Ministri grek: “Të legalizohen 100 mijë të huaj”

Një tjetër lajm i mirë për të gjithë emigrantët që nuk janë të legalizuar vjen nga ministri i Punës dhe Çështjeve Sociale. Ministri i punës dhe çështjeve sociale Andhreas Loverdhos propozoi dje në një deklaratë për shtyp se qeveria duhet të legalizojë 100.000 të huaj që jetojnë në Greqi.


"Pronarët marrin në punë shumë të huaj dhe i sigurojnë sipas rregullave të huajt, mirëpo këta të fundit nuk kanë dokumente", tha ministri. "Qeveria duhet të marrë masa për këtë grup njerëzish që të legalizohen" shtoi ministri. Në fakt një shpresë për legalizim emigrantët shqiptarë e kanë edhe falë ligjit të ri për emigracionin, që është miratuar pak kohë më parë nga qeveria greke dhe pret kalimin në Parlament.

Ndryshimet e bëra në ligjin 2 910 janë miratuar nga qeveria greke, e cila i ka hapur dritën jeshile ligjit. Pas të cilit, gjithçka do të kalojë në Parlamentin grek. Sipas burimeve zyrtare, bëhet e ditur se ligji pritet të miratohet nga Parlamenti në javën e parë të muajit mars të vitit që vjen. Kohë që përkon me mbylljen e festimeve të pashkëve ortodokse. Projektligji deri në marrjen e formës përfundimtare kaloi në një debat të gjerë, ku morën pjesë të gjitha partitë politike greke parlamentare si dhe organizata emigrantësh dhe sindikata.

Kriteret e ligjit

Sipas ndryshimeve të bëra në ligj , numërimi i viteve për marrjen e lejes 5-vjeçare do të nisë nga maji i vitit 2001

Emigranti ka të drejtë të bëjë bashkim familjar vetëm me gruan dhe fëmijët nën 18 vjeç.

Ligji i ri grek për emigracionin do të miratohet nga Parlamenti pas festimit të pashkëve ortodokse, në fillim të muajit maj.

G. Ballkan

A është pasuria virtyt ?

Përse sapo dëgjojmë apo lexojmë fjalën pasuri, mendja na shkon fill tek e mira materiale ?

Përse e quajmë thesar, të shtrenjtë, materien ?

A është fjala thesar, më e shtrenjtë se fjala njeri ?

A kanë kuptim të mirat materiale pa njeriun ?

Të duam vallë thesarin më shumë se njëri-tjetrin ?

A mund të pranojmë të na mposhtë diçka që nuk merr frymë, diçka që nuk përfiton asgjë nga dështimet, zhgënjimet dhe humbjet që ne i gatuajmë njëri-tjetrit ?

Kjo nuk duket fitorja e askujt. Këtu duket vetëflijimi ynë përballë një koncepti të gabuar. Marrim jetë njerëzish për para, dhurojmë jetë njerëzish për paratë. Sa para vlen jeta e një njeriu ... ! Kemi parë sesi tragjisht zhvishen nga vlerat njerëzore njerëz të kamur në të mira materiale. Kemi parë sesi tragjisht zhvishen nga çdo vlerë njerëzore edhe njerëz pa asnjë të mirë materiale. Diku kemi gabuar...
Eshtë njeriu thesari, (thes+ar - tes+oro) thesar që pret gjetësin. Rritet duke kërkuar adhurimin, që e bën Zot të tij, thesar mbi thesarë, të shtrenjtë mbi vlera, Zot të çdo çmimi, krijues i shkallëve ku absolutja unike kacavirret.


Kam të fshehur një thesar, por nuk mundem i vetëm ta ngre lart. Nuk dua që ky thesar të vdesë brenda meje, atje ku nuk vlen as sa një qyp floriri...Ai je ti, quhesh NJERI

Shkroi dhe përgatiti: Stop Injorancës http://www.facebook.com/NdalPaditurise2

Të shpëtojmë Shqipërinë

Të tilla thirrje atdhetare lëshoheshin në kohën kur vendi ynë ishte nën pushtimin osman dhe tek-tuk bulëzonin shoqatat patriotike që përpiqeshin të nxisnin popullin për luftë. Asokohe Shqipëria vërtet duhej shpëtuar nga osmanët, e më vonë, pas largimit të tyre, nga fqinjët që vrapuan të këpusin copa trojesh nga atdheu ynë, që sot rezulton të jetë i shpërndarë në katër shtete.

Kjo tashmë i përket historisë dhe ajo nuk mund të zhbëhet më. Por mëmëdheu ynë, ai që administrohet nga shteti shqiptar, duket se ka sërish nevojë për t’u shpëtuar. Dhe, kësaj radhe ai nuk rrezikohet nga ndonjë pushtues i huaj dhe as nga fqinjët tanë, por akoma më keq, nga vetë ne shqiptarët. Përtej barrës së rëndë që bart ky konkluzion, faktet na thonë se e vërteta është kryekëput kështu.
Nga Brukseli, vijnë çdo ditë telegrame të ashpra për rrezikun që i kanoset vendit tonë nga korrupsioni, ndikimi politik në drejtësi, shkalla e ulët e demokracisë, mungesa e bashkëpunimit politik etj. Por druajmë, se përpara se të jetë e kërcënuar nga korrupsioni e të tjera probleme si ai, Shqipëria jonë është e kërcënuar fizikisht si tokë, si territor, si vend i banueshëm. Dhe kjo është më e tmerrshme se kërcënimet që vijnë edhe nga diktaturat më të egra.
Për optimistët në qeverisje dhe të verbrit në opozitë, do të na duhet të rendisim disa argumente, jo për të justifikuar këtë konkluzion të rëndë, por për të dhënë një alarm, që duhet të na vërë të gjithëve në lëvizje.

Një pjesë e konsiderueshme e territorit të vendit tonë sot po përjeton një katastrofë natyrore, si pasojë e përmbytjeve. Të tilla situata kur më shumë e kur më pak, përsëriten thuajse çdo vit dhe jo vetëm në Lezhë e Shkodër. Lumenjtë e Shqipërisë, Drini, Mati, Shkumbini, Vjosa, Semani dhe çdo përrua në çdo fshat, janë bërë agresivë. Ata gërryejnë dhe çdo vit e mpakin tokën tonë duke e marrë me vete, e bashkë me të marrin edhe shtëpi, kasolle, prodhime bujqësore, biznese, rrugë e ura. Çdo vit mijëra banesa përmbyten, mijëra familje dhe vetë qeveria paguajnë kosto financiare për shkak të dëmeve që pësojnë. Por çfarë ndodhi vallë që natyra u zemërua me ne? Përse lumenjtë u bënë agresivë, kur nuk ka qenë të tillë edhe në kohë reshjesh më të dendura?

-Bie shumë shi - thonë ata që janë, apo kanë qenë, në qeveri.
-Pasojë e korrupsionit - thonë ata që janë, apo kanë qenë në opozitë.

Mund të jetë edhe njëra edhe tjetra. Por më shumë se kaq, është hakmarrja e lumenjve për sjelljen tonë barbare. Dhe ky konkluzion nuk është aforfe gazetaresk, por thënë me plot gojën nga studiues që njohin çdo gur e shkurre të sistemit lumor shqiptar. Përgjatë dy dekadave, ne shkatërruam shtretërit e lumenjve duke u marrë jashtë çdo kriteri lëndën ndërtuese për të bërë pallate, pasi kjo ishte dhe është me koston më të lirë për kompanitë ndërtimore.

Shkatërruam infrastrukturën mbrojtëse që ishte ndërtuar ndër vite dhe nuk lamë pemë në këmbë përgjatë luginave të tyre, që ishin mbjellë pikërisht për të frenuar erozionin. Shkatërruam diga e prita, bllokuam kolektorët e shkarkimit të ujërave, pushtuam e shndërruam në banesa deri edhe hidrovoret në zonat nën nivelin e detit, ndërtuam ku mundëm, në fusha, lugina, kanale, mbi puseta e në moçale, që thahen në verë e mbyten në dimër, pa pyetur fare për natyrën, detin, baticën dhe lumin.

Dhe sot, ne, njerëzit që menduam se e mundëm natyrën duke e shkatërruar atë, vajtojmë para kamerave duke akuzuar qeverinë e duke kërkuar ndihmë.

Me një vrap të shfrenuar ne iu sulëm pyjeve, duke shkatërruar me zellin e një kolonizatori tërë pasurinë natyrore, duke mos kursyer as parqet kombëtare e duke mos mbjellë asnjë fidan në vend të tyre. Dhe sot kërkojmë ndihmë kur anekënd vendit, toka na rrëshket nën këmbë si pasojë e erozionit, duke marrë me vete shtëpitë dhe kasollet e bagëtive e duke prodhuar çdo vit të pastrehë dhe kosto financiare për shtetin. Katastrofat natyrore janë të paparashikuara dhe ato do t’i paguajmë kur të na godasin, aq më shumë tani që natyra po bëhet gjithnjë e më kapriçioze. Por, për fat të keq, ne jemi duke përballuar aktualisht me katastrofa të nxitura nga vetë dora jonë dhe kjo nuk duhet të tolerohet më.

E gjendur në çark, qeveria premton sot se do të dëmshpërblejë banorët e prekur. Por përmbytje do të ketë sërish vitin tjetër, edhe në Lezhë, në Durrës, në Seman, në Fier, në Vlorë e kudo. A mos vallë qeveria duhet të akordojë një buxhet të përvitshëm për të zhdëmtuar të përmbyturit? A mos vallë gjysma e shqiptarëve duhet të paguajnë taksa për t’u blerë orenditë çdo vit njerëzve që u përmbyten shtëpitë nga lumenjtë apo baticat detare?

Nuk është kurrë kjo zgjidhja.

Për të shpëtuar ne duhet të ulemi e të bëjmë paqe me natyrën, të gjithë pa dallim, në mal e në fushë, në qytet e në fshat dhe të nisim punën për të riparuar ç’të mundemi nga ajo që kemi dëmtuar.

Qeveria duhet të ndalojë shkatërrimin e mëtejshëm të lumenjve, pyjeve e tokës dhe të ndalë ndërtimet pa leje në qytete e fshatra. Për të shpëtuar nga katastrofat, qeveria dhe politika në tërësi, me urgjencë, duhet të ulet e të hapë librat e studiuesve, për të mësuar se çfarë e pret në të ardhmen atdheun tonë në këtë drejtim.
Dhe, nëse të tillë studime nuk ka, në vend që t’u blejë lavatriçet të përmbyturve, qeveria duhet të financojë kërkimin shkencor dhe të vërë në punë studiuesit, të cilët i flaku në rrugë, për të mësuar se ku do të përplasen dallgët e detit në vitin 2030 e në vitin 2050, kur akullnajat të kenë shkrirë të gjitha dhe niveli i detit të jetë rritur. Qeveria e Ishujve Maldive po kërkon të blejë tokë për ta ndërtuar shtetin në një tjetër vend, pasi ishujt në vitin 2050 do të përmbyten.
Holanda e Danimarka planifikojnë çdo vit prita e diga të reja për t’i shpëtuar detit. Ndërsa në Shqipëri, asnjë qeveri deri tani nuk është konsultuar me shkencën për të ardhmen e vendit. Nuk është bërë dhe pak gjasë ka të bëhet kjo, derisa si mazhoranca ashtu dhe opozita mendojnë se ky vend qeveriset vetëm me mitingje në sheshin “Skënderbej”.
Kryeministri ynë tha të martën se ne jemi në buzë katastrofe. Por katastrofa jonë është shumë më e madhe se ajo e një stine me reshje. Në këto kushte nuk duhen shpëtuar vetëm banorët e një fshati, por ky vend ka nevojë serioze për t’u shpëtuar i tëri.


Ndryshe, nëse vazhdojmë të sillemi ende kështu me tokën tonë, nuk do të jetë e largët dita, që kur ta shikojmë fushën të pushtuar nga lumenjtë dhe deti, ashtu si hebrenjtë në kodrat e thata të Rripit të Gazës, të bredhim maleve për të kërkuar vend ku të ngulim një çadër. Por atëherë do të jetë vërtet vonë dhe askush nuk do të ketë mundësi të na vijë më në ndihmë, as shkenca e as Zoti.

Mentor Kikia, G. Shqip

Ku ulet kryehipuri ?

Kryehipuri ngre kryet prej krevënit (krevatit). Çohet prej paqes ku drejtësia ulet e mbretëron, ku e vërteta si zonjë e ve, veshur në të bardha nusëron. Prej një bote ku e mira peshon më tepër, drejt një bote kur e mira s'ka qenë e tepërt... kurrë.

Zgjohet këtë mëngjes,si i verbri ndaj dritës, i etur për ta rijetuar këtë jetë.

Në rrugë has njerëz që nxitojnë, të vrenjtur, hermetikë. Njerëz portambyllur, që kanë ditur si të vrasin buzëqeshjet. Dhe ashtu ngjitur brekë më brekë me njëri-tjetrin, mbërthyer prej një indiference të shtirë, autobusi vazhdon udhëtimin funebër, shoqëruar në sfond nga një muzikë tallava, që forcërisht të fton në zgjim.

Kryehipuri nuk ulet, ai qëndron në këmbë. Ashtu si të gjithë vjedhurazi mund ta vështrojnë, ta përçmojnë. Mes këtyre njerëzve janë të gjithë; ziliqarët, kokëngushtët, servilat, gënjeshtarët...Ajo që mungon është vetëm mirësia. Ajo mirësi që depërton edhe tek njeriu më i mërzitshëm, por edhe tek njeriu më i rrezikshëm prej tyre. Eshtë kaq bukur ! Qënie humane të lindura në shoqëri, të rritura dhe të zhvilluara në shoqëri, këtë mëngjes të veshur me sjellje kontraceptive, me moto: për të mos ndotur e për të mos u ndotur.

-Ku është "mirëmëngjesi", kur lypsari i ligjshëm i urbanit të fryn në gojë, duke zgjatur dorën me para të keqpalosura ?
-Ku është fjala "më fal", kur brryli i një gruaje mbipeshë, amortizon në shpinën tënde frenimin e shoferit të transportit të gjëve ?

Përse ka kaq shumë gënjeshtarë ? - Sepse gënjeshtrat shpeshherë janë më të mira.
Përse ka kaq shumë servilë ? Sepse servili thotë një lëvdatë më shumë e një qortim më pak.

- Sepse të gjithë vuajmë për fjalët e mira, që sa më shumë përpiqemi ti marrim, aq më shumë na i privojnë.
Befas fillon muzika himn e mbretit të popit, që mesa duket edhe shoferi mustaqegjatë nuk i rezistoi. Këtij mbreti, që mbolli aq armiq me famën e tij. Atë famë, që e ndërtoi me punë, me djersë. Askush nuk e ndihmoi, askush nuk e detyroi të na falte të gjithëve atë mirësi, atë energji pozitive, për të cilën aq ethshëm kishim të gjithë nevojë. Por e gjithë bota u bë dëshmitare dhe aktore e hipokrizisë. E qanë pasi e vranë, e kujtuan pasi kish ikur...
Dhe kështu shoqëria njerëzore vepron me çdo zgjatje të saj që ndodhet në kohën dhe vendin e duhur. Medalje dhe tituj pas vdekjes, vdekje për së gjalli. Frustim masiv, copa pluhuri që mblidhen bashkë duke u argëtuar me dhimbjen që i shkaktojnë një armiku imagjinar, por ajo që mungon është vetëm mirësia. Ajo mirësi që e fshehim në këndin më të errët, prej nga nxjerrim fjalët më të çmendura. Godasim atë që duron, respektojmë atë që dhunon. E kështu pak nga pak aty ku ulej kryehipuri, shndërrohet në kultin e hipokritit.

Më vjen të ulëras e të buzëqesh në mes të autobusit; buzëqeshni njerëz, thuajeni një fjalë të mirë. Ju i keni fjalët e mira, ju i keni fjalët e ëmbla, juve nuk ju mungojnë shikimet e pastra e miqësore. Ajo fjalë e mirë do t'iu kalojë përmes shpirtit duke j'ua ujitur atë. Gëzojuni faktit që kemi rastisur në ekzistencat e njëri-tjetrit, mos u mundoni ti modifikoni ato. Por në çast urbani ndalet dhe kryehipuri me lopatë në zemër hedh pirgun e vet të dheut, në varrin e madh të mirësisë që vramë, me sy drejtuar nga KULTI I HIPOKRITIT !

Shkroi dhe përgatiti: Stop Injorancës http://www.facebook.com/NdalPaditurise2

Mitet e fjalëve që na kanë thënë nënat: të vërtetat

Që kur isha fëmijë, mami më paralajmëronte mua për gjëra të tilla si të ndenjurit shumë afër televizorit, të dalurit jashtë me kokë të lagur apo moslënja e tretjes së ushqimit, para se të notoja etj. Ajo edhe më mbushte mëndjen se po të haja Pop Rocks (karamele që shkrijnë në gojë dhe bëjnë zhurmë sikur po kërcasin) dhe të pija pije me gaz, stomaku im do të shpërthente.

Ndërsa unë tani, që mund të dëshmoj me fakte se Pop Rocks dhe pija me gaz faktikisht nuk të dëmtojnë asgjë në trup (përvec një ndjenje të gëzueshme në gojë), po për ato këshillat e tjera të nënës?

A ka ndonjë të vërtetë, apo ishin thjeshtë taktika për të na friksuar?

Në qoftë se nuk pret një orë pasi ke ngrënë para se të futesh në ujë, do të të dhëmbi stomaku dhe do të mbytesh.
False. Ideja prapa kësaj është se kur gjaku juaj shkon në stomakun tuaj për t'ju ndihmuar të tret ushqimin, ti nuk do të kesh qarkullim gjaku të mjaftueshme për të mbajtur duart dhe këmbët tuaja të punojnë siç duhen (kur shkon për të notuar). Kjo këshillë fitoi popullaritet në vitet 1950 dhe 1960, kur fëmijët gëzonin pishinat publike, liqenet dhe lumenjtë më me pak kujdestari sic janë tani lifeguards. Si rezultat, prindërit gjetën një mënyrë për të mbajtur fëmijët larg ujit disa minuta pasi kishin ngënë drekë. Por sipas HowStuffWorks, ne kemi shumë gjak për të mbajtur të gjitha pjesët tona të tjera të trupit në punë. Disa notarë në gara hanë diçka menjëherë përpara një gare për t'i dhënë atyre energji që duhet të dalin mirë. Gjithashtu, gjatë ushtrimit, organet tona prodhojë adrenalinë që në fakt ndihmon që të japë oksigjen muskujve që u nevojitet më shumë.

Mos rri shumë afër televizorit se përndryshe do të verbohesh.
False. Megjithëse do të keni një dhimjë kokë, ju nuk do të humbni shikimin duke parë televizor afër. Ju mund të vuajni nga lodhja e syve, megjithatë, të njëjtin rezultat ka edhe kur lexon poshtë një dritë të zbehtë. E vetmja gjë që nuk i bën mirë syrit janë fotografitë dhe ngjyrat e ndezura që lëvizin me shpejtësi në ekran (mendoni këtu videogames). Le të mos harrojmë incidentin e Pokemon të vitin 1997, kur qindra fëmijë në Japoni pësuan konfiksim nga sytë e tyre gjatë episodeve me filma vizatimore (ngjyrat dhe levizjet e shpejta). Më mirë të jeni të sigurt se sa keq, thonë ekspertët, është rekomanduar të ulesh larg televizorit 1.5 deri në 2 metra.

Mos i kërcit kycet se do të bëheni me atrit.
False. Kjo është një nga ato vërejtjet që ju do të dëshironit të ishte e vërtetë (ju që ju bezdis kjo gjë). Por sipas WebMD, nuk ka dëshmi se kërcitja e kyceve të dorës- që shkakohet kur kockat tërhiqen krijojnë një poc të vogël ajri dhe që thyen lidhjen midis dy kyceve - të çon drejtë atririt. Rreth një e katërta e njerëzve në Shtetet e Bashkuara angazhohen në kërcitjen e kyceve të dorës, e cila mund të shkaktojë reduktim në shtrngim ose dobëson gishtat. Kështu, ndërsa kjo nuk të çon drejtë artrit, nuk është zakon i mirë.

Mos urino në pishinë se do ta marrin vesh pasi uji bëhet i kuq.
False. Por urina në ujë mund të shkaktojë irritime si krruajtje, sytë e fryrë ose kollë. Kur noton dhe djersin apo urinon në ujin e pishinës, lëngjet trupore kombinuar me klorin krijojë komponimin kimik të njohur si chloramines, sipas CDC. Pra, vërtëtë s'do ta marrë vesh njeri, por ju lutem... mos e bëni këtë.

Nga çumçakizi do të të ngjiten zorrët nëse e kapërcen atë.
False. Jo shumë e dinë se si doli kjo këshillë, por Snopes gjeti se në pakot e çumçakizit thote se ai është i "patretshem". Mbase ai nuk do të tretët si çdo ushqim tjetër, por ai do të dali nga sistemi si çdo gjë tjetër pa dëme.

Mos dilni jashtë me flokë të lagur se do të sëmureni.
False. Sipas Dr. Rob Danoff i faqjes se MSN Shëndeti dhe Fitness, gjëja e vetme që mund të na sëmuri është ekspozimi ndaj një virusi. Mënyra më e zakonshme për të kapur një të ftohtë është marrja frymë në ajrin ku ndodhen grimca virale lëshuar nga kolla ose tështima e një personi të sëmurë. Danoff gjithashtu sugjeron që të mos prekni sytë, hundën, ose gojë me gishtat e palarë që mund të kenë pasur kontakt me një virus/bacteria.

Pra, cfarë mësuam?

Shumica e këshillave që na janë dhënë, janë vërtetuar false, por kjo nuk do të thotë se ato nuk ofrojnë asnjë vlerë për fëmijët. Ai nuk mund të mbeten në sistemin tuaj për shtatë vjet dhe do të ngjisi zorrët tuaja, por a është përtypja e çumçakizit një idenë e mirë? Do bëhemi me atrit duke kërcitur gishtat? Jo, por prap e dimë që është zakon jo i mirë.

Mamatë vetëm kanë dashur të mirën tonë.

Për Forumin Virtual,KarameleZana.

Ju kujtohet ndonjë tjetër këshillë prindërore, që sot mund t'iu duket qesharake, por që padyshim edhe ju mund ta përdornit tek fëmijët tuaj sot apo nesër.

Fjalët e humbura, Në shekullin XXI mund të zhduken nga 50 në 90% të gjuhëve

Me globalizimin në vendet në zhvillim rrezikohen të zhduken shumë gjuhë. Disa prej tyre kanë arritur të rezistojnë falë internetit, por duket që fenomeni është i pandalshëm. Gjuhëtarët theksojnë që një gjuhë e folur nga më pak se njëqindmijë persona është në rrezik.

Kur ka më pak se dhjetëmijë folës gjuha është drejt një fundosjeje të pakthyeshme. Këto janë vetëm disa nga të dhënat, por sipas studiuesve, është e mjaftueshme për të parashikuar se në shekullin XXI mund të zhduken mesatarisht në harkun kohor të dy muajve nga 50 deri në 90 për qind e gjuhëve.

Sigurisht që këto janë shifra mjaft shqetësuese, por gjërat nuk janë kaq të thjeshta. Në fakt, numri i folësve të një gjuhe nuk është treguesi i vetëm i vlerës së saj. Disa libra që lidhen me peshën e gjuhëve tregojnë ndikimin e parametrave të tjerë, si për shembull: interneti, funksioni i gjuhës zyrtare dhe fluksi i përkthimeve. Një gjuhë e folur nga 10 mijë persona, të cilët as nuk e shkruajnë, as nuk e përdorin në internet dhe as nuk e konsiderojnë gjuhën e tyre zyrtare është më e rrezikuar se sa një gjuhë e folur nga i njëjti numër personash. Gjithashtu, një gjuhë jo shumë e përdorshme, folësit e së cilës jetojnë pa kontaktuar me botën e jashtme, për shembull jetojnë në një ishull të humbur, ose në qendër të një pylli amazonik, është më pak e rrezikuar se një gjuhë që është më e përhapur, por që flitet nga persona të cilët jetojnë në një qytet ku fliten shumë gjuhë.

Zhdukja

Po të shohim me kujdes, do të kuptojmë se ka një ndryshim të vazhdueshëm të gjuhëve: disa prej tyre vdesin, por ndërkohë lindin edhe të tjera. Zhdukja mund të ketë shkaqe të ndryshme. Një popull mund të zhduket ose të ndryshojë gjuhë. Megjithatë, ndonjëherë ndërhyjnë edhe faktorët politikë, si për shembull presioni kulturor i kolonizimit, i cili ka shkaktuar zhdukjen e shumë gjuhëve, sidomos në Amerikë dhe Australi. Rreziku mund të vijë si nga faktorët e jashtëm - dominimi ushtarak, ekonomia, besimi, kultura - ashtu edhe ata të brendshëm, për shembull perceptimi i gabuar që ka një komunitet për gjuhën e tij. Gjithashtu ka popuj që heqin dorë nga gjuha e tyre, sepse e konsiderojnë një pengesë ndaj progresit. Sot, zhdukja e gjuhëve është shpejtuar edhe nga dy tendenca: globalizimi i shkëmbimeve komerciale dhe urbanizimi në shkallë të gjerë, i cili favorizon homogjenizimin linguistik (sot mbi 50 për qind e popullsisë së botës jeton në qytet).

Studiuesit

Studiuesit më pesimistë parashikojnë se gjatë këtij shekulli do të zhduket 90 për qind e shtatë mijë gjuhëve që fliten aktualisht. Në analizat e gjuhëtarëve, kjo temë është relativisht e re. Për zhdukjen e gjuhëve është folur që prej vitit 1981, kur gjuhëtarja britanike Nancy Dorian publikoi një roman për zhdukjen e gjuhës galeike skoceze. Një vit më pas, Komisioni Evropian financoi krijimin e zyrës evropiane për gjuhët më pak të përhapura. Në vitin 1996, UNESCO bëri botimin e parë të “Librit të kuq të gjuhëve në rrezik”. Që nga ajo kohë veprat mbi argumentin në fjalë pothuajse janë trefishuar. Në vitin 2000, për shkak të frikës së fundshekullit, u publikuan shumë studime mbi të ardhmen linguistike të planetit. Disa prej këtyre studimeve kishin tituj alarmues, si për shembull: “Vdekja dhe rilindja e gjuhëve”, “Ndryshimet e gjuhës si trashëgimia e njerëzimit”. Në raste të tjera toni ishte katastrofik, si “Zërat e heshtjes” dhe “Në gjurmët e gjuhëve që po zhduken”, autorë të të cilëve ishin Daniel Nettle dhe Suzanne Romaine. Ndërsa disa studime të tjera kishin prekur çështjen e pasurisë, si për shembull “Vdekja e gjuhëve” e autorit David Crystal.

Frika

Sa e thelluar është frika për vdekjen e gjuhëve? Për t’iu përgjigjur kësaj pyetje, duhet të kemi parasysh përhapjen e gjuhëve nëpër botë. Gjithashtu nuk duhet të harrojmë se kontinentet nuk kanë të njëjtën dendësi gjuhësh: në Evropë flitet 3 për qind e totalit të gjuhëve, në Azi 33 për qind dhe në Afrikë 30 për qind. Kështu, duke pasur parasysh këto të dhëna, dimë se ka kontinente që janë të pasura me shumë gjuhë, të tilla janë Azia, Afrika dhe Oqeania e të tjera tepër të varfra si Evropa dhe dy Amerikat. Kjo shpërndarje e pabarabartë lidhet me vjetërsinë e shteteve dhe centralizimin e tyre. Ka gjasa që shtetet afrikane dhe ato aziatike do të bëhen centralizuese, duke humbur kështu pjesë të rëndësishme të gjuhës së tyre. Dihet që jo të gjitha gjuhët kanë të njëjtën peshë. Dymbëdhjetë gjuhët e para në botë, pra ato që fliten nga njëqind milionë persona, përfaqësojnë 0.2 për qind të totalit dhe 44.3 për qind të folësve të planetit. 72 gjuhët pasardhëse, që fliten nga dhjetë deri në njëqind milionë persona, përfaqësojnë 1.2 për qind të gjuhëve botërore dhe 38 për qind të folësve. 84 gjuhët e para të planetit (1.4 për qind e totalit) fliten nga 82.3 për qind e folësve. Ndërsa 55 për qind e gjuhëve flitet nga dhjetëmijë persona. Në vitin 1899, një ligj japonez i detyroi ainu-të, vendasit e ishullit të Hokaidos, të hiqnin dorë nga kultura dhe gjuha e komunitetit të tyre. Ligji u shfuqizua në vitin 1997, por sot gjuha aiun-e, që në të kaluarën flitej edhe në ishujt Sashalin, Honshu dhe Kurili, ka vetëm disa dhjetëra folës. Për t’i zhdëmtuar aiun-të u vendos që shenjat e qarkullimit rrugor të ishin dygjuhëshe. Në skajin tjetër të botës, në Kamerun në vitin 1995, gjuha luo ose kasabe flitej vetëm nga një person. Kur studiuesi që kishte bërë këtë zbulim, Bruce Connell nga Universiteti i Nju Jorkut, shkoi në atë vend në vitin 1996 për ta takuar, mori vesh se personi që kërkonte kishte ndërruar jetë prej pak kohësh.

Sipas gjuhëtarit Mark Pagell nga Universiteti i Reading, numri i gjuhëve të folura nga njeriu (mes atyre të zhdukurave dhe aktuale) është rreth 140 mijë. Por, nëse sot janë rreth 700 mijë gjuhë, kjo do të thotë se janë zhdukur 130 mijë të tjera. Ndërkohë, UNESCO flet për 30 mijë gjuhë të humbura. Megjithatë, në bazë të kësaj të dhëne mund të kuptojmë se sa e vështirë është të gjesh numrin e saktë të gjuhëve të humbura.

G. Albania

Toskë epirotët dhe toskë etruskët

Toskët e Epirit në antikitet janë quajtur pellazgë, po kështu shpesh janë quajtur edhe etruskët, që tregon se ka lidhje etnike midis toskëve shqiptarë dhe toskëve etruskë. Gjuha e toskëve është sot gjuha zyrtare e Shqipërisë dhe gjuha e Toskanës në Itali, është shumë zyrtare e Italisë.

Fakti qe sot shqiptaret i kuptojne shume lehte gjuhet latine si ajo italiane, spanjolle apo portugeze, tregon lidhjet e qarta etnike midis pasardhesve te ketyre kombeve me pasardhesit e shqiptareve.

Latinishtja e vjeter dhe e re ka nje ngjashmeri te madhe gjuhesore me shqipen dhe gjenden fjale qe shqipja nuk i ka huazuar ashtu sic mund te thuhet, pasi ato shpjegimin e kane vetem me anen e gjuhes shqipe.
Ne nje kohe kur spanjolli shkon ne Itali dhe flet spanjisht, italiani nuk e kupton dhe anasjelltas, ndersa nese qe ted y vijne ne Shqiperi, pjesa me e madhe e popullsise I kupton menjehere se cfare duan te thone. Pra latinet nuk kuptojne njeri-tjetrin, ndersa shqiptaret qe flasin shqip, I kuptojne shume mire ata.

Çfarë tregon kjo ?

Kjo tregon se keto gjuhe kane pasur per baze nje gjuhe qe ka qene e folur ne Evrope para krijimit te kombeve, por qe ate gjuhe per shkak te maleve e ruajten vetem shqiptaret. Ajo gjuhe eshte baza e gjuheve latine, por edhe e gjuheve te tjera evropiane.
Kur behet historia dhe kur deshiron qe ti tregosh se kujt i ka perkitur ky apo ai shkrim, se pari shikohet se cili popull ka banuar aty. Shikohet se cila gjuhe apo cili popull eshte sot me afer nga ana etnike me kete popull dhe merret gjuha e tij per ta provuar. Padyshim se kjo shume pak studiuesve u ka shkuar ne mendje dhe atyre qe e njohin shqipen. Keshtu disa autore franceze qe kane pasur njohuri per shqipen kane shpjeguar nje numer te madh shkrimesh nga estruskishtja me anen e shqipes. E thene me qarte, te vetmet fjale qe njohim nga estruskishtja jane perkthyer vetem me anen e shqipes. Pra nga pikepamja etnike etrusket jane pellazge apo ilire.
Edhe tek etrusket varrimet kane qene ne disa periudha me tuma si ne te gjithe Europen, gjithashtu mbizoteron sopata dyteheshe, tipike ilire.

Afresk etruks. Vini re edhe plisin-qeleshe. Shek V

Disa fjale etruske me shqipen, te nxjerra nga Z. Manjani jane :

Etruskisht Shqip
Kortona - gurtona, nga fjala gur
Thura - hura, qe quhej fortesa si ne lidisht dhe ne
- Etruskisht.
Ape rucen, hape ruken, apo rrugën. Ne Spanje ka ekzistuar nje term I tille “arrugia” per galerite e minierave, pra qe hap rrugen per ne galeri.
Ap - ap,hap
Athna - at
Ast - asht
At, ati - at, ati
Atranes - atrit, etrit
Kan - qan
Kur - gur
Kuie - kuje
Etna - eterit
Ersi - eret, erret, behet nate
Ve - vendos
Vras - vras
Vanth - vand, vend
Vaze - vajze
Zar - ziarr, zjarr
Zi - zi
Ha - ha
Hulu - hulli
Dalius - dal
Dhusk - dushk
Theruse - ther
Ikni - ikni
Ika - ika
Kru - e kry, u krye, pra u be
Lart - lart
Lur - lyr
Lus, lut - lut
Lar - lar
Malava - mali
Maie - maje
Mir - mir
Neri - njeri
Nuk - nuk
Nuna - nena
Pi - pi
Pleni - bleni
Preve - preva
Se - she
Ri - re, apo i ri (mashk.)
Rit - rit
Ru - ruaj, kujdesem
Repin - rrepin
Ranem - i rranëm, pra i rene
Sa - sa
Siune - syne
Stre - shtrij
Sil - sill, sjell
Tur - Thur
Treci - tregu
Tesi - deshi
Ithi - udhi, udha
Fler - fle, flijoj
Calus - kale, etj etj etj.

Dionis i Halikarnasit thote se “disa nga pellazget qe banonin ne te ashtequajturen tani Thesali, te detyruar te lene vendin e tyre, u vendosen prane Oborigeve dhe se bashku me keta luftonin kunder sicilioteve. Aboriget i pranuan ata me shprese se do te perfiton nga keta, por sipas mendimim tim i pranuan me shume per faktin qe ishin te aferm. Madje nje pjese e tyre jane vendosur deri ne Francen juglindore.

Venetët, jane quajtur enet. Homeri i permend enetet te cilet kane marre pjese ne luften e Trojes perkrahe trojaneve. Enetet apo venetet nga burimet antike dalin si ilire dhe ndonjehere si koloni e trojaneve.
Ventet gjenden edhe ne detin Baltik ne gjirin e Dancingut dhe ky emer u trashegua nga sllavet, qe u vendosen ne keto toka dhe u quajten vendas, gjenden prane tribaleve trako-ilire, ne Paflagoni kemi henetet qe jane thjeshte ilire. Venetet sic na njofton Straboni gjendeshin edhe ne Belgjiken e sotme.

Mesapët, ishin nje fis ilir qe banonin pjesen me jugore te Italise se sotme. Me emrin mesap ka disa emra: ne Krete, nga mendon Herodoti se kane ata kane ardhur ka nje lume me emrin Mesap, ne Peloponez dhe sot ne Shqiperi ka nje vend te quajtur Mesaplik. Plini e konsideron Jypaksin heroin eponym te fisit te ilireve te japigeve, vella te Daunit dhe te Peuketit.

Dauni, Mesapi dhe Peuketi jane bijte e ilirit Lykaon, birit te Pellazgut. Dauni me vellezerit e tij ne krye ten je ushtrie ilire u hodh ne Italine e jugut, perzuri auzonet dhe ne vendin e tyre formoi tre mbretere : te dauneve, te mesapeve dhe te peuketeve. (Ovidi, Fastes, IV 76 )

Ira, ose Iria ishte qyteti me i vjeter i mesapeve dhe ka nje zhvillim kulturor te larte, qe eshte i nje niveli me ate etrusk, apo Trojan me ndertime madheshtore, qe tregon qarte qe iliret kane qene nje popullsi me nivel te larte kulturor. Qyteti i Veretos eshte quajtur edhe Hyria, qe perdoret edhe sot ne shqip per emra vajzash dhe e ka origjinen tek fjala Hy, qe tregon hyjnite.
Ne Mesapi grate kishin te drejta te barabarta me burrat, pothuajse edhe me teper se burrat.

Fjale mesape jane:
Bilia - bija
Ara - ara
Rhinos - re
Anda - nde a-nde, qe eshte nder
Brendon - dre nga bri
Dalamia - delm
Ikka - ika
Menzana - mëzi

Japigët, nje fis i rendesishem ilir kane patur kultin e quajtur Jupiter Mezana. Ata i flijonin mezat per nder te Jupiterit dhe sot ne kete forme fjalen mez e ruan vetem shqipja.

Kaonët e Italise vijne nga Iliria po ne te njejten kohe, kaonet jane edhe ne Troje. Ajo qe eshte interesante eshte edhe fakti se kaonet e Epirit me te Italise mbanin marredhenie shume te mira, pasi e dinin qe vinin nga nje fis i perbashket.
Popullsine e Kalabrise anktike, studiuesit e quajne me origjine nga dardanet e Ilirise apo Shqiperise se sotme. Umbret, Plini i quan si nje fis i vjeter pellazg.

Per Ligurët, Hesiodi deshmon se banonin afer Skitheve Hypomologian. Aristoteli flet per Ligur dhe per nje pjese tjeter te ligureve qe jetonin ne kapadoki te Azise se vogel. Pra liguret e Italise kane banuar ne Skithi apo edhe ne Traki e Azi te vogel, para se te dilnin ne Italine e sotme. Kjo do te thote se liguret jane nje popullsi qe ose ka emigruar nga zonat e Skithise, Azise se vogel, Trakses, ne kohet e hershme prehistorike dhe jane vendosur ne Itali, ose at ate italikut kane emigruar ne lindje. Dy qytetet me te rendesishme te ligureve kane qene Alba dhe Albia.
Oenotri ku banonin jukanet dhe bretianet, shtrihej nga Posedonia deri ne Otranto. Oentori eshte i biri i Lykaonit te birit te pellazgut.

Pisa, me pare eshte quajtur me emrin Teuta, te cilet ishim me origjine nga Elida, qe e ka marre kete emer nga Pintinet, fis ilir.

Retët, sipas Apianit, qe eshte i vetmi qe ka shkruar nje veper te plote per iliret, jane ilire.

“Romaket, jo vetem iliret po edhe paionet qe jane afer tyre, retet si edhe noriket, i quajne ilire.

Fjale rete :
Retia nga fjala re e shqipes dhe ky fis banonte ne alpe
Barga - kasolle me bar, nga fjala bar
Ber - ne lombaridsht i thoshin deles qe ne shqip eshte edhe fjala bër
Criu - ngriu, pra ftohte
Lope - fjala nga Savoja dhe Zvicra qe lidhet me fjalen lopë te shqipes
Palta - Ne Lombardi eshte balta, si edhe ne shqip.

Dardanet e Romës
Burimet historike tregojne se Ene dardani, prince Trojan, pas luftes vendoset ne Itali dhe pasardhesit e tij themeluan Romen dhe e bene ate nje perandori. Pra ne antikitet Roma eshte banuar nga dardanet e Trojes si dhe nga fise te tjera pellazgo-ilire. Por dardanet e Trojes jane dardanet e Ilirise, sepse per kete deshmon Straboni dhe autoret romake.

Emrat deti Adriatik dhe Jon, i kane marre na fiset ilire te adrianeve dhe nga emri i nje prince ilir , qe quhej Jon.

Sipas nje varianti “Joni eshte biri i Dyrrahut. Ai eshte vrare aksidentalisht nga Herkuli. Kufoma e tij u hodh ne detin jon dhe keshtu deti mban emrin e tij. Varianti tjeter eshte se Joni eshte biri I nje mbreti ilir, Adrit, emrit e te cilit mban deti Adriatik.

Pra ne antikitet, por edhe gjate periudhes kur Roma u shnderrua nga nje qytet dardan ne nje perandori te dyte me rrenje dardane, elementi ilir ishte mbizoterues, ose e thene qarte, romaket apo vete italiket ishin ilire. Ajo qe ne histori njihet si kultura romake, nuk eshte gje tjeter vecse kultura e krijuar nga tosket, dardanet dhe fiset e tjera ilire.

Germat e alfabetit i sollen ne Lat, pallazget. Pra ata jane te paret kudo, ne zbulimin e shkrimit dhe te qyteterimit.
Ne kohet antike Italiku ka folur te njejten gjuhe me iberikun dhe Galine. Ne ato kohe ata merreshin vesh me njeri tjetrin. M.q.s italiket edhe latinet e tjere flsinin nje gjuhe pellazgo-ilire, ajo ka shume nga gjuha shqipe brenda saj.

Madje italishtja e sotme e toskanes dhe toskerishtja e shqipes kane shume ngjashmeri me njera-tjetren.

Gjuha latine sipas studiuesve ishte krijimi i nje kaste te pasur shfrytezuesish bujqesor, te cilet pushtuan Romen pasi kishin debuar prej aty, etrusket. Romaket per tu dalluar nga paraardhesit e tyre duhet te kene krijaur kete dialekt, i cili me pas u be gjuha zyrtare e Romes, pastaj rajonale dhe me pas kombetare me ate prestigj qe pati ne te gjithe Europen.
Dionisi halikarnasit thote se Romaket flisnin nje gjuhe e cila nuk eshte as krejtesisht barbare as plotesisht greke, por nje perzierje e ketyre te dyjave, ku mbizoteruese eshte gjuha eoliane, por eolet vete ishin me origjine pellazge.

Ketu vertetohet edhe njehere se fiset helene kane folur te njejten gjuhe si fiset e tjera ilire, pasi ata mund te kuptoheshin lehtesisht ndermjet tyre.

Konstandini, nga Nishi i Ilirisë

Megjithate latinishtja mund te kete qene nje gjuhe e krijuar, por qe si baze ka patur shqipen, pasi fjalet e saj nuk kane kuptim pa shqipen.
Kultura etrusko-romake eshte nje kulture pellazgo-ilire, pasi etrusket ishin pellazge dhe fiset e tjera italike ishin me origjine ilire dhe sigurisht ishin po ato qe krijuan kete qyteterim dhe kulture te larte.
Po te shikosh qytetet e vjetra ne Italine pararomake, te ndertuara nga iliret, nuk bejne dallim nga ndertimet madheshtore, qe njohim sot. Roma dardane arriti qe te behej nje perandori e fuqishme, e cila mbajti te pushtuar pjesen me te madhe te botes se atehershme, per 5 shekuj duke qene e vetmja superfuqi mbi toke. Roma per te drejten, arriti majat dhe sot pothuajse pjesa me e madhe e sistemeve juridike te vendeve me te zvhilluara jane mbeshtetur tek e drejta romake, sidomos Evropa me sistemin romano-gjermanike te se drejtes.

Pra origjina e etnisë, gjuhës dhe kulturës romake antike, është pellazgo-ilire.

Shkëputur nga libri : Roli pellazgo-ilir i E. Kocaqi, shkroi: Stop Injorancës

Ndiqni videon që shpjegon shumë fjalë, sesi latinishtja i ka ndërtuar me anë të shqipes, që ato fjalë i ka të sajat, madje i përdor edhe sot:1) http://www.youtube.com/watch?v=UMLAWedKmtk 2) http://www.youtube.com/watch?v=5YMHQNEB3k0

Pse na bien flokët ?!

A është i mundur parandalimi i këtij fenomeni? Si mund të trajtohet rënia e tyre?Flokët kanë një rëndësi shumë të madhe për estetikën e njeriut. Rënia e tyre është e dukshme tek femrat dhe tek meshkujt, por më e theksuar është tek meshkujt. Por përse bien flokët? A është i mundur parandalimi i këtij fenomeni? Si mund të trajtohet rënia e tyre?

Rënia e flokëve ashtu si ngjyra e syve, është një tipar i trashëgueshëm. Me kalimin e kohës, floku bëhet i hollë dhe bie kur folikulat vdesin. Gjenet që provokojnë rënien e flokut janë të transmetueshme nga të dy prindërit. Është i kotë riti që ndiqet shpesh nga prindërit për të qethur fëmijët e vegjël, në mënyrë që të rritet dhe shtohet floku. Nëse njeri nga prindërit vuan rënien e flokut, ajo do transmetohet tek fëmija nëse ai ka marrë gjenet e tij.

Por nga ana tjetër nuk është e thënë që prindi vuan rënien e flokut dhe patjetër duhet ta ketë dhe fëmija. Kjo është në varësi se nga cili prind i janë transmetuar gjenet fëmijës. Pikërisht me këtë fakt shpjegohen dhe rastet e shumta që ndodhin brenda një familjeje, ku njëri vëlla është tullac, ndërsa tjetri ka një dendësi të madhe të flokëve. Rënia e flokëve fillon që 20 vjeç, por ajo vihet re vetëm kur personi arrin në të 30-t. Rënia e flokëve nga trashëgimia është tipike në pjesën ballore dhe anash ballit.

Stresi

Stresi është një faktor shumë rëndues në rënien e flokut. Në ndryshim me faktorin gjenetik, rënia e flokëve, për arsye stresi, është e shpërndarë në të gjithë zonën ku ka flokë ose e lokalizuar në formë rrethore. Sipas specialistëve, dietat e keqbalancuara sjellin si rezultat një keqekuilibrim të ushqimeve të nevojshme për organizmin. Mungesa e proteinave mund të ndryshojë prodhimin normal të flokëve dhe të bëjnë që flokët të hyjnë në një fazë pushimi dhe për dy apo tre muaj do të shfaqet humbja e flokëve në masë.

Sëmundjet

Ndodh shpesh që shfaqet dukuria e humbjes së flokëve pas kalimit të ndonjë infeksioni, si ethe të forta, operacione, etj. Gjithashtu, dhe pas çrregullimeve të funksionimit të gjëndrave tiroide ndodh rënia e flokëve. Në këto raste është e nevojshme t’i jepet fund me trajtim për t’i normalizuar. Gjithashtu, shfaqet ky fenomen kur ka mosfunksionim të hormoneve mashkullore të njohura si androgjene, ose femërore të njohura si estrogjene. Në këto raste, korrigjimi i disekuilibrit eviton rënien e flokut. Gjithashtu, disa sëmundje shoqërohen nga rënia e flokëve, siç është rasti i diabetit dhe e kundërta. Rënia e flokëve është një paralajmërim se ndonjë sëmundje serioze po fillon të shfaqet. Medikamentet që përdorim për shërimin e sëmundjeve ndikojnë në rënien e flokut. Në këto raste lind si domosdoshmëri shtyrja e kurës së sëmundjes ose duhen marrë parasysh më parë pasojat e marrjes së këtyre medikamenteve. Rënia e flokëve nga marrja e medikamenteve zakonisht është e kthyeshme dhe përgjithësisht pa probleme.

Pakujdesia

Veset e këqija dhe pakujdesia. Abuzimi me trajtimet kozmetike me cilësi të keqe, agresive dhe përdorimi i vazhdueshëm i tyre thyejnë kapilarët e flokut duke bërë të mundur rënien e tyre. Një armik i flokut është edhe larja e tyre shumë e shpeshtë dhe krehja me avuj të nxehtë që bëjnë të mundur këputjen e tyre dhe provokojnë disekuilibër në shtresën e yndyrshme të lëkurës.

Kujdes!

1-Kontrolloni stresin
2-Mbani një dietë të përshtatshme
3-Pini të paktën dy kg ujë në ditë
4-Konsumoni fruta, perime dhe proteina, me ane të të cilave marrim vitaminat, minerale dhe materiale strukturale thelbësore në rikonstruktimin kapilar.
5-Evitoni sa më shumë konsumimin e yndyrave shtazore, duke i zëvendësuar me vajra natyrale, veçanërisht me vajin e ullirit.
6-Evitoni ushqimet e skuqura.
7-Përdorni sallata të ndryshme.
8-Dielli i pishinës dhe i detit është i dëmshëm për flokët.
9-Mos e ndërroni shpesh shampon.


Si të kujdesemi për flokët ?

Një njeri i shëndetshëm ka nga 100.000 deri 130.000 qime flokësh. Floku i njeriut zgjatet me rreth 2 milimetra në javë. Ushqimi i keq dhe sëmundjet e ndërpresin procesin e rritjes së flokëve. Është thelbësore mbajtja e higjienës për flokun. Me këtë duhet të kuptohet zgjedhja e shampos së përshtatshme për tipin e flokut. Nuk është e këshillueshme ndërrimi i shpeshtë i llojit e shampos. Nëse flokët i lyeni, boja duhet aplikuar së pari në një tufë të vogël flokësh për shmangien e efekteve anësore. 70% e meshkujve në botë, sipas studimeve, vuajnë nga rënia e flokëve. Sipas specialistëve, përveç trashëgimisë, fajin për këtë e ka edhe hormoni testosterone, i cili është armiku numër një për rënien e flokëve.

E sigurt që rënien e flokut e ndalon padyshim ... dyshemeja.

Kombi shqiptar në Evropë

Shumë kombe në Evropë, por edhe në Ballkan, lehtas mund të lidhen me përcaktimin fetar, që në të shumtën i përkasin një besimi fetar. Kjo sigurisht që nuk mund të thuhet për kombin shqiptar, i cili edhe në këtë rast është sui generis, sepse kombi shqiptar përbëhet nga shqiptarët e besimit katolik, ortodoks dhe mysliman.

Çka i bashkoi shqiptarët e tri besimeve që të jenë një komb unik?

I bashkon gjuha, territori, tradita shekullore e përbashkët, kultura, psikologjia, historia e lavdia e përbashkët, i bashkojnë përrallat e legjendat, epet e mitet, mbitoka e nëntoka etj. Formimi i kombit shqiptar nuk e ka për bazë asnjë fe.

“Fe” e formimit të shqiptarëve ishte Shqiptaria.

Po ta njohim mirë historinë e formimit të kombit shqiptar, nuk e kemi vështirë të shohim se ideologët fillestarë të kombit shqiptar i përkisnin ritit ortodoks, të cilëve më pas iu bashkuan intelektualët e ritit mysliman dhe katolik. Shpesh idetë fillestare të shqiptarizmës u iniciuan dhe u avancuan nga njerëz të përgatitur për predikime fetare, si: papë (Papa Kristo Negovani), hoxhallarë (Hoxhë Thasini) e priftërinj (Ndre Mjeda). Këtë komb, që nuk arritën ta ndajnë e përçajnë ndër shekuj pushtuesit e besimeve të ndryshme fetare, vështirë e kanë t’ia arrijnë partizanët e “kombit” kosovar sot në kohën moderne.

Ku zë fill ideja e formimit të kombit shqiptar?

Idetë fillestare kombëtare shqiptare i hasim në fund të shekullit të XVIII, ndoshta edhe më herët të papët e ritit ortodoks shqiptar, të cilët duke e parë rrezikun e asimilimit nga ndikim fetar grek, i cili po e kufizonte përdorimin e gjuhës shqipe brenda familjes, e filluan përkthimin e librave fetare në gjuhën shqipe, e cila duhej të predikohej edhe në kisha. Edhe pse përkthimi i veprave fetare si ai i Formulës së Pagëzimit kishte filluar në fillimet e shekullit XV, për disa shekuj që ndërprerë. Kjo ishte përpjekje për ta nxjerrë përdorimin e gjuhës shqipe jashtë shtëpisë, për t’i shpëtuar asimilimit ku po e çonte kisha greke dhe administrata shtetërore turke e më vonë ajo greke. Kështu filloi interesimi për përkthimin e librave fetare përfshirë edhe Biblën në gjuhën shqipe, të cilën punë më vonë do ta përfundojë Kostandin Kristoforidhi. Ky cikël do të përmbyllet nga Fan Noli me themelimin e Kishës Autoqefale Ortodokse Shqiptare në Boston të SHBA-ve. Këto janë ato veprimet kryesore që u bënë digë e pakapërcyeshme për përpjekjet shoviniste të Kishës Ortodokse Greke për asimilimin e shqiptarëve të ritit ortodoks. Kjo përpjekje nuk ka pushuar as sot e kësaj dite. Shumë arvanitas (shqiptar të Greqisë) në familjet e tyre vazhdojnë ta flasin gjuhën e mëmës – gjuhën arvanitase, por jo edhe jashtë familjes. Shekulli ynë nuk duhet të lejojë zhdukjen e gjuhës arvanitase (shqipe) në një vend evropian, sepse vlerat evropiane nuk e lejojnë diskriminimin me zhdukje e asimilim. Madje, vlerat evropiane nuk e durojnë as asimilimin dhe zhdukjen e botës shtazore e bimore.
Më vonë kjo përpjekje do të vazhdojë për shkronjat, për librat (Evetari) dhe shkollën shqipe, përpjekje kjo e pasuar nga Dhaskal Thodhri, Naum Veqilharxhi, Pandeli Sotiri me shokë. Gjithë këto personalitete të kulturës e të kombit shqiptar, nuk e patën fatin të kishin vdekje të natyrshme, por u vranë në pusira, u helmuan apo u dogjën për së gjalli së bashku me abetaret e gjuhës shqipe.
Në gjysmën e dytë të shekullit XX, idesë së gjuhës shqipe, të shkronjave shqipe, të shkollës shqipe, për ta ndërprerë trendin e asimilimit të shqiptarëve iu bashkuan intelektualë shqiptarë të të gjitha besimeve fetare. Këto përpjekje e forcuan idenë e bashkimin të të gjithë shqiptarëve në një komb, me një gjuhë dhe një shtet (atdhe). Për të ardhur deri te ky unifikim u desh pashmangshëm të “shpikej” një “fe” e re që do t’i bashkonte të gjithë shqiptarët dhe kjo fe u bë shqiptarizmi si kupolë e bashkimit të të gjithë shqiptarëve të ndarë në tri besime të ndryshme fetare. Arkitekti i këtij zbulimi të madh të kombit shqiptar u bë rilindësi ynë Pashko Vas Shkodrani, i njohur edhe si Vaso Pashë Shkodrani, me poemën e tij famëmadhe: “O moj Shqypni…”. Poema ishte një himn i fuqishëm i kryengritësve të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, të cilët u ndeshën fuqishëm më të gjithë armiqtë e bashkimit të shqiptarëve e të Shqipërisë. Edhe sot tingëllojnë fuqishëm vargjet e poemës së shqiptarizmës:

Çonju shqyptarë prej gjumit çonju,
Të gjithë si vllazën ni
gjuhë bashkonju.
Mos shikoni kisha e xhamia,
Fe e shqyptarit asht shqyptaria.

Shqiptarizmi ishte ombrella e përbashkët e të gjithë shqiptarëve, “nga Tivari e në Përvezë. Një ishte kombi, një ishte gjuha, “Toskë e gegë, Malci Jallia, janë një komb, m’u nda s’duron” - e gjithë Kosova dhe Çamëria vendosmërisht për një komb luftonin. Kështu shqiptarizmi i bëri shqiptarët kombin më unikal në Evropë. Kombi ynë nuk është formuar as si komb ortodoks, as si mysliman ose si katolik, është formuar si komb shqiptar me gjuhë, atdhe, histori, traditë e kulturë evropiane. Nga paraardhësit e tyre të largët, pellazgët - janë formuar edhe kombe të tjera evropiane.

Formimi i kombit shqiptar, ka lindur edhe si rezultat i depërtimit të ideve të iluminizmit evropian që në shekullin e XIX i revolucionarizuan shqiptarët me idetë e arsimit, të drejtësisë, të barazisë, të vëllazërisë e të bashkimit të territorit e të kombit, siç ishte vepruar më herët në pjesët e tjera të Evropës dhe më vonë në ato të Evropës Juglindore. Këto ishin ide që bënin thirrje për një botë të lirë, progresiste, të arsimuar e demokratike. Në këto ide, rilindësit tanë gjetën idenë e bashkimit të të gjithë shqiptarëve në një fe të përbashkët dhe kjo ide e përkthyer në shqip u bë “Fe e shqiptarëve – shqiptaria”.

Kjo “Fe” e “re” për kombin shqiptar ishte dhe mbeti zbulim epokal që brezi ynë se paku duhet t’i rrijë gatitu. Shqiptarët u formuan si komb i dalë mbi fetë, por jo kundër tyre. Edhe kjo është një e veçantë tjetër e kombit tonë në Evropë. Shikuar në këtë rrafsh popujt e Evropës kanë çka të mësojnë nga shqiptarët, të cilët nuk patën fatin e mirë që me kohë të kishin “qeveri që e meritonin”. Asnjëra nga fetë ekzistuese nuk mund ta merrte formimin e kombit shqiptar, se po të ndodhte kjo, kombi ynë nuk do të ekzistonte, sepse do të asimiloheshim në grekë, turq e latinë. S’jemi turq, grekë, shkije e as latinë, jemi veç shqiptarë, thoshte Naimi ynë i Madh. Ndoshta, përpjekjet e armiqve për t’i asimiluar shqiptarët i nxitën ideologët tanë të Rilindjes Kombëtare, ideologët e kombit tonë ta zbulonin armën e shpëtimit të shqiptarëve - shqiptarizmin, fenë e bashkimit të shqiptarëve: për një gjuhë, për një komb e për një atdhe – Shqipërinë.


Formimi i kombit shqiptar në shekullin XIX, i formuar në kuptimin më të mirë të fjalës, në shtrirjen horizontale të tij pas Luftës së Dytë Botërore, kur arsimi, shkenca dhe të gjitha lëmenjtë e kulturës u shtrinë në të gjitha shtresat e kombit ose në shtresa të gjera të tij, si të qytetit ashtu edhe të fshatit, u formua, u konsolidua dhe u kulmua si komb shqiptar evropian.


*Kryetar i Kuvendit të Kosovës Jakup Krasniqi, G. Shqiptare

Përmbytjet, alarmi i projektuesit të portave të hidrocentraleve

Me ujin, me zjarrin dhe me qeverinë mos luaj, uji të mbyt, zjarri të djeg, qeveria të merr shpirtin. Kjo aksiomë fataliste ngjan si një profeci ogurzezë që edhe mund të ndodhë. Të paktën kur bie fjala për ujin. Të paktën për ujin që ndodhet në hidrocentralet e kaskadës së Drinit.

Aty ku dhe prodhohet shumica dërmuese e energjisë së nevojshme për vendin. "Portat e punës së remont-avarisë në Koman kanë mbi 20 vjet që nuk janë përdorur. Në Fierzë, edhe më shumë vjet, kurse në Vaun e Dejës, rrjedhja e tyre dallohet dhe me sy të lirë mbi digë Teknikisht këto porta duhet të vihen në funksionim një herë në gjashtë muaj për provë e për t´i mbajtur në gatishmëri, ndryshe, dalja e tyre jashtë funksionit, mund të shkaktojë tragjedi të paimagjinueshme. Ajo që ndodhi me portat shkarkuese të liqenit të Tiranës, përballë asaj që mund të ndodhë me hidrocentralet e Drinit, do të ishte vetëm një inskenim banal studioje filmike. Sepse portat e mbyllura mund t´i hapin derën fatkeqësisë"!

Alarmi i jashtëzakonshëm vjen nga inxhinier Dhimitër Cico, njeriu që plot 21 vjet më parë ishte një nga autorët e projektimit dhe montimit të këtyre portave në hidrocentralin e Komanit. Një punë e vështirësisë së epërme, nga e cila i ka mbetur si kujtim një çmim Republike, një nga dekoratat më të larta që jepte dikur regjimi komunist. Sot profesionist i lirë, Cico shtyhet dhe më tej, kur thotë se një situatë e ngjashme është dhe në dy hidrocentralet e tjera, në Fierzë dhe në Vaun e Dejës, ku portat e punës së remont-avarisë, me siguri, janë jashtë funksionit. "Skenari më i keq i mundshëm është ai që, kur portat duhet të vihen në përdorim, të mos jenë funksionale; uji i liqenit të Fierzës të dëmtojë digën e saj dhe pastaj, me reaksion zinxhir e njëjta gjë të ndodhë në Koman dhe në Vaun e Dejës. Pastaj, nuk do të ketë më as Shkodër dhe as Lezhë, së paku", - thotë inxhinier Cico.

Ai pohon se e ka shprehur shqetësimin e tij ku ka mundur, por askush nuk i ka kthyer përgjigje. E ka ndarë me kolegët e tij, me zyrtarët e lartë të shtetit shqiptar, por i është përgjigjur vetëm heshtja. Dhe, i dëshpëruar, mendon t´i drejtohet publikut duke e paralajmëruar direkt për rrezikun, në mënyrë që kush e ka për detyrë dhe përgjegjësi për ta shmangur atë, të marrë masa. "Asnjë qeveri nuk e ka menduar një gjë të tillë. E majtë dhe e djathtë. Këtu nuk është e rëndësishme të gjendet se kush është fajtori, e rëndësishme është që faji i shtresëzuar në gjithë këto vite, të mos sjellë nesër një tragjedi të jashtëzakonshme njerëzore", - thotë me dëshpërim inxhinieri Cico.

Në këtë intervistë ai flet për të shkuarën, për vitet kur hidrocentralet ndërtoheshin nga njerëz që punonin si skllevër dhe ushqeheshin si skllevër me çaj, djathë dhe fasule, me njerëzit e ish-Sigurimit të Shtetit që vigjilonin për "sabotime" të mundshme dhe me tekat e projekteve të tilla gjigante që sot i japin energji gjithë Shqipërisë.

Kush është inxhinieri Dhimitër Cico?

E kam të vështirë, si çdokush tjetër, besoj, që të flas për veten. Në kohën tonë, CV-të, siç i quajmë sot, na i bënin të tjerët. Mund t´ju them që kam kaluar tërë jetën time nëpër kantiere ndërtimi, kryesisht në hidrocentralet e veriut. Kam punuar si projektues dhe ndjekës i cilësisë së punimeve në hidrocentralet e Vaut të Dejës, Fierzës, Komanit, Banjës, në ujëmbledhësin e Bovillës e të tjerë. Kam pasur fatin e pakrahasueshëm të punoj me profesorët e mëdhenj të ndërtimit në Shqipëri, me Farudin Hoxhën, specialistin e digave, Egon Gjadrin, specialistin e tuneleve, Petrit Radovickën, projektuesin e kaskadës, Thoma Meksin e papërsëritshëm apo dhe me mjeshtrin e turbinave Mihal Jorgoni. Nuk dua të bëj lista, sepse pastaj do të më duhet të përmend emër për emër të gjitha ata individë pa emër e pothuaj anonimë, kryesisht nga zonat e veriut, që kanë punuar në këto vepra me çmimin e sakrificës së epërme, që kanë punuar vërtet si skllevër, por plot nder, në kushte të paimagjinueshme.

Në vitin 1985, në kushtet e izolimit të plotë të vendit dhe në krizën ekonomike ku kishte hyrë regjimi, së bashku me një grup projektuesish, morëm përsipër të prodhonim në vend portat e remont-avarisë në Koman. Sot, kur Shqipëria nuk prodhon pothuaj asgjë, fjalë të tilla ngjajnë të çuditshme. Me çmimet e kohës, nga importi ato kushtonin mbi 8 milionë dollarë - sot disa fish më shumë - por ne mundëm t´i prodhojmë ato në vend për vetëm gjysmë milioni.

Çfarë janë këto porta?

Është e pamundur të shpjegohet me fjalë të thjeshta se çfarë janë ato dhe çfarë roli luajnë në hidrocentral. Teknikisht ato janë disa mekanizma gjigantë, me peshë totale 60 tonë dhe mekanizma ngritës me fuqi ngritëse 260 tonë. Në Koman janë 12 të tilla. Portat shërbejnë për devijimin e lumit, që të krijohen kushtet për ndërtimin e digës dhe veprave të tjera në kompleksin e një hidrocentrali dhe po ashtu, për shfrytëzimin dhe shkarkimin e plotave (prurjeve) të ujit në rastet e kalimit të niveleve maksimale në kupën e liqenit. Portat nevojiten për të bërë shkarkimin e ujit, në mënyrë që niveli i liqenit të mos kalojë mbi digë, sepse, në rast të kundërt, nuk do të kishte më digë e pasojat, pastaj, vetëm mund të merren me mend. Për funksionimin e këtyre portave ka një rregullore rigoroze, të miratuar që në ato kohë.


Në dijeninë tuaj, a është zbatuar rregullorja?

Mendoj që jo. Nga përvoja ime, por dhe nga kontaktet me kolegë të Akademisë së Shkencave që janë marrë me digat e larta, këto rregullore të shfrytëzimit dhe mirëmbajtjes, jo vetëm që nuk janë zbatuar, por ato me siguri i ka zënë dhe myku në sirtarët e arkivave. Unë po ju sjell për botim rregulloren origjinale të kohës për hidrocentralin e Komanit, që saktëson se si duhet të sillemi teknikisht me këto vepra. Por, nëse rregulloret them se i ka zënë myku, si specialist po ju them se portat e punës së remont-avarisë në këto hidrocentrale i ka zënë ndryshku. I ka salduar plotësisht ndryshku. Që do të thotë, nëse troket ora e ligë, kur të kërkohet që ato të vihen në punë, fatkeqësisht nuk do të funksionojnë e do të jemi përpara një katastrofe që, përballë saj, gjithçka e ligë ka ndodhur me këtë vend ndonjëherë, do të ngjante si ëndërr vere.


Cili do të ishte ky skenar i keq apo dhe më i keqi i mundshëm që mund të ndodhte në një rast të tillë?

Shpesh ne shqiptarët bëhemi trima pas lufte dhe të mençur pas kuvendit. Keni parë në filma se çfarë është cunami? Po, po!

Pa asnjë ekzagjerim, Shqipëria do të goditej ndoshta në mënyrë të pariparueshme dhe me një kosto të paimagjinueshme nga një cunam i vërtetë uji e balte. Do të zhdukej ndoshta edhe Shkodra e Lezha, kurse viktimat në njerëz do të ishin si bilanci i shumë e shumë luftërave të marra së bashku.

Po ju bëj vetëm një krahasim. Po ju kujtoj përmbytjen e disa lagjeve në Tiranë nga mosfunksionimi i portës së shkarkimit në liqenin artificial të Tiranës. Një portë e përmasave fare të vogla, diçka më shumë se një metër katror. Ajo që ndodhi në Tiranë, është vetëm miniatura e asaj që mund të ndodhë, nëse shpërthejnë digat e veriut në rast të mosfunksionimit të portave të hidrocentralit, kur të jetë nevoja. Është një reaksion zinxhir, që do të niste me shkatërrimin e digës së dheut në Fierzë e më pas me radhë, me digën e Komanit dhe të Vaut të Dejës. Dua të paralajmëroj për këtë rrezik maksimal që sot mund të duket i tepruar dhe i largët për të ndërhyrë sa jemi në kohë. Ndryshe, asnjë mendje njerëzore nuk mund të llogarisë fatkeqësitë që do të na bien të gjithëve në kokë. E bëj këtë alarm si shqiptar, si qytetar, si inxhinier, me shpresë e besim se dikush do të kujtohet që "lopët e arta" që na japin dritë nga veriu, nga pakujdesia kriminale njerëzore, mund të shndërrohen në dema të tërbuar që do të na shkatërrojnë.


Kjo që thoni ngjan si një skenar apokaliptik. Keni paralajmëruar më parë për një gjë të tillë?

Shpeshherë e kemi ngritur këtë shqetësim me kolegët dhe me ta kemi ngritur e pranuar të njëjtin shqetësim maksimal. Sot ka pak vend për zërin e shkencëtarëve dhe për ta, njëlloj si me doktorët, shoqëria kujtohet vetëm në momentin e fundit, ndoshta edhe atëherë kur e keqja ka ndodhur. Personalisht i jam drejtuar me shkrim Ministrisë së Energjitikës, por nuk kam pasur asnjë përgjigje. Asnjë reagim. Vendosa t´i përgjigjem pyetjeve tuaja, me shpresë, jo për të pasur një përgjigje vetjake, por për të gjetur një mundësi transmetimi të këtij paralajmërimi, jo për të folur për të shpëtuar shpirtin tim siç thoshin latinët e vjetër, por për të parë një reagim konkret përballë një rreziku që është konkret në çdo kohë. Nesër, dhe askush nuk mund ta thotë me siguri se kur mund të jetë kjo nesër, do të jetë vonë. Dhe atëherë nuk do të ketë kohë për të pyetur se cilët ishin fajtorët dhe pse ndodhi. Atëherë, lum kush të shpëtojë!


Lorenc Vangjeli, Shekulli