me mllefin tim përbrenda, pa qenë në gjendje të filloja punën. Si duket shkalla e tërbimit duhet të ketë mbërritur kulmin, se papritur u gjenda në krye të shkallëve, rroka një hu të gjatë druri, që kishte shërbyer si mbajtëse antene në tarracë dhe u vërsula poshtë shkallëve. Shpesëria e natës nuk më kishte pikasur kur dola në oborr, ndaj u gjend e befasuar dhe e kapur gafil nga vërsulja ime. Një pjesë e tyre nuk arriti të ngrihet. Asaj i takoi të hante dhe goditjet më të tërbuara. Pjesa tjetër iku e tromaksur, duke ulëritur, pa tentuar t’u vijë në ndihmë shokëve të tyre të ngathët.
Të godasësh tërbimthi në mish debilësh, të dëgjosh kërcitjen e kockave të gjymtyrëve, kokës dhe kurrizit, t’u kallësh datën e lemerinë, t’i përndjekësh edhe kur dëshpërimthi e zvarras përpiqen t’i shpëtojnë ndëshkimit, t’u vihesh prapa me hu në dorë nëpër rrugica, gjer në lagjen tjetër, gjer kur të të humbin nga sytë, duke u fshehur nëpër skutat e natës – ja, kjo ishte një kënaqësi e paprovuar më parë, ishte një lloj ngazëllimi i lig, që më ra për hise ta provoja nga halli.
Çfarë kënaqësie të kthehesh në sheshin para shtëpisë tënde, triumfator, duke u kthyer ngadhënjyes si ndaj një ushtrie armike! Të shohësh pallatin të kredhur në gjumë dhe oborrin e çliruar ku s’pipëtin asnjë zog nate! Të kthehesh se ke hequr një beterr qafe dhe të ngjitesh ngadalë e sigurt nëpër shkallë, duke dëgjuar vetëm jehun e hapave të tu në qetësinë e thellë! Të kthehesh në shtëpinë tënde me ndjesinë se ti je zot shpie dhe s’guxon kush të ta përdhosë qetësinë e shenjtë në oborr! Ishte një ndjenjë aq e njohur, por gati e harruar. Dola në dritaren e studios, ndeza një cigare dhe përpiqesha të marr me mend legjionin e shpartalluar të sorrave. Në ç’pjesë të qytetit janë bashkuar?
Mandej, ndërsa sillja ndërmend detajet e asaj ngjarje melodramtike e komike njëherësh, fillova ta kundroj ngjarjen nga pikëpamja karikatureske, si një film humoristik: në një plan të madh, të parë, poeti Agron Tufa me një alamet huri në dorë, që u sulet ca adoleshentëve të gjorë dhe sëllet sa i ha krahu! Çdo të kishte thënë vallë po ta kishte parë këtë skenë Ezra Paundi? Po Hemi? A do t’i kishte pëlqyer Xhojsit? Sa do ta trishtonte Kafkën? A do ta skandalizonte Kadarenë? A do ta quante epike Fishta? Sa do të turpërohej Camaj? Ç’farë elegjie do t’i kujtonte Mandelshtamit?
Dalëngadalë vakia e pakmëparshme filloi të humbasë çfarëdo lloj kuptimi, të bëhet krejtësisht absurde dhe, tekembramja, pa patur më dëshirë ta mbaja më gjatë në mendje, u ula dhe kuturisa të shkruaj për ju këtë shkrim.
Agron Tufa, Start
