Lavrov: Bashkimi i shqiptarëve, BE të reagojë

Moskë – Ministri i Jashtëm i Rusisë, Sergey Lavrov ka shprehur “shqetësimin” e Moskës për shkak të deklaratës së kryeministrit të Shqipërisë Sali Berisha për nevojën e bashkimit të të gjithë shqiptarëve.

Duke komentuar deklaratën e Berishës që ai dhe kryeministri i Kosovës Hashim Thaçi do të punojnë “për elimiminin e pengesave që pengojnë shqiptarët të ndjehen të bashkuar në tërë territorin në të cilin jetojnë”, Lavrov citohet nga mediat serbe të ketë thënë se kjo deklaratë duhet të ngjallë reagime të fuqishme të BE-së dhe NATO-s.

“Një reagim të tillë nuk e kemi dëgjuar. Shpresoj që në mungesë të komunikatave publike nga kryeqytetet evropiane, megjithatë në këtë temë të bëhen punë të domosdoshme me udhëheqjen shqiptare”, ka thënë Lavrov pas takimit me homologun e tij serb Vuk Jeremiq në Moskë.

Ndërkaq në lidhje me Kosovën Lavrov ka thënë se kompetencat e Misionit të OKB-së nuk duhet zëvendësuar me kompetencat e strukturave të tjera. Në këtë kontekst Lavrov ka kritikuar udhëheqjen e Prishtinës dhe linjën e saj "jokontstruktive", e cila pengon harmonizimin e marrëveshjeve midis Beogradit dhe faktorëve ndërkombëtarë që punojnë në Kosovë. Lavrov ka kërkuar zbatimin rigoroz të rezolutës 1244 të KB në Kosovë. (qik/start)

Çfarë i duhet këtyre zotërinjve me bashkimin natyral të shqiptarëve, një e drejtë e pamohueshme për çdo qënie njerëzore ? Me çfarë logjike në vitin 2009 Z. Lavrov kërkon të ndalojë lëvizjen e lirë të njerëzve ?

E kuptoni sa janë për tu mishëruar këta njerëz, sa të prapambetur janë ? Si mund të shkosh drejt një Europe të bashkuar, duke mbyllur kufinjtë ndaj vëllezërve fqinj ?

Ndal Karrotrec !

A keni parë në ndonjë kryeqytet tjetër të botës ...se si në bulevardin kryesor, karrotrecat bëjnë garë kush t’ia kalojë njëri tjetrit për të arritur në destinacionin e “viktimave” të tyre? Duken si ca makineri antike dhe në çdo moment pritet edhe të prishin rregullat e trafikut…


Ka një kryeqytet që po bëhet tipik për prezencën e madhe të tyre, unik në Ballkan, që me gjithë madhështinë e vet moderne ka mbetur në psikologjinë “madhështore” të përfitimit dhe provincializmit. Ky kryeqytet është Tirana jonë.
Një shkrim për karrotrecin ka muaj që më vërtitet në mendje. Fatkeqësisht shpenzoj në lagjen e çuditshme të quajtur “Bllok”, shumë orë të ditës dhe përveç rasteve kur e kam pësuar vetë rrëmbimin e makinës (madje edhe para syve të mi), kam parë shumë e shumë raste të tjera të procedurës së karrotrecave, impenjimin e policëve që “viktima” të mbërthehet mirë, indiferencën dhe prepotencën e shoferëve private të këtyre makinave gjigande, dhe shpesh herë përpjekjen e dëshpëruar të qytetarëve që kundërshtojnë pa asnjë shpresë.
Kush është i zoti të telefonojë në veshin e ndonjë politikani apo shefi, është “i fituar”. Kush është i zoti të mashtrojë se punon pranë ndonjë politikani, apo shefi, është “i nderuar”…

Psikologjia karrotrecore...
Karrotreci, si një mjet shërbimi përdoret kudo në botë dhe ka një funksion të caktuar. Si përherë, në eksperiencat e marra nga të tjerët për t’i përshtatur si tonat, kemi shumë pak sukses. Kështu edhe me karrotrecin, i cili është një nga shërbimet e Policisë Rrugore kryeqytetase, më i shumënjohuri për qytetarët, ndërsa për Drejtorin e Policisë Rrugore të Tiranës, z. Osmani, “…më i suksesshmi”.
Drejtori thotë se ai është i kënaqur që nëpërmjet shërbimit të karrotrecit, iu përgjigjet me shpejtësi ankesave të qytetarëve kur vendet e parkimit apo hyrjet e tyre të shtëpive bllokohen nga parkime spontane dhe pa leje….dhe thotë se karrotreci është një veprimtari private. Nuk është i pari punonjës policie që e thotë këtë. Është e çuditshme sa shpejt dhe prerë thuhet ky informacion që gati-gati e mbyll bisedën e nisur.
Pra, policia s’ka të bëjë me këtë procedurë: policia-shërbimi, i shtetit, njofton karrotrecin -shërbimin privat ta ndihmojë në kryerjen e ndëshkimit që duhet të marrë qytetari i parregullt.
Në pamje të parë çdo gjë duket normale. Ndërkohë, nxitimi i policëve për të ndëshkuar është magjepsës, drejtuesit e karrotrecave me emrat e tyre në krye të kabinës, shpesh me drita apo me xhufka, vijnë me shpejtësi të palejuar, por ama…pa kryer ndonjë aksident. Dhe gjithmonë karrotreci vjen në vendin e duhur, në kohën e duhur, shumë më shpejt se edhe se shërbimi i picave.

***
Të më falin ata që mendojnë se e kanë zgjidhur me mekanizmin e karrotrecit problemin e edukimit të njerëzve me rregullin dhe ligjin….
Le t’i kthehemi ligjit. Ligji është bërë që t’iu shërbejë qytetarëve dhe jo t’i pengojë, të mos i respektojë dhe t’i shqetësojë ata. Parashikimi, (nuk e di sipas cilës rregullore) se karrotreci duhet të jetë një aktivitet privat, është shumë i çuditshëm (dyshoj nëse ka shembuj).
Gjoba e vënë, është një tjetër element krejt abuziv - porosinë për të e bën një polic, i cili përgjigjet vetëm për shkeljen, por ndërkohë, është ai që të detyron nëpërmjet uniformës që ka veshur të shkosh e të paguash 4000 lekë, që për asnjë qytetar shqiptar nuk janë një shumë e vogël. Nëse provon të replikosh, ke ose nerva, ose ngritje supesh.
Le ta vazhdojmë fillin. Të shkojmë tek vendi i parkimit (i cili nuk përmbush asnjë kriter për t’u quajtur i tillë) të karrotrecave, pranë Drejtorisë së Policisë Rrugore, në lagjen “Kinostudio” të Tiranës. Rruga që të çon deri atje është totalisht e paasfaltuar dhe me gropa të frikshme. Përveç kësaj, roja nuk ka një vend ku të futet, ai jep e merr fatura që shpesh janë të padeshifrueshme nga shiu, apo pluhuri, apo edhe mënyra se si ato shkruhen.
Një rast: dikujt që i ishte marrë makina sepse në Bulevardin e Tiranës kishte aktivitet. Ai dikushi shkoi në parkimin afër Drejtorisë së PR, nuk pagoi ndonjë gjobë, por e gjeti makinën të dëmtuar nga një tjetër mjet dhe askush nuk e mbajti përgjegjësinë për këtë. Natyrisht që qytetari i pagoi vetë paratë e riparimit të mjetit të tij.
Një tjetër rast: dikujt që i ishte lëvizur makina sepse e kish lënë në anë të rrugës, pasi shoqëroi në ambulancë nipin e vet invalid, pas shumë kërkimesh e gjeti makinën në vendin e parkimit, por nuk gjeti paratë që kishte lënë në makinë….
Ka raste të tilla dhe qytetarët nuk dinë ku të drejtohen…ose thjesht…lodhen. Asnjë përgjegjësi për stresin, shqetësimin e shpenzimet e tyre.
Kam pyetur shpesh herë: Pse? Pse i ndërlikojmë gjërat kur kemi mundësi t’i bëjmë ato lehtësisht të dobishme për veten tonë? Një nga përgjigjet më të shpejta që më vjen është se kur vjen momenti të vendosim se si duhen bërë gjërat, interesi i qytetarëve është e fundit gjë që mund të konsiderohet. Në fillim kryeson interesi personal, përfitues i atij që drejton. Asnjë merak për humbjet apo fytyrën që po i vëmë shtetit tonë…
A e kuptojmë sa e rëndë është për ne të gjithë të tregojmë se si shefat e administratës shtetërore i fusin paratë në xhepat e tyre. A e dini sa depersonalizues është ky informacion që ne të gjithë e dimë dhe të gjithë e pranojmë…
Është e dhimbshme që qytetarët diskutojnë hapur dhe me normalitet se paratë e karrotrecit ndahen me policinë. Nuk më intereson shumë se ç’lloj policësh janë ata, me këtë duhet të merren organet përkatëse të drejtësisë. Por më intereson shumë të shqetësohem dhe të flas për ato që dëgjoj dhe madje që pohohet edhe nga punonjës të policisë: karrotreci është një marrëveshje e korruptuar midis atij personit privat dhe atij punonjësit të shtetit në kurrizin e qytetarëve, në kurrizin e mbarëvajtjes së shtetit shqiptar, në kurrizin e parimeve të demokracisë, në kurrizin e modelit evropian që duam të krijojmë. Pra, janë grupe të caktuara që përfitojnë nga vjelja e parave prej tij. Në fakt, me një analizë të thjeshtë, kjo qëndron. Shqiptarët janë shumë më “të suksesshëm” kur abuzojnë se sa kur zbatojnë rregullat, kur nisen për të përfituar se sa për të punuar….
Le të kthehemi te fenomeni karrotrec në Bllok, në këtë lagje absurdo-interesante… Thirrja sistematike që i bëhet karrotrecit nga policët, kombinon shumë mirë (për policinë) e shumë keq (për popullsinë), me praninë e madhe të vetë policëve në rrugët e kësaj lagjeje. Po të kujtoj edhe njëherë fjalët e z. Osmani, se karrotreci ndodhet në shërbim të qytetarëve, atëherë s’e kuptoj pse policia “bën mbledhje” çdo ditë në këto rrugë. Nuk ka pamje më qesharake, më të mjerë dhe më pakuptim se ajo e policëve që qëndrojnë gati në mes të rrugës (asnjëherë në buzë të saj apo në trotuar), me blloqet e mëdha të gjobave në dorë, me fytyra shpesh agresive dhe prepotente (por jo kur kalon ndonjë makinë e rëndësishme).
Më mirë se askund tjetër në këto shfaqje qesharake kupton se policia nuk është në shërbim të qytetarëve. Ka një veçori të punës së policisë. “Fluturojnë” makinat e çdokujt, edhe kur nuk prishin rehatinë e të tjerëve dhe qëndrojnë me orë të zgjatura makinat që, pavarësisht nga ankesat e atyre që janë bllokuar, nuk i lëviz njeri. Provoni të ndaloni 2 sekonda për të ndërruar stacionin e radios: në krahun tuaj, pas xhamit do të shfaqet fytyra e policit “energjik” që pastron rrugën. Dhe asnjë nga këta energjikët nuk kërkon llogari për bllokimin e padrejtë të vendeve të parkimit që ruhen me roje nga lokalet përbri, pa asnjë licence. Polici gjithmonë afrohet tek qytetari me kërcënim. Çuditem për paratë dhe orët e shumta të shpenzuara nga komuniteti evropian dhe qeveria shqiptare për trajnimet mbi sjelljen dhe etikën e tyre profesionale…

Po marr një shembull afër nesh, me disa probleme të ngjashme: Selaniku, qyteti i dytë i Greqisë. Ka një trafik shumë të madh, ka një fluks shumë të madh të rinjsh që (po e njëjta kulturë prepotente dhe protagoniste për të qenë i dalluar dhe për t’u imponuar me gjeste të sipërfaqshme), mbushin rrugët dhe zënë hapësirat afër lokaleve ku ata shpenzojnë orë të tëra. Sikurse edhe këtu, dëshira për të parkuar makinën tënde sa më afër, gati përballë vendit ku do të pish një gotë me miq.
Por policia ka disa rregulla. Së pari, nuk është prezente atje, së dyti, ka një rregull që gjithkush e ndjek: qytetarët të lenë në xhamat e tyre numrin e telefonit që të mund të komunikojnë për ndihmë dhe të merren vesh me njëri-tjetrin, së treti, në orët e trafikut të madh, nuk ka rregulla të rrepta për hapësirat, që do të thotë se qytetarëve, të rinjve, mund t’ju lejohet kënaqësia e argëtimit për disa orë, aq kohë sa nuk pengojnë punët e publike që i zbaton bashkia (si marrja e plehrave, kalimi i autobusit, etj), së katërti, nëse ka nevojë për veprime ekstreme nuk futet karrotreci që kërkon hapësirën e vet jo të vogël, por merren targat e makinës… Gjithashtu ka një prioritet për banorët që jetojnë në ato lagje: janë ata të parët (me një shenjë të caktuar nga bashkia), që duhet të parkojnë dhe pastaj të tjerët, nuk lejohet marrja “me qira” e vendeve siç bëhet në Tiranën tonë, etj..
Roli i Bashkisë? Një tjetër problem i madh që kërkon një tjetër shkrim, por që tani më duhet ta përmend për efekt të temës. Sa kohë Blloku, apo lagje të tilla që kanë fluks të rënduar njerëzish në interval kohe të caktuar, do të jenë kaq shumë të populluara me makina, gradualisht do të bëhen të pamundura të jetohet dhe të funksionojnë dhe gjithmonë e më shumë qytetarët kryeqytetas s’do të kenë asnjë mundësi të ëndërrojnë për të pasur një zonë të këndshme.

Le të flasim pak më shumë për të tilla shqetësime, kjo na bën mirë të gjithëve që të mësohemi të përtypim dhe të tretim në stomakun tonë çështjet e mbarëvajtjes së shtetit, raportin e shtetit me qytetarin, personalitetin dhe ndërgjegjësimin e qytetarit, përgjegjësitë e shtetit dhe vullnetin e tij për t’i thënë ndal karrotrecit e të tjerave, si një simbolikë e shëmtuar e korrupsionit.
• Elsa Ballauri , Panorama

Pakti detar me Greqinë, pret shpatullat tona ujore

Marrëveshja e Detit apo siç u quajt: "Marrëveshje ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe Republikës së Greqisë, për Delimitimin e Zonave të tyre përkatëse, të Shelfit Kontinental dhe zonave të tjera Detare që u përkasin në bazë të Së Drejtës Ndërkombëtare.", doli në dritë, në fund të pranverës 2009, në mënyrë të shpejtë, pa patur ndonjë pararendje njoftuese, për fillimin dhe arritjen e saj.

Dukej, se vinte nga një përkim spektakolar idesh, në fqinjërinë tonë, si kurrë herë tjetër, sidomos në fushën e kujtesës gjeohapësinore, midis të dy vendeve mike, Greqisë dhe Shqipërisë, ku në shpatullën e një shekulli të tërë, prej të dy krahëve, ka patur aq shumë mospërkime sa që historia ka qënë ngushtë t'i përshijë, të gjitha, në ngrehinën e saj.
Aq më tepër, që bëhej fjalë, për marrëveshje, të ndarjes së Detit, në një klimë të re fqinjërie të integrimit evropian në Ballkanin JugPerëndimor.
Ardhja e marrëveshjes, pajtimi dypalësh, gjente mjedisin më të mirë të tejdukshmërisë dhe bukurisë metaforike të Detit Jon, dhe prej tij, nga kjo "blu" që i bashkohej qiellit, solli një kumt që të liheshin në humbëtirë, gjithçka tjetër që kish ndodhur më parë. Ishte një prag historik i ëndërruar, por ama, me shumë pak gjasa, se mund të vinte, kaq shpejt.
U thyen parametrat e dikurshëm.
Sapo, u panë në buzëqeshje, afrim, shtrëgimduarësh e ngazëllim të dy udhëheqësit e pranishëm, ia bëhu lajmi, kërcëllitës, i papandehur, si një shprazje, në një dasmë kur ndezullia e jetës, befas, has dramën që i shkon pas e nuk i ndahet.
Pikëtakimi i parë me njoftimin dhe pas tij me "djallin" që e ndiqte, askush nuk mund ta merrte me mend, e as që ta pranonte, se ky hap historik i hedhur, nuk mund ta pranonte dyshimin e madh, për një skandal, fshehtësi e shpejtësi rrokullime. Njoftimi i një televizioni lidhej me "gjashtë milje!!" "ardhje deri në Qeparo!!!" që të trazonte kaq shumë, sa edhe njohësit më të mirë gjeografikë e detarë, kësilloj do të shkundeshin. Njoftimi bënte një lidhje, sërish dramatike, që e çonte krahë më krahë këtë marrëveshje, me atë të Varreve të ushtarëve grekë, duke e bërë edhe më goditëse dhe lajthitëse, pas firmave të gëzuara, përqafimeve dhe duarshtrëngimeve.
Prandaj me të drejtë, njoftimi pas festës së marrëveshjes, ish i papranueshëm, dhe pse jo, në dyshim; duke të futur si përherë në një shtjellë marramendëse, si: "a ka gjasa vallë, atëbotë, që të jetë sajuar nga bashkësi hartues opinionesh ballkanase që nuk e mirëpritën këtë arritje detare..." apo qoftëlarg(!) mos ka këtu ndonjë "gatim të fshehtë!?"
Ndër mosbesuesit ish edhe autori i këtij artikulli i cili nuk mund të bënte dot lidhjen në përfytyrim, të "gjashtë miljeve" dhe "arritjes në Qeparo" që askund s' mund të quhej ndarje e detit, kur fqinji të vjen, ku takohet buzëuji, me Dheun Kontinental.
E pabesueshme!
Sapo më ra në dorë lista e koordinatave, isha në mëhallën time, mëhalla e gjeodetëve e dhematësëve e detmatësëve.
Përfytyrova 150 pika, që vinin njëra pas tjetrës, si kuaj mitikë, që udhëtonin mbi detin Jon, në një dasëm që e thamë, se kish ndodhur në marrëveshjen dypalëshe, dhe flamuri i nuses që fillonte nga "njëshi", prej piramidës tokësore nr 79, në Kepin e Stillos, përballë ujdhesës Tonga, ecte si stafetë, dorëmëdorë i çohej kalorësit të fundit në "150", ku nusja do të zbriste nga ky kal mitik...Kjo ishte një nuse fiktive tragjike...
Pika 150 e cila m'u shfaq përballë gurores Romake të Gramës, shumë afër kepit të Gjuhëzës. Atypëraty më erdh ndër mënd: "Deti që duket s'do kallauz ( në rastim tim gjeodet apo gjeometër), sepse pikasej lirshëm dhe pa matje ardhja kaq larg e pikës"150". Mblodha supet dhe dyshova në vete, duke më ardhur shumë pranë, ujdhesa greke "Othone" dhe pozicionimi gjeografik i saj. E rimata, e rihodha edhe një herë. Habia ime emocionale dhe tronditëse, bëri përshtypje, e ndofta, ish kjo që solli të nesërmen, gjithë ato kryetituj, shkrepëtues, tanimë të njohur, si "Skandali i Shekullit" " Falje Deti" ..." Shitje e Detit..." etj., etj.
Pa u kontrolluar e tërë vija, nga pika e parë deri në fund dhe pa u përqasur në çdo ind të saj me Ligjin për të Drejtën e Detit ( UNCLOS*1)) nuk mund të dilej në përfundim dhe nuk mund të kishe një kumt studimor, shkencor të saktë.
Ngjarja bëhej edhe më e mistershme.
Pasuan, Konferenca Shtypi, "asnjë milimetër nuk i është dhënë shtetit grek" akuza si "antikombëtare" për "Shqiptaren", tendosje nervore të të dërguarve të shtetit, bisedimesve (negocitorëve) që tregonin edhe vetë troshitjen qeveritare, shpjegimin e Kryeministrit që u tha shqiptarëve se "ishte një trillim primitiv" jo vetëm i medias, por edhe i opozitës. Pastaj, më tej, u përdorën argumente që lidheshin me një kompas gjeometrik që do të ngelet proverbial, sepse u përdor nga një përfaqësues i shtetit dhe nga vetë Kryeministri, i cili për të hedhur poshtë këto akuza të përbindshme, rekomandoi ndënë një buzëqeshje të hidhur se: "mund t'i drejtohesh edhe një nxënësi të klasës së pestë, që të marrë atë kompas dhe të mas detin, e të provojë si në një ushtrim gjeometrik, nëse ai ishte ndarë mirë apo keq..."
Ardhja në tavolinë e një harte greke e shtoi tollovinë, e të nesërmen u përshpejtua të sillej po e njëjta hartë, për ama me toponime të shkruar në shqip dhe përsëri, ai kompasi shpëtues. U përdorën terma si "barazlargësi", u mohua një hartë që ishte paraqitur në media, po kështu u kumtua se "pika 150 ndodhet në ujra ndërkombëtare" ( që s'ishte e vërtetë dhe tregonte mosnjoje të plotë) dhe përsëri, " asnjë milimetër..."
Shpjegimet, ngutja, tronditja, mungesa e argumentit, mosparaqitja e përfaqësuesëve të Institutit Gjeografik Ushtarak dhe mungesa e hartës detare shqiptare, tregonin shkoqur, dhe bindshëm se asnjëri prej tyre nuk ishte në brendi të jetësimit teknik, profesional të kësaj marrëveshjeje edhe pse u përsërit, për të satën herë "UNCLOS" . Prandaj dyshimi dhe misteri shtohej.
Kompasi i ngeli në dorë vetëm Komandantit të Forcave Detare me të cilin, kisha ndarë dikur, respekt të ndërsjellët dhe punë të përbashkëta.
Dëgjuesit dhe gazetarët, lëkundeshin si lavjerrësa, sepse nuk kishin njohje teknike gjeodezike dhe hartografike, e po kaq nuk e njihnin në themel "UNCLOS".
Si gjeodet dhe hartograf, nismova vetëm modelim dhe përputhje teknike: UNCLOS- ndarje gjeodezike, por në udhë e sipër, s'më linte dashuria për Detin dhe shënjtërinë e tij mitike, sepse m'u duk se atë, e kishin përdhosur padrejtësisht, kur ai asqë donte t'ia dinte, nga kjo prerje e padrejtë, që ia kishin bërë.
Gjeodeti nuk mund të heshtë.
Mua m'u desh që të bëja ontologjinë teknike të realitetit, për të dhënë një tejdukshmëri gjeodezike, si një gur themeli për vetëdijen shkencore e cila rreh të bëjë një modelim, i cili ma shpëton, jo vetëm shpirtin tim, por bëhet dhe një avokati (po e quajmë) për kolegët dhe shtetarët e mi, që mesa kuptoj, në këtë marrëveshje janë një radhua figurash të ngurosura, pa shprehje, sa u vjen keq edhe miqëve të mi helenë, hartues dhe firmëtarë të kësaj marrëveshjeje. Qënia e një dokumenti si dhe realiteti i tij, por jo kurrë se çfarë fshihej pas, më bënte udhë që të lëvizja mbi detin e mbushur me koordinata dhe dëshpërimin e tij. Deti askurrë s'ka dashur që të ndahej.
"Ta kemi të pandarë", thonë përherë e sot e kësaj dite, në Jug, kur bëhen krushqitë. Nëse unë do të strukesha pas njoftimesh për të mbetur spektator, vihesha në fund, në rresht, pas gjithë asaj aradhe njerëzore që u shkrifërua prej marrëveshjes, sepse besonte, në të. Ndërkohë, nga pala e fqinjëve doli një frazë e ftohtë, sa diplomatike po e aq therëse se "Qeveria greke ka realizuar objektivat e saj strategjikë."
Po ne, ç'objektivë, vallë, kishim realizuar? Humbjen e mbramë detare, si të ishte një prerje e vetvetes, që po i shtohej, Historisë së rremë të një Skënderbeu, që sipas autorit të huaj, na ishte, sllav, i një "sulmi të fqinjëve maqedonas për autoktoninë e shqiptarëve", e " një Historie 12" që në shëmbëllim të shtrëmbër, shtrëmbëron historinë tonë të dy dhjetvjeçarëve të fundit... dhe ja "prerja detare gjeohistorike"
Shpejtësia, ngutja, mosnjohja teknike, mjegullira shkoqitëse në publik, prurja e hartës së huaj, nxitimi për të dhënë përgjigje që s'përputheshin askund me parime matematike dhe Konventën, sharjet, pështymat e njohura shqiptare, për "armiqë" që " kërkojnë të hedhin baltë" mbi miqësitë e arrira në Ballkanin Jugperëdimor, si dhe sulmi i Kryeministrit, që e përdori kompasin për të mbytur të vërtetën, më cytën që të kryeja detyrën time intelektuale.



PERMBLEDHTAS:

1.Marrëveshja e përcaktimit të kufijve detarë midis Shqipërisë dhe Greqisë është një hartim i errët dhe hermetik, akt diplomatik i shpejtë dhe i dyshimtë, i cili dokumenton, përulësi të dinjitetit kombëtar.
2. Vëzhgimi Gjeohartografik, në të gjithë sythet e marrëveshjes nxjerr në pah një shpërfillje të jashtëzakonshme të interesave kombëtare shqiptare .
3. Në këtë Marrëveshje "UNCLOS", Konventa e Kombeve të Bashkuara, mbi Ligjin e Detit ka zbatimin më të cunguar të saj. Interesat e Shqipërisë nuk janë parë si " të barabartë, të paanshme = equitable " me palën fqinjë. Kemi të bëjmë me rrëgjim gjeohapësinor detar dhe cënim të gjeohistorisë iliroshqiptare.
4. Ky akt diplomatik është arritur në një "Vakum ligjor shqiptar, mbi Detin, gjiret dhe Ujrat e Brendshme" që i shërbejnë Ligjit të Detit.
5. Haset cënim i hapur i mëvetësisë së Shqipërisë në Ujrat Detare, Detin Shtetëror (Territorial Sea), Hapësirën e Afërt Vijimore (Contigous Zone) Shtratdetin Kontinental dhe Hapësirën e Veçantë Ekonomike ( Exclusive Economic Zone).
6. Ngushtesa e Otrantos, kjo urë natyrore ujore, e Ballkanit Jugperëndimor, kjo gjeohapësirë detare tradicionale, gjeohistorike midis Shqipërisë dhe Italisë, është një synim i drejtpërdrejtë, i jetësimit të kësaj marrëveshjeje.
7. Gjiri Historik i Sarandës, përbën një "harrim" dhe "humbje" fatale, gjeohistorike, strategjike dhe ekonomike për Shqipërinë.
8. Shqipëria, humb një pjesë të vetvetes së saj, në shtratdetin Kontinental Jonik, një sipërfaqe ujore prej 354 km2, në një nga gjeohapësirat më magjepsëse, të pasura, dhe gjeostrategjike, në Jugperëndimin e Saj.



SHËNIM I REDAKTORIT:
* Prof.Asoc.Dr. Myslim Pasha është mjeshtër kërkimesh dhe Kolonel në rezervë i Forcave të Armatosura. Ai është edhe autor i hartës që Shekulli boton sot në këtë faqe dhe që flet vetë qartë mbi pasojat e paktit detar mes dy vendeve. Në letrën shoqëruese për drejtorin e gazetës Adrian thano, prof.Pasha shkruan:


I dashur Adrian
Ju lutem mos më lini vetëm. Nuk eshte "çmenduri" e imja por e shtetit tim. Është skandal i madh. Unë jam studiues i detit dhe po përballem me shtetin tim. Një përballje "absurde" sepse të dy krahët teorikisht mbrojnë interesat kombëtare. O Zot! Shteti u shpjegon qytetarëve se si ka braktisur një pjesë të gjymtyrëve të tij.. Jemi të pabarabartë!
Më ndihni që gazeta juaj të më mbështesë në argumentët e mi. Lutem botoni hartat. Jane harta te studimit tim, pra kane "copyright" timin. Botimi nuk më bën mirë thjesht "mua" te vetmuarit por ka vlera me shumë se kaq. Ju lutem edhe njëherë mos më lini vetëm! Të luftojmë për aq sa mundemi, që të shtyhet ky ratifikim i turpshëm.

Përqafime
Myslim Pasha

*********



Pakti detar me Greqinë, Meta: Ta zgjidhë Kuvendi

TIRANË - Për Ministrin e Jashtëm, Ilir Meta, përgjegjësinë kryesore për ratifikimin e marrëveshjes së ujërave territorialë me shtetin fqinj, Greqinë, e ka Kuvendi.
Edhe pse partia që ai drejton, e ka kundërshtuar me forcë miratimin e kësaj marrëveshjeje, para së të bëhej pjesë e qeverisjes, dje në një pozicion krejtësisht të ri politik, zv. Kryeministri dhe Ministri i Jashtëm, Ilir Meta, deklaroi se ratifikimi i marrëveshjes së ujërave territorialë me shtetin fqinj, është një çështje, që duhet ta zgjidhë Kuvendi.
Marrëveshja, pritet të kalojë në Kuvend në 19 tetor. Tashmë, ajo ka kaluar një nga pengesat kryesore, atë të diskutimit në Komisionin e Ligjeve, i cili e miratoi atë disa ditë më parë me unanimitetin e të gjithë deputetëve dhe pas asnjë kundërshtim. Pro saj në Komisionin e Ligjeve, votoi edhe deputeti i LSI-së Nasip Naço, pavarsisht se forca që ai përfaqëson, vetëm pak muaj më parë, gjatë legjislaturës së shkuar, e kundërshtoi fort një marrëveshje të tillë, duke e konsideruar atë në disfavor të Shqipërisë, por edhe duke akuzuar qeverinë e kryesuar nga Sali Berisha se po i falte ujërat tona territoriale Greqisë.


Pas Komisionit të Ligjeve, marrëveshja pritet të kalojë edhe në Komisionin e Sigurisë Kombëtare, ku natyrisht, nuk parashikohen surpriza, pasi edhe në të do të jenë të pranishëm vetëm deputetët e mazhorancës. Ndërkohë, që në datën 19 tetor, kjo marrëveshje është programuar që të miratohet në seancë plenare. Gjatë diskutimit të saj në Komisionin e Ligjeve, përfaqësuesja e Ministrisë së Jashtme, Ledia Hysi, hodhi poshtë çdo zë që pretendon se nëpërmjet kësaj marrëveshjeje Shqipëria del e humbur, duke theksuar se vija kufitare ujore përcaktohet në bazë të parimit të barazlargimit nga bregu detar.


"Me Greqinë në kanalin e Korfuzit distanca është shumë e vogël, rreth tetë milje, që i bie në zbatim të parimeve të Konventës do të jetë 4 milje nëse e ndajmë përgjysmë. Kjo gjithmonë ka qenë në praktikë dhe e zbatuar", - tha drejtoresha Juridike në Ministrinë e Jashtme Ledia Hysi.

Ushtarakët kundra: Po i falim 354 km det Greqisë

"Aleanca Kombëtare e Ushtarakëve të Shqipërisë" letër Topit e Topallit: Studiojeni mirë marrëveshjen




Marrëveshja mes Shqipërisë dhe Greqisë për përcaktimin e kufirit të ri detar mes dy vendeve, ka hasur jo vetëm kundërshtimin e opozitës, por edhe të vetë grupeve të interesit siç janë në këtë rast ushtarakët. Është shoqata "Aleanca Kombëtare e Ushtarakëve të Shqipërisë", ajo që ka reaguar dje ndaj një marrëveshjeje të tillë, të cilën e ka konsideruar si një akt që i fal në mënyrë të pashpjegueshme vendit fqinjë, Greqisë, një sipërfaqe të konsiderueshme ujore në detin jonian, duke i bërë thirrje njëkohësisht krerëve të shtetit shqiptar, që të heqin dorë duke mos e miratuar atë.


Letra
Në një letër drejtuar krerëve më të lartë shtetërorë dhe bërë publike dje për mediat, "Aleanca Kombëtare e Ushtarakëve të Shqipërisë", në përbërje të së cilës janë disa shoqata si ajo e "Flotës Luftarako Detare", e "Aviacionit", e "Zbulimit", e "Xhenios", e "Ndërlidhjes", e "Prapavijës", e "Topografëve", e "Skënderbegasve" dhe e "Historianëve Ushtarakë", shpreh shqetësimin e saj lidhur me përmbajtjen e kësaj marrëveshje, e cila u hartua në fshehtësi të plotë dhe u nënshkrua disa muaj më parë nga ministrat e Jashtë të dy vendeve, Dora Bakojanis për Greqinë dhe Lulëzim Basha për Shqipërinë. Sipas tyre nga studimet e bëra, del qartë se Shqipëria humbet një sipërfaqe të madhe detare, përfshirë edhe hapësirën ajrore me vlera ekonomike, politike, gjeostrategjike dhe kulturore, duke i krijuar vetvetes një izolim dhe bllokim, nëpërmjet ngushtimit të hapësirës dhe të rrugëve të komunikimit.


"Është ndërprerë Deti Shtetëror dhe Hapësira e Afërt Vijimore e Shqipërisë. I është privuar Shqipërisë statusi i të drejtës si shtet përballë Italisë. Ujërat e brendshme të Gjirit të Sarandës janë konsideruar si "Free bay" (gji i lirë), për t'u ndarë me Greqinë, i cili është gji Historik i Shqipërisë", - shprehen ushtarakët në letrën e tyre, duke pretenduar se sipërfaqja detare që është humbur nga zbatimi i kësaj marrëveshjeje është rreth 354.4 kilometra katrorë.
Për këtë arsye, ata në letrën e tyre, i kërkojnë kreut të shtetit Bamir Topi si garant i zbatimit të Kushtetutës dhe ruajtjes së sovranitetit të vendit, që para se të hedhë firmën mbi dekretin që do t'i jepte fuqi vepruese kësaj marrëveshjeje, të njihej mirë me përmbajtjen e saj.


E njëjta kërkesë i është drejtuar edhe kryeparlamentares Jozefina Topalli, si dhe deputetëve. Sipas tyre, shqyrtimi i kësaj marrëveshjeje në mënyrë teknike, do të bëjë të mundur që të kuptohet qartë cenimi i rëndë që po i bëhet integritetit territorial të Shqipërisë. Në argumentimin që bëjnë në letrën e tyre, ushtarakët theksojnë, se duke e dhuruar sipërfaqen ujore, Shqipëria humb gjithashtu edhe atë tokësore, ku janë bërë studime shpresëdhënëse për rezerva të naftës dhe të gazit.

Marrëveshja
Në relacionin që shoqëron marrëveshjen në fjalë, bëhet e ditur se ajo është hartuar pas një pune të përbashkët të një komisioni miks mes dy vendeve. Kështu, në marrëveshje parashikohet që kufiri detar mes dy vendeve përcaktohet në bazë të parimit të vijës meridiane, e cila përban në vetevete 150 koordinata, duke u bazuar në tre gjire të mbyllura greke dhe pesë gjire të mbyllura shqiptare. Në bazë të marrëveshjes, vija e delimitimit do të jetë vija e mesme, koordinatat e së cilës janë të barazlarguara nga pikat më të afërta të vijës bazë, nga e cila matet gjerësia e ujërave territoriale.


Në marrëveshje përcaktohet, se ushtrimi i të drejtave që lindin nga zbatimi i saj nuk do të prekin statusin e pasurive nëntokësore të ujërave dhe të hapësirave mbi të. Gjithashtu, ushtrimi i këtyre të drejtave nuk do të rezultojë si një ndërhyrje e pajustifikuar me të drejtën e lundrimit dhe të drejtat dhe liritë e tjera. Por, sipas opozitës dhe disa ekspertëve të fushës detare dhe asaj të kufijve, kjo marrëveshje favorizon ndjeshëm Greqinë, duke i dhënë asaj një pjesë të ujërave territorialë. Shekulli

I lutem të gjithë qytetarëve që e duan vendin e tyre, mos rrini indiferent përballë një fakti që nesër historia shqiptare do ta njohë për një skandal të jashtëzakonshëm, minimalisht nënshkruani peticionin për ta ndalur ratifikimin e këtij projektligji, askush nuk vendos për fatet tona nëse ne e kundërshtojmë, Shqipëria nuk është pronë private e askujt : http://www.gopetition.com/online/31143.html

Pasaportë e Krenarisë së Kombit ( Për baba Tomorr)

Mali i Tomorrit tempulli i Dodonës nuk është i ri dhe vlera, fama është me permasa kohore 2 – 3 mijë vjet para erës së re dhe përmasa gjeografike shtrihet nga Palestina në Skoci. Ja dy kuriozitete:

Miku im ekonomisti S. Gishti me banim tashme ne Tirane tregon:

Nje dite, ne vitet e fundit, ne Tirane nje skocez gjendej midis miqsh nga zona Korce-Skrapar-Berat. Biseda e solli qe te zihet ne goje emri i malit te Tomorrit. Skocezi pyeti: Ceshte ky, Tomorri qe degjova? Ju shpjegua se ishte mal i larte ne qender te Shqiperis se sotme, prane ..........

Po Skocezi këmbënguli sikur te ishte shqiptar. A mund te shkojmë atje ne, Tomorr? Te nesërmen fuoristrada u ngjit ne mal e i huaj u prit sic presin shqiptaret me mish te pjekur panorame mahnitëse dhe raki Skrapari.

Dhe çudinë e tha skocezi.. “Kete vizite ja kushtoi gjyshes sime”. Ajo betohej shpesh me fjalët “ Për Baba Tomorr”. Unë e vizitova këtë vend te shenjte!

Kam ne dore nje liber te shkruar nga dy sllav Kovalev dhe Kubllanov “ “Zbulime ne shkretëtirën e Judes”. Pavarësisht nga qëllimi perse eshte shkruajtur, kur, ku, ne liber me kane terhequr vëmendjen pika takimi te onomastikes, etnografise, toponimise, legjislacionit, deri dhe ne veshjen e banoreve te Judës, dy a me shume shek para Krishtit qe ngjajnë si pika ujë me korrespodentët e tyre te kombi yne. Midis emrave qe shpjegohen me ane te shqipes do te shënojë Kumeran=kum+rere, Mirdite, Hirkan, Avakum, Tora, si doktrine por qe vjen nga fjala shqipe tjerr, thure, Besa e Re. Por ne faqen 15 te librit takoj fisin Beduin qe duhet te jete me orgjinë Palestinezo-Shqiptare, fisin, Ta-amire. Një studiues gjerman thotë: Po te gërvishtesh token e Palestinës, emrat e vendeve ( dhe te njerëzve do te shtoja unë, LM do te dalin ne gjuhen shqipe).

Kur dime kete s'mund te jemi indiferent per emrin Ta-amira aq me teper qe nga lashtesia greko-romake dhe autore modern e dime se me kete emër quheshin priftereshat e Orakullit te Dodones, fatethenat, prej nga vjen dhe emri Te mirat, Tomorr. Libri i Perikli Konomit eshte frut i njohjes se autoreve te lashtesis greko-romake. Ai mbeshtet ne 60 citime nga historian, gjeograf, shpjegon 29mikrotoponime rreth malit e tempullit, ka mbledhur 24 gojedhena per Tomorrin dhe 7 per Shpiragun. Ne pak faqe te librit dendesia e informacionit eshte e jashtezakonshme.Ribotuesit e kane sjell ne normat e gjuhes letrare shqipe dhe plotesuar me shenime qe dalin nga botime e 20 viteve te fundit. Po s kane bere mire qe kane cunguar botimin e dyte duke i hequr poezine e vete Ikonomit, me 14 strofa. Eshte nje kendveshtrim poetik i studiuesit plak e patriot. Botimi i ketij libri na ve perpara detyres te sjell ne vemendje te lexuesit debatin: Ku ka qene Dodona.? A eshte i lashte, a eshte ne Tomorrin e Beratit apo ne ate te Camerise. Eshte nje apo jane dy Dodona e dy Tomorra? Edhe ne këtë ceshtje ndeshen mendime te kundërta. Brenda referencave te Ikonomit takojmë dhe Dodonën dimër keqe dhe atë te Dushkut. E para mendohet ne Tomorrin e Beratit dhe asaj i kushtohet libri i Ikonomit, por autoret e lashte kane pamje te dyjezuar dhe për Tomorrin e Janinës. Madje ky dyjzim shkon deri tek Homeri. Po thërras ne ndhime për teshpjeguar këtë dukuri arkeologun angleze NGHAMMOND, autori i librit “ Epirri” botim i vitit 2004. Ka mare nga Homeri 2 fragmente si përfaqësues te dy qëndrimeve lidhur me vendodhjen e tempullit te Dodones. Ne te parin citon lutjen e Akilit

“Zot, mbret i Pellazgeve nga Dodona qe ndodhet larg,

Dhe mbretëron ne Dodonën e acarte, dhe se llojet fat thënës janë pranë......................”

Mbiemri, epiteti i acarte, dimër keqe nuk mund te shkëputet nga Tomori i Beratit. Te gjithë autoret qe mbrojne kete teze, dhe P.Ikonomi, përmendin si fakte dimrin, deboren e përjetshme, burimet e shumta, mikrotoponimin qe rrethon kete mal. Por nuk jane te pakte dhe autoret qe mbështesin tezen se Dodna e vërtetë eshte vetem ajo qe eshte ndërtuar dhe prishur ne Camerin tone dhe sot gerrmadhat e saj gjenden 14 km ne jug – perëndim te Janinës. Mbiemri qe shoqeron shenjterin e Thesprotise se lashte eshte .....e dushkut, apo Dodona e lisit..

Nese do ti mbetemi ketij mbiemri ai perjashton mundesine e Tomorrit te Beratit sepse ne kete mal ka shume here me pak lisa e dushk sesa tek tomorrica e Thesprotise. Homeri e quan Zeun perendi te Tomorrit dimer keq e te larget. Por ne pjesen e bisedes midis Circes dhe Odises ajo e adreson tek tempulli i Janinës. I thote: “Pasi te pershkosh oqeanin me anijen tende dhe te dalësh ne bregdetin ku vendi eshte me lym (rreth kenetes se Arkeruzit LM) do te shohësh korien e Bersefones ....” ... atje do te besh nje grope nje pashe te thelle e si kushtim per te paret e tu do te cosh mjalt te tretur, vere te embel dhe uje, shpernda dhe elb te bardhe.

Kerkues te viteve 1930 kane gjetur keto elemente mijera vjecare te tradites, te cuara nga banoret deri ne vitin 1930. Kete Dodone te tomorrices se Janines e zbuloi plaku i madh Ismail Qemali bashke me arkeologun Karapano. Po Hammondi dhe e viziton dhe e ve ne dyshim ekzistencen e saj ne veprën e cituar faqe 105 – 106. Jep aq material arkeologjik sa te cudit dhe ska si te mos ngresh supet nga habia, ku studiues te kalibrit te tij shohin pemet por nuk shohin pyllin. Eshte po ky autor qe jep pa dashje celesin e zgjidhjes se ketij dyzimi, te ketij debati mijera vjecare. Ne librin e tij qe Perikli Ikonomi natyrisht nuk e kishte lexuar na jepet historikisht por dhe me gjeografi dyndjet e doreve dhe e fiseve te veriut te Greqise se sotme, domethene te Shqiperise etnike drejt tokave te jugut te Ballkanit shume here dhe shume shekuj para dhe pas Homerit. Dhe zgjidhja eshte si veza e Kolombit. Por Hammondi e shume te huaj te tjere qe jane perfshire ne kete debat te vendbanimit te perendive pellazge nuk njohin nje nga vecorite psikoligjike pellazgo – iliro – shqiptare. Ky gen mijera vjecar terheq neper shekuj si kermilli guacken, nderimin per paraardhesin dhe vendlindjen. Eshte nje gje krejt e zakonshme, madje e kthyer ne kod qe ne rast shpernguljesh te nje fisi a te nje fshati ne nje ngujim tjeter vendit te ri i japin emrin e fshatit nga kane dale. Ndaj sot harta e Shqiperise se vertete ka pese fshatra Mazreke, 5 fshtra Kolonje, 4 Golem, 4 Kuc .... dhe per nje njohes se gjuhes shqipe, per njohes te korpusit shpirtëror, zakonor e filozofik te genit shqiptar nuk eshte aspak e veshtire te konfirmoje mendimin se kane egzistuar dy Dodona, dy tempuj te Zeut pellazgjik. I pari me i vjetri datohet 2000 – 2500 vjet para Krishtit tek Tomorri i Beratit. Por ne kushtet kur Doret dhe fiset e tjere ilire u zhvendosen drejt jugut para shekullit te VIII para eres se re nuk mund ti kryenin ritet pagane ne Tomorrin e Beratit ndaj ndertuan nje tempull orakull tjeter te Zeut ne mes te ahishteve te Thespotis, ne mes te Lopsit te pasur me gjelberim e bageti te trasha e te imta, ne mes te natyres magjepese te ullishteve te Camerise ndaj toka Arberore dhe sot e gjithe diten mban dy Dodona per nje popull pellazgo – iliro – shqiptar, Dodona e Tomorrit eshte tempulli me i lashte ne Ballkan.. Delfi, Delosi, Nikena jane tempuj pagane pellazgo – ilir ne zanafillen e ndertimit te tyre dhe me emrat qe na flasin shqip. Nuk dime nese betohen sot greket per tempujt e tyre por jam i sigurte si plaku Ikonomi qe neper shekuj deri sot shqiptari betohet Per Baba Tomorrin.

Ideja e egzistences se dy Dodoneve na perforcohet kur mesojme dhe nje fakt tjeter te ngjashem me te, eshte teper larg ne kohe dhe ne hapesire per te qene kopetente se kush dhe kur eshte ngritur tempulli i Amonit, te cilit i falen me lutjen Aman, Amon, Amen, Amin sipas besimeve fetare. Por iliro – maqedonasi Aleksandri i Madh iu fal rrenojave te tij kur pushtoi Libanin e atehershem rreth vitit 324 para Krishtit, e rindertoi ne nder te paraardhesve te tij por nuk mesoi kurre se ishte dhe nje tjeter i Amonit 200 kilometra nga Delta e Nilit ne drejtim te burimit te tij. Libri i fisnikut Perikli Ikonomi nuk hyn dot ne cdo biblioteke, ne cdo shkolle si cdonte autori i Dodones. Nuk hyn se qeverite e ketyre 20 viteve te fundit nuk jane shqiptare. Ato japin 300.000 mije euro per nje ndeshje futbolli te kombetares por nuk japin fonde per tu botuar enciklopedia e Ilirise hartuar nga Papa Klementi i XI (1702) qe ndryn 4500 faqe dhe u vret syte, cdo gje qe bie ere e gjak shqiptari, sepse nuk jane shqiptare. Nuk e besoni? Ju betohem: Per Baba Tomorr.
“Tomorri dhe Dodona pellazgjike” me autor “Mësues i Merituar” Perikli Ikonomi

Lashtësia e kapeles së bardhë - PLISIT (Qeleshes)

Kapuçi i bardhë që shqiptarët e quajnë plis, qeleshe ose qylah, i bërë nga lesh deleje i shkelur, konsiderohet si kësulë tradicionale e shqiptarëve. Për plisin ekzistojnë tek ne do gojëdhana në lidhje me lashtësinë dhe prejardhjen e tij. Në lidhje me këtë po sjellim ca shënime të shkurtra interesante.

Duke bërë kërkime rreth studimit të zejes të qeleshepunuesve (ose plistarëve) ndër zejtarët e Kosovës si dhe në popull, kemi hasur në ca gojëdhana interesante, që meritojnë të shënohen.

Një nga tregimet më inteeresante është ai që bën fjalë dhe konfirmon se plisi i bardhë, kapuçi tradicional i shqiptarëve është trashëguar nga Ilirët. Duke mos u bazuar në dokumentat historiko-arkeologjike, por vetë në kushtet e atëhershme ekonomike të fiseve ilire, del e logjikshme që këto tregime të kenë bazë reale. Fise të ndryshme ilire merreshin me njërën nga degët kryesore të ekonomisë, me blegëtorinë. Kjo e vërtetë e konfirmuar edhe nga të dhënat historike na bën që t'u besojmë edhe gojëdhanave popullore lidhur me plisin. Duke pasur lesh delesh në sasira të mjaftueshme, Ilirët prej këtij punonin veshjet e tyre, ku hyn edhe pjesa që mbulon kokën - kapuçi. Pothuaj të gjitha pjesët e veshjes në të kaluaren njerëzit i bënin vetë në shtëpi. Më vonë shfaqen zejtarë profesionalë. Kështu qëndron puna edhe me punimin ose prodhimin e plisave.

Pirro i Epirit me qeleshe
Në popull si dhe ndër zejtarët tanë qeleshepunues të Kosovës dhe jashtë saj ekziston një gojëdhanë shumë e vjetër. Ajo thotë se këtë zeje e solli në Gjakovë një plak, që në kohërat e moçme ishte shpërngulur nga Malësia në këtë qytet. Kjo tregon qartas se në kohërat më të lashta, kapuçat punoheshin nga vetë anëtarët e familjes porsi edhe pjesët e tjera të veshjes popullore të përditshme (tirqtë, ndërresat, mintanat, xhokat, japunxhat, gjurdiat, gëxofët etj.).

Për lashtësinë e këaj zeje, respektivisht të vetë plisit, dëshmon edhe emri i një lloji të tij që shqiptarët e quajnë vorri i Skënderbegut. E dihet mirë se Gjergj Kastrioti Skënderbeu vdiq më 17 janar 1468. Që nga vdekja e këtij vigani, shqiptarët filluan të mbajnë një kapuç të një forme të posaçme, me fundin ose majen e trusur, të thelluar në formë varri. Ky tip kapuçi mund të ishte i zi ose edhe i bardhë. I përngjet pjesës cilindrike të kapelës moderne (u muar vesh pa rreth) por, siç u tha më sipër, me fund ose maje të gropuar si varr në drejtim nga prapa kah balli. Këtë lloj plisi e mbajnë njerëz pak si më pleq dhe më seriozë në qytete e fshatra. Sot përdoren fort rrallë, kurse në shekujt e kaluar ka qenë shumë më shpesh i përdorur.

Isa Boletini
Tipi i plisit i quajtur me maje ka trajtë kupe me maje të theksuar. Një tip tjetër me maje jo të theksuar e quajnë i rrumbullakët. Në të kaluaren këta plisa ishin edhe më të gjatë, me maje më të theksuar, sepse punoheshin vetëm prej një tasllaku (polle trekëndhshe), dhe kur i ngjiteshin skajet, kapuçi merrte trajtë barizani të gjërë. Këtë lloj kapuçi mbanin pjesëtarët e fisit ilir të Dalmatëve. Kjo shihet në një pllakë guri nga Graduni, i cili ruhet në Muzeumin arkeologjik në Split. Kjo rrasë guri ka një relief në të cilin shihen figurat e dy ushtarëve ilirë të zënë robë lufte nga ushtarët romakë. Njëri nga këta dy ilirë mban në kokë një kapuç që për nga trajta është krejt i njëjtë me plisin tonë të sotëm me maje të theksuar (të shihet Mihovil Abrani?: O predstavam Ilira na antiknim spomenicima. ?asopis za zgotovino in narodopisje, Maribor, let. XXXII, snop. 1-4, 1937:12,15).

Në popull dhe tek zejtarët qeleshepunues kemi dëgjuar dhe shënuar një tregim se në Dibër dhe rrethinë, në të kaluaren nuk mbaheshin plisat e rrafshtë si sot. Banorët e kësaj treve mbanin plisa të tipit të Kosovës. Mirëpo, rreth vitit 1832 Pashallllëku i Kosovës me në krye Jashar Pashë Xhinollin ra në konflikt me Dibrën duke dashur ta zgjërojë pashallëkun e tij. Me këtë rast u bë një betejë e rreptë. Jashar pashë Xhinolli, bir i Maliq pashë Xhinollit, me prejardhje nga Luma, i theu dhe i mundi dibranët, ose siç thotë populli i shkeli. Që prej kësaj, gjoja, dibranët mbakan plisa të shkelun, d.m.th. të rrafshtë, kurse kosovarët si fitimtarë vazhduan ende të mbanin plisa me maje.

Në lidhje me lashtësinë e plisit , ndër shqiptarët ekziston edhe një gojdhanë tjetër që përcjellet brez pas brezi. Kjo gojdhanë tregon se në Betejën e Kosovës më 1389 moren pjesë edhe shqiptarët nga Kosova bashkë me mirditasit. Këta, me këtë rast, mbanin plisa të bardhë po të asaj trajte që mbajnë edhe sot.

Nuk janë në gjendje të dijë e të konfirmoj se a ka dhe ç'baza ka kallximi popullor se do klerikë katolikë, varësisht nga rangu kierarkik, gjatë meshës në kishë mbajnë kësula të bardha në formë plisi të shqiptarëve. Madje të tillë i mban edhe vetë pontifiku katolik në Romë, papa.

Ndoshta kjo traditë popullore mbështetet në këto fakte historike.

Dihet mirë se pas okupimit të tokave ilire në Ballkan, romakët moren prej tyre shumë gjëra nga kultura materiale, duke përfshirë edhe pjesë të ndryshme të veshjeve popullore. Duket se një lloj këmishe ose pelerine, që romakët e quanin tunika (tunica) e moren nga fisi dalmat i ilirëve, sepse atë e quanin dalmatika (dalmatica). A është e mundur të kenë përvetësuar edhe kësulën e bardhe ilire? Më vonë kjo veshje, duke pësuar ndryshime, dalëngadalë doli nga përdorimi i përditshëm. Ajo u ruajt dhe qendroi duke u përdorur vetëm në kishë katolike dhe ruhet edhe sot dhe ende quhet dalmatika. Hyn në përdorim, veshet nga priftërit vetëm gjatë meshës.

Në krijimin e gojdhanës për kësulën e bardhë të papës që i përngjet plisit tonë të rrumbullakët (jo atij me maje të theksuar), mund të ketë ndihmuar edhe një fakt tjetër i njohur historik. Ky fakt është se në fillim të shekullit XVIII u zgjodh papë Klimenti XI, që kishte prejardhje shqiptare, i fisit Kelmend. Me iniciativën e tij, më 1703 u mbajt një konzilium i peshkopëve të Shqipërisë, ku u muar vendimi që literatura kishtare të përhapej në gjuhën shqipe.

Po t'i shtojmë të gjitha këtyre që thamë më sipër se papët me të vërtetë mbajnë kësulë të bardhë të rrumbullakët, shumë të ngjashme me plisin shqiptar, atëherë na është plotësisht e qartë se nga rrjedhin këto tregime popullore.

Zeusi duke gjuajtur pjatel me qeleshe

Shërbimi shëndetësor në Shqipëri !

Ajo që dikur shërbente si kod moral dhe me te cilën mjekët betoheshin para se te fillojnë profesionin e tyre human, sot duket si nje tregim i bukur. Nëse dikur ishte “Shëndeti i pacientit tim do të jetë brenga ime më e madhe” sot lirisht mund të përkthehet me “Portofoli i pacientit tim do të jetë brenga ime më e madhe”.

Betimi i Hipokratit

Në çastin kur futem në radhët e anëtarëve të profesionit mjekësor, premtoj solemnisht se jetën time do ta vë në shërbim të humanitetit. Ndaj mësuesve do ta ruaj mirënjohjen dhe respektin e duhur. Profesionin tim do ta ushtroj me ndërgjegje e me dinjitet. Shëndeti i pacientit tim do të jetë brenga ime më e madhe. Do t’i respektoj e do t’i ruaj fshehtësitë e atij që do të më rrëfehet. Do ta ruaj me të gjitha forcat e mia, nderin e traditës fisnike të profesionit të mjekësisë. Kolegët e mi do t’i konsideroj si vëllezër të mi. Në ushtrimin e profesionit ndaj të sëmurit tek unë, nuk do të ndikojë përkatësia e besimit, e nacionalitetit, e racës, e politikës, apo përkatësia klasore. Që nga fillimi do ta ruaj jetën e njeriut në mënyrë absolute. As në kushtet e kërcënimit nuk do të lejoj të keqpërdoren njohuritë e mia mjekësore, që do të ishin në kundërshtim me ligjet e humanitetit. Këtë premtim po e jap në mënyrë solemne e të lirë, duke u mbështetur në nderin tim personal.

Kur betimi i hipokratit shndërrohet në betimin e hipokritit...

Dermatologjia, aty ku kurohen semundjet e lekures ??? (2) http://www.facebook.com/NdalPaditurise2

Kontributi yt në korrupsion

Ç'është korrupsioni?
Fjalin i Sekretarit të Përgjithshmëm të OKB-së, Kofi Annan:

”“Korrupcioni dëmton të varfërit, në mënyrë jo të barabartë, duke devijuar fonde të cilat janë të destinuara për zhvillimin, duke vënë në rrezik aftësinë e një qeverie për të siguruar shërbime bazë, duke ushqyer pabarazinë dhe duke ç’inkurajuar ( larguar – dëmtuar ) ndihmën dhe investimet e huaja.”

Kur dikush e shpërdoron pushtetin apo vendin e punës, për të pasur përfitime personale, gjithashtu ai quhet i korruptuar.

Ajo që vlen të theksohet është se niveli i lartë i korrupsionit nuk është një fabul e krijuar, por një realitet i hidhur që ndikon në mënyrë vendimtare tek cilësia e jetës së shqiptarëve. Në përgjithësi kostoja e korrupsionit ndikon në mënyrë vendimtare tek ngadalësimi ose frenimi i rritjes ekonomike.
Korrupsioni ndikon gjithashtu tek cilësia e shërbimeve që merren nga publiku, pasi zyrtarët e korruptuar do ti përqendrojnë aktivitetet e tyre atje ku marrja e mitës është më e lehtë dhe më pak e dallueshme. Ai ndikon tek ndjenja e sigurisë pasi korrupsioni shkatërron sistemin e rendit publik dhe zbatimit të ligjit. Po ashtu niveli i lartë i korrupsionit dekurajon investimet si pasojë e arbitraritetit, paparishikueshmërisë dhe pasigurisë që shkaktohet prej tij.

Por ka disa të tjerë që mendojnë se korrupsioni është një çështje kulturore, që të gjithë shqiptarët nuk janë të ndjeshëm ndaj korrupsionit. Në fakt pandjeshmëria e shqiptarëve është e kuptueshme, duke patur parasysh se korrupsioni në Shqipëri është shndërruar në një sistem të përditshëm dhe shqiptarëve për hir të mbijetesës, iu është regjur lëkura duke e duruar. Pavarësisht nga gjithpërfshirja në forma të ndryshme korrupsioni, duke variuar nga kontrabanda deri tek shtënia në dorë e disa shërbimeve elementare duke paguar një ryshfet, korrupsioni mbetet për t’u luftuar. Dhe gjithpërfshirja nuk duhet përdor si alibi për të imunizuar ata që janë përfituesit e drejtpërdrejtë nga korrupsioni, të cilët janë pikërisht ata që kanë pasur edhe fuqinë dhe detyrën për ta ndaluar, por që nuk e kanë ndaluar. Dhe bëhet fjalë për ata titullarë të institucioneve shtetërore të cilët duhet edhe të ishin gardianët e sistemit dhe të vetmit që mund të bënin diçka kundër tij. Pjesa tjetër e popullsisë me të vërtetë mund të ketë qenë e përfshirë, mirëpo ka qenë e detyruar dhe nuk e ka pasur të mundur që ta shmangë. Pra përgjegjësit kryesor të korrupsionit janë ose njerëzit që kishin për detyrë të siguronin zbatimin e ligjit, ose politikanët që kishin pushtetin për të bërë reforma ligjvënëse, ose përfituesit kryesorë më masiv të tij. Ndërkohë shumica tjetër është viktimë e një sistemi ku ata ishin të shantazhuar të jepnin ryshfet. Dhe bëhet fjalë për atë shumicë qytetarësh që mbase ka rastisur të pagojë një mjek për një serum bërë fëmijës së vet, apo kanë paguar një zyrtar për të marrë në mënyrë të përshpejtuar një pasaportë që i takonte por që, po ti vonohej i digjte dokumentet në Greqi.

Edhe pse gjithë segmentet e shoqërisë mund të jenë të përfshirë në korrupsion, pra edhe pse shumë të varfër apo pjesëtarë të tjerë të shtresave të ulëta mund të japin e marrin mitë, duhet të vihet në dukje se mitmarrja është një dukuri elitare. Me zhvillimin e korrupsionit mund të krijohet një situatë si kjo jona, ku një grup individësh paratë e fituara nga korrupsioni përpiqen të paguajnë për të mbajtur pozicionet e tyre zyrtare e për rrjedhojë të përfitojnë në mënyrë të vazhdueshme nga pjesa tjetër e shoqërisë. Në kushtet kur institucionet ligjore janë të dobëta, anëtarët e këtij rrjeti elitar kanë imunitet e nuk tremben nga ligji. Gjithashtu një pjesë e mirë e njerëzve që janë të lidhur me këta nuk paguajnë të njëjtat taksa që paguajnë të tjerët, bile përkundrazi janë mbledhësit kryesorë të mitës. Zyrtarët e vegjël që janë mbledhësit më të shpeshtë të mitës nuk guxojnë t’u kërkojnë ryshfete të fortëve me pushtet, bile i paguajnë ata që të sigurojnë imunitet në postet e tyre. Për rrjedhojë barra kryesore e korrupsionit bie mbi ata që janë më të dobët. Shumë të varfër detyrohen të përfshihen në korrupsion, sepse nuk kanë alternativa të tjera, ndërsa ata që mund të ndryshojnë situatën dhe kanë mundësi zgjedhje janë elitat. Prandaj viktimat kryesore janë të varfrit pasi korrupsioni vetëm thellon pabarazinë shoqërore.

Kjo ndodh në radhë të parë sepse korrupsioni dëmton progresivitetin e taksimit pasi ata që paguajnë ryshfet dhe bëjnë evazion fiskal, paguajnë vetëm taksat fiks e nuk paguajnë për fitimin e padeklaruar prej tyre, ose thjesht nuk paguajnë gjë. Korrupsioni bën që baza e taksapaguesve të ulet dhe për rrjedhojë shteti të mbledhë vetëm paratë e të ndershmëve dhe taksat e buxhetorëve si mësuesit, të cilët apriori janë të paguar keq. Zvogëlimi i buxhetit të shtetit bën që të pakësohen edhe shërbimet publike nga të cilat përfitojnë kryesisht të varfërit e jo të pasurit. Të pasurit e kanë më të lehtë të paguajnë shërbimet private. Familjet me të ardhura të vogla paguajnë një përqindje më të lartë të të ardhurave të tyre për ryshfetet.

Përveç dëmeve ekonomike dhe politike, rreziku tjetër që vjen nga mosprekja për një kohë të gjatë e korrupsionit për një kohë të gjatë është rreziku social. Nëse mosndëshkimi i korrupsionit mbizotëron, të korruptuarit e dikurshëm shndërrohen në heronjtë e mëvonshëm dhe parimet e ndershmërisë dhe të të qenurit punëtor, bëhen të përçmuara. Fatmirësisht shumica e popullit shqiptar me verdiktin e datës 3 korrik 2005, tregoi se edhe pse i madh, dëmi i korrupsionit është i kthyeshëm dhe i zgjidhshëm. Dhe ç’është me e rëndësishmja dëshmoi se shumica e njerëzve në Shqipëri, duan ta heqin qafe korrupsionin ndërkohë që vetëm një pakicë ishte për status quo-në. Në tre korrik shumica e shqiptarëve dëshmoi bindshëm se do ndershmërinë dhe jo ryshfetin, dhe hodhi poshtë alibinë antropologjike që shumë persona përpiqen të përdorin për të fshehur korrupsionin e tyre.

Cili ka qënë kontributi yt në korrupsion, psh. si e keni zënë vendin e punës ? http://www.facebook.com/NdalPaditurise2

DREJTESIA, në sistemin e drejtësisë shqiptare ?

Demokracia e një shteti shprehet pikërisht nga pavarësia e sistemit drejtësor të tij.

Ç'mendoni për drejtësinë shqiptare, për nivelin e së saj ?

A gjykohen të gjithë qytetarët shqiptarë si të barabartë përballë ligjit ?

A janë të prekura nga korrupsioni këto institucione ?

Keni patur raste individuale të një padrejtësie ndaj jush, apo ndaj ndonjë të afërmit tuaj ?

http://www.facebook.com/NdalPaditurise2

Ekzistojnë gjykatës të pakorruptueshëm, ata kushtojnë më tepër...

Shqiptarët SUPER supersticiozë ! Kisha e Shën Ndoit, Laç

Afro një milion shqiptarë, peligrinazh, "të prekin gjurmët" e shenjtit në Kishën e Shën Ndoit në Laç.

Pelegrinazhi është një rit i moçëm, të cilët shqiptarët e trashëgojnë nga të parët e tyre. Një peligrinazh i tillë ndodh gjithashtu edhe në malin e Tomorrit. Në këto vende të quajtura të shenjta, gjithashtu qarkullojnë shuma të paimagjinueshme parash, transparenca e të cilave lë shumë për të dëshiruar...

Në këtë kohë tranzicioni të përgjithshëm në shoqërine shqiptare, shqiptarët provojnë çdo mënyrë për të zgjidhur problemet e tyre. Problemet e shumta në infrastrukturë, arsim, shëndetësi, kanë prodhuar një vorbull  tymnaje të madhe problemesh sociale, të cilat e kanë damllosur shoqërinë shqiptare shumë rëndë. 

 

Të zhgënjyer dhe të dërrmuar nga ky tranzicion shqiptarët i rikthehen peligrinazhit në Kishën e Shën Ndoit në Laç. Ka disa statistika informale që flasim për rreth 1 milion peligrinë. 

Për mbarësi, për ditë më të mira, për zgjidhje situatash nga më të ndryshmet. Ka nga ata që çojnë të sëmurët të prekin vendet e shenjta, siç ka edhe nga ata që fërkojne pashaportat në vendet ku shenjti ka prekur shkëmbinjtë, për një vizë. Diku dëgjohet zëri i megafonit i shërbyesve fetarë, që bëjnë thirrje që vendet e shenjta të mos goditen me monedha duke rrezikuar dëmtimin e tyre, por paratë të vendosen në vendet e posaçme. 

Ka mijëra e mijëra shqiptarë, që shpresa i dërgon të luten e të falen për një zgjidhje të problemeve të tyre të shumta e parrugëdalje.

Ajo që padyshim të bën përshtypje është fakti se numri i peligrinëve po parakalon numrin e votuesve në vendin tonë, të zhgënjyer nga politikbërja humane, drejt një shprese profane... 

http://www.facebook.com/NdalPaditurise2

Shkroi dhe përgatiti: Stop Injorancës

Aleksandri i Madh, gjuha burashaski dhe Ilirët e Pakistanit

Artikulli nga revista "The Bridge"
Po postojmë vetem pjesen qe flitet per Burushasket, pasi ka dhe pjese per popullin Pashtun=Pushtus, etj etj. Personi qe ka kryer kete artikull ka siguruar ne dore artikuj eksluziv nga bibloteka e Columbia University.
Marre nga "The Bridge" fq25.
Paraardhësit tanë ilirët janë shpërndarë gjithandej. Pas betejave pa lavdi të prijësve të tyre, ata endeshin në kërkim të një atdheu të dytë, larg nënshtrimit dhe shfrytëzimit.
Në librin “Arvanitasit”, historiani i madh me prejardhje shqiptare, Aristidh Kola, dëshmon një nga qindra histori të vendosjes së ilirëve në një shtet larg Ilirisë. Po ashtu, edhe një skenarist, i quajtur Hilton, xhiroi një fis në Pakistanin e largët. Vendi ku ishin vendosur këta njerëz quhej Hundëz. Hundëzakët një fis më prejardhje ilire tashmë edhe sot e kësaj dite me tradita, gjuhë dhe zakone të ndryshme është vendosur në Kafiristan, në pjesën e Pakistanit, aty ku e kanë kufirin e përbashkët Afganistani, Pakistani, Kina e Taxhikistani. Historia e hulumtuar deri më sot tregon se këta janë pasardhësit e 6000 luftëtarëve ilirë të larguar nga shteti i tyre pas vrasjes së mbretit Kliti, nga Aleksandri i Madh. Karakteristikat e banorëve të Hundëzës janë të ndryshme nga ato të pakistanezëve, ata jetojnë gjatë, janë shtatlartë dhe kanë flokë gështenjë, bëjnë dhe pijnë verë si askush tjetër nga zonat dhe rajoni ku jetojnë. Flasin një gjuhë të veçantë, e cila nuk shkruhet.

Shkrimi për Hundëzën po e fillojmë me një pjesë të marrë nga libri i Aristidh P. Kolës, “Arvanitasit dhe prejardhja e grekërve”, Sh.B. 55, Tiranë, 2002, ku shkruhet: “Rreth 6 mijë ushtarë ilirë, pas vrasjes së Klitit nga Aleksandri i Madh, e veçuan pozicionin e tyre prej tij dhe u endën nëpër Braktane, derisa përfunduan në Kafiristanin e sotëm, midis Afganistanit dhe Pakistanit verior.
Përpara pak vjetësh, skenaristi Xhejms Hilton xhiroi një dokumentar të titulluar “Horizonte të humbura” (Lost Horizons). Banorët e asaj zone janë të gjatë, të bardhë, me flokë gështenjë dhe jetojnë shumë vjet. Lugina ku jetojnë quhet në ditët e sotme Hundëza (Hundë e vogël) dhe me të vertëte kjo fushë mbyllet me një hundëz midis dy maleve që e rrethojnë. Një tjetër vendndodhje moçalore quhet Balta. Dialekti i tyre quhet Burrusheski, që do të thotë gjuhë e burrave. Reaguan ndaj futjes me detyrim të fesë myslimane dhe megjithatë edhe sot bëjnë dhe pijnë (në kundërshtim nga të gjithë banorët e atjeshëm) verë e madje të përzierë me ujë, siç bënin të lashtët.

Shumë zakone dhe tradita të tyre dëshmojnë prejardhjen iliro-helene të tyre; këtë e dëshmon edhe Ernesto Skura në shkrimin e tij, “Ilirët në Afganistan” në gazetën “Lidhja” të Antonio Bellushit, maj 1983. Kërkimi në bibloteka dhe internet nxori shumë të dhëna, sqarime, studime, receta shëndeti dhe botime për Hundëzën dhe gjuhën Burushaski, gjuhën e burrave, e cila është një gjuhë e pashkruar. Tani Kafiristanin e quajnë Nuristan, pasi thuhet që banorët kanë pranuar fenë myslimane. Vendndodhja e Kafiristanit është aty ku piqen Afganistani, Pakistani, Kina e Taxhikistani dhe Hundëza ndodhet në pjesën e Pakistanit. Nga një shkrim në internet shpjegohet pse ai rajon është quajtur Kafiristan. Shpjegimi vjen nga fjala Qafiristan, që do të thotë vendi i qafirëve ose ndryshe, vendi i të pafeve sipas myslimanizmit. Tani Kafiristanin e quajnë Nuristan (vendi i dritës), pasi thuhet që banorët kanë pranuar fenë myslimane. Hundëzakët janë shumë të ndryshëm në krahasim me pakistanezët me lëkurë të errët apo me afganistanasit, taxhikistanasit e kinezët. Hundëzakët janë të bardhë dhe me mollëza të kuqe. Shumica e 50 mijë hundëzakëve kanë sy blu, të gjelbër ose bojë hiri dhe flokë që kalojnë nga e verdha e misrit tek e zeza e korbit.

Disa fëmijë kanë edhe flokë të kuq. Lart në male është një fis i madh që quhet KALASH dhe ngjashmëria e tyre me paraardhësit evropianë të lë me gojë hapur. Perënditë e Kalasheve kryesohen nga perëndia Di-Zau (Diell-Zeus). Kalashët skalisin në portat e tyre edhe një gjë që shpreh origjinën e tyre të lashtë ilire dhe lidhjen e tyre me Aleksandrin e Madh: dy brirë dhije (edhe Skënderbeu dy brirë dhije kishte në përkrenare). Një lule të egër me ngjyrë të verdhë, që fëmijët e mbledhin në mal apo fushë e quajnë BISHA. Një libër gjuhësor i hollësishëm për rajonin e Hundëzës është botuar nga prof. Etienne Tiffou, “Hunza Proverbs”, University of Calgary Press, Calgary, 1993. Nga ky libër tregohet se hundëzakët përdorin shprehjet apo fjalët e mëposhtme: I bukur si yll (gjinia mashkullore); E bukur si Hëna (gjinia femërore); Foljet kam dhe baj në zgjedhimet e tyre të ndryshme, si psh., e kam ba; Dhelpra e quan të tharët rrushin kur nuk e arrin; zor (vështirë); Shtrij kambët sa ke jorganin; BUE (buejt e arës); Ku damë na zer besa; Sheja si ka ra e ka da; IN (nj_); BAR; Agon, a ke ni (po agon, e ndjen); bubullima; çila (hapa); kurban; beson; hunda; ballkon etj. Ndërsa të dhënat e mëposhtme janë nxjerrë nga libri i dr.Jay Milton Hoffman “Hunza: Fifteen secrets of the healthiest and oldest living people”, Professional Press Publishing Assoc, 5th Ed., Valley Center, 1985. Titulli i këtij libri në shqip është: “Hunza: Pesëmbëdhjetë të fshehtat e njerëzve më të shëndetshëm dhe më të vjetër që jetojnë”.

Hundëza, vendi i vendosjes së ilirëve

Pllaja e Hundëzës është 2300-2700 metra mbi nivelin e detit dhe tërë lugina rrethohet nga male me lartësi 6000-7500 metra mbi nivelin e detit. Edhe pse vendi është malor, ai është shumë pjellor në prodhimin e zarzavateve, frutave e drithërave të ndryshme, si për shembull: patate, bizele, kastraveca, grurë, misër, elb, kajsi, dardhë, mollë, pjeshka, kumbulla, fiq, qershi, rrush, shalqi etj. Banorët janë bujq (ar-bërës) të shkëlqyer dhe kanë krijuar një sistem mahnitës e madhështor taracash dhe vaditjeje për to. Kanalet kullues, që lidhin dhe ushqejnë taracat me ujë quhen KULLSE. Një mal ngjitur me luginën është i mbuluar me akullnaja, të cilat rrëshqasin me kalimin e kohës; ky mal quhet RAKAPOSHI (Ra kah poshtë). Banorët jetojnë në harmoni të plotë, kanë shëndet shumë të mirë dhe rrojnë gjatë. Banorët e Hundëzës janë të gjatë, racë e bardhë dhe me flokë ngjyrë gështenjë. Banorët e Hundëzës rrojnë 100-140 vjeç dhe nuk njohin ndonjë sëmundje, çfardolloj qoftë. Njerëzit janë shumë mikpritës dhe ndihmues të njëri tjetrit. Nuk ekziston ndonjë lloj krimi në Hunza. Një djalë i lindur ushqehet me gji për tre vjet, kurse një vajzë për dy vjet dhe gjatë kësaj periudhe burri dhe gruaja nuk kanë marrëdhënie. Në Hunzë nuk ka ndarje të çifteve martesore.

Hundëzakët, tradita të njëjta me shqiptarët e lashtë

Banorët pëlqehen të quhen Hundëzakë (Hunzakuts), e cila tingëllon saktë sipas shqipes. Vallet e hundëzakëve shoqërohen nga daullet, fyejt apo pipëzat dhe valltarët kërcejnë të kapur dorë më dorë në formë rrethi. Një valle popullore e rëndësishme është Vallja e Shpatave, që kërcehet vetëm nga burrat dhe valltarët vishen me rrobe me ngjyra të quajtura KAMARBUNDE. Veçan shtohet se për Vallen e spikatur Shqiptare të Shpatave gjendet një pikturë madhështore në Vjenë e punuar nga një piktor i famshëm austriak. Në raste festimesh, më të vjetrit veshin pelerina leshi të qëndisura, të quajtura çuka. Kryetari i Hunzës e ka titullin “I MIRI” (The Mir). Në tetor bëhet festa e verës (pijes alkoolike). Gratë nuk janë të mbuluara me perçe. Festa më e rëndësishme është festimi i Vitit të Ri diellor (ashtu si pellazgët, arbëreshët) që festohet më 21 mars. Ky festim quhet NA UROSH dhe dita e parë e vitit të ri bie më 21 mars. Në një ditë të vetme të dhjetorit organizohen të gjitha martesat e vitit.

Zakonet shqiptare

Burrat veshin pantallona të bardha që i quajnë SHALVARE (shal–varë), ndërsa gratë bluzën e tyre e quajnë KAMISHE. Banorët tregojnë histori se si ata janë ngulmuar aty që nga koha e Aleksandrit të Madh. Nuk ka insekte, përveç mizës së zakonshme. Derri nuk ekziston atje dhe po ashtu edhe mishi i derrit nuk përdoret për t'u ngrënë. Ata mund të quhen 99 për qind vegjetarianë, sepse mishin e dhive të egra e hanë me pakicë, vetëm në dimër. Nuk hanë qen, mace, pula apo bretkosa. Veçan, dr. Hofman vërejti që banorët hanin shumë frutin e kajsisë dhe tulin e bërthamës së kajsisë; biles dhe aq yndyrë sa përdorin e nxjerrin nga tuli i bërthamave të kajsive. Shkrimi për hundëzakët po mbyllet me të fshehtat e jetëgjatësisë së tyre, që janë përmbledhur si më poshtë nga dr. Hofman, i cili e vizitoi dy herë Hundëzën. Sipas Hofman, hundëzakët janë të shëndetshëm dhe të shplodhur. Jetojnë në një klimë të mirë, ku mbizotëron ajri i pastër. Hundëza është një vend me tokë pjellore në thellësi. Këta banorë kryejnë ushtrime fizike ditore, duke iu ngjitur dhe zbritur taracave. Po sipas Hofman, ata bëjnë gjum të plotë dhe në qetësi absolute për tërë natën. Prirja e këtyre banorëve është të pijnë ujin që rrjedh nga akullnajat. Preferojnë çajin me rrëshirë shkëmbi që e quajnë shëllir-jete. Hundëzakët nuk kanë shqetësime dhe ushqehen me vitamina dhe minerale frutash, drithëra të pasitur, zarzavate. Ushqehen me asortimente ushqimore të pasheqerosura, pa dhjamëra dhe yndyrna.

Rëndësia e studimit të hundëzakëve

Veçan, studimi i Hundëzës dhe hundëzakëve ka rëndësi të madhe për kulturën shqiptare, sepse, ngaqë ka qenë një vend i izoluar për mijëra vjet, atje janë ruajtur të gjalla tiparet popullore, gjuhësore e zakonore pellazge-ilire-arbëreshe-shqiptare.
Lidhje per gjuhën Burashki : http://www.few.vu.nl/~dick/Summaries/Languages/Burushaski.pdf
http://www.hunzo.com/Burushaski/b_words.asp

Banorë të Hundzës