Gjakmarrja, në 20 vjet, 5200 vrasje dhe 1400 familje të ngujuara

Raporti: “Larja e hesapeve”, shifra alarmante në Shqipëri.

Pavarësisht kalimit të viteve dhe zhvillimit të mentalitetit shqiptar, Kanuni i Lek Dukagjinit mbetet sërish një nga rrugët e padevijueshme për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve mes shqiptarëve.

Që prej viteve 90, pra për rreth 20 vjet, në Shqipëri numërohen rreth 5200 vrasje si pasojë e mentalitetit të vrasjeve kanunore për nderin dhe marrjen e gjakut.

Sipas raportit të fundit të Komitetit të Pajtimit, i vetmi institucion që ofron aktualisht shifra mbi numrin e të ngujuarve dhe viktimave të marrjes së gjakut, raporton se si rezultat i konflikteve të lindura për shkak të fenomeneve të ndryshme siç është, trafikimi i femrave, dhunimi i pronës, atakimet në jetën e përditshme, e mbajnë shoqërinë shqiptare ende në konfliktualitet të vazhdueshëm dhe mentaliteti i vrasjeve kanunore për nderin e marrjen e gjakut, mban rreth 1400 familje të ngujuara e të fshehura, duke penguar kështu edhe lirinë e grave dhe të fëmijëve. Shifrat tregojnë se më shumë se gjysma e popullsisë në fshat, mbetet e konfliktuar deri në ekstrem për titujt e pronësisë.

Statistikat flasin
Nga informacionet mbi hasmëritë në territorin e Republikës së Shqipërisë rezulton se numri i të vrarëve për konflikte të ndryshme, të shpallur si “persona të zhdukur”, “të mbytur”, “të vetëvrarë” apo të aksidentuar është shqetësues. Për rreth 20 vjet janë regjistruar 5200 vrasje, në një kohë që hasmëria ka prekur një numër shumë më të madh të familjeve shqiptare. Shumë familje janë në hasmëri me familjen e burrit të vajzës, të shpallur si të vetëvrarë. Nga arsyet kryesore që çojnë në hasmëri familjet shqiptare mund të përmendim, mos zbatimi i ligjit 7501 për tokën, çështjet e pazgjidhura të pronës, konfliktet që kanë lindur për shkak të fenomeneve të ndryshme, trafikimi i femrave, dhunimi i pronës, atakimet në jetën e përditshme, të cilat e mbajnë shoqërinë shqiptare ende në konfliktualit të vazhdueshëm dhe mentaliteti i vrasjeve kanunore për nderin e marrjen e gjakut mban 1400 familje të ngujuara e të fshehura duke penguar edhe lirinë e grave dhe të fëmijëve. Mëse 50 për qind e popullsisë në fshat mbetet e konfliktuar deri në ekstreme për titujt e pronësisë. Për shkak të trafikimit të femrave, 4600 familje janë në konflikt të thellë. Ky fenomen ka sjellë shpesh herë vrasje tragjike deri në hedhjen në erë të familjes së trafikantit. 40 për qind e vrasjeve për hakmarrje e gjakmarrje janë pasojë e kësaj veprimtarie. Misionarët e Pajtimit kanë qenë të vetmit në përpjekjet për ndalimin e këtyre vrasjeve. Megjithëse pa përkrahje, ata kanë arritur të mbajnë nën kontroll më shumë se 80 për qind të konflikteve.

Policia hesht
Sipas raportit të Komitetit të Pajtimit, autoritet policore shqiptare nuk e kanë situatën në dorë në lidhje me çështjen. Policia nuk ka të regjistruar as 10 për qind të konflikteve në jetën shoqërore. Sipas raportit, “Policia mbetet e pambështetur nga drejtësia dhe keqpërdoret nga politika. Oficerët e policisë në terren nuk kanë as mjetet minimale për të ndërhyrë në parandalimin e krimit apo zbulimin e hasmërive të pafund në të gjithë territorin e vendit”. Nga radhët e policisë të cilët janë përpjekur të bashkëpunojnë, sot kemi rreth 400 të vrarë në krye të detyrës. Sipas raportit drejtuesit e policisë së shtetit të ndodhur nën presionin e politikës, kanë prirje për ti fshehur shifrat reale të vrasjeve kanunore për nderin e gjakmarrjen, sepse shteti ndjehet i pafuqishëm për tu përballur me to. Kjo bëhet edhe për të mbuluar gjendjen para institucioneve ndërkombëtare. E ndodhur para presionit ndërkombëtar për fenomenin e vrasjeve për gjakmarrje, ato cilësohen si “vrasje për hakmarrje”, “për motive të dobëta”, si dhe me kategorizimin “të tjera”. Qëndrimi politik i Policisë së Shtetit, dhe korrupsioni i drejtësisë kanë bërë që në shumicën e rasteve, edhe mbasi dorëzohet autori i krimit, familja e të afërmit mbeten të rrezikuar dhe detyrohen të ngujohen ose të fshihen deri sa të bëhet pajtimi.

Ne Janar dhe fillimin e Shkurtit 2010, numri i vrasjeve konfliktuale arrin kulmin
Në datë 27 e 29 janar ekzekutohen dy anëtarë dhe një i afërm i familjes Curri në Durrës si dhe tre vëllezër të familjes Mulliri në Devoll. Më 31 janar e 1 shkurt qëllohet për vdekje mbi pjesëtarë të familjeve Hasani në Tiranë dhe Daxha në Dibër. Në datat 3 dhe 5 shkurt ndodhën dy krime tragjike brenda familjes, një bashkëshort vret gruan dhe plagos rëndë të bijën në Librazhd, ndërsa një nënë 22 vjeçare vetëvritet bashkë me vajzën e saj 2 vjeç, duke u hedhur nga kati i tetë i një pallati në Kavajë. Më datë 6 shkurt i bëhet atentat me bombë anëtarit të Këshillit Bashkiak të Vlorës, Morand Hoxha, ndërsa në Tiranë qëllohet për vdekje me 6 plumba trajneri i atletikës, Hasan Rakipi. Më 7 shkurt qëllohet me breshëri plumbash mbi tre persona në Shijak. Më datë 8 vritet një prind për kufijtë e tokës në Kukës dhe një qytetar tjetër për hasmëri të së shkuarës në Bulqizë. Njëri prej viktimave të mësipërme ishte dënuar në vitin 2004 për akuzën e përdhunimit, por u lirua si i pafajshëm nga Gjykata e Lartë, ndërsa tre viktimat e familjes Mulliri, krahas hasmërisë disa vjeçare nga veprimi i nënës së tyre, e dënuar me 25 vjet burg për vrasjen e një fëmije 8- vjeçar, kishin edhe një konflikt tjetër për çështje nderi. Për të gjitha rastet, të afërmit e viktimave kanë deklaruar se policia ka qenë në dijeni. Mbi 50 për qind e popullsisë në fshat mbetet e konfliktuar deri në ekstreme për titujt e pronësisë. Në komunën Bushat janë 1050 familje në konflikt për tokën. Pronarët e tokës pretendojnë se këto familje u kanë pushtuar padrejtësisht 3500 dynym tokë. Vetëm në fshatin Shkjeze janë 200 familje po për këtë konflikt. Në fshatin Llugaj të rrethit Tropojë, kanë konflikte sociale të të gjitha niveleve rreth 3000 banorë, të shkaktuar nga moszbatimi i ligjit 7501 për tokën. Vetëm në Komunën e Bushatit dhe disa fshatra të Nënshkodrës numërohen 1600 familje të tilla. Në shkallë vendi ky ligj ka sjellë hasmëri në mbi 15 000 familje që në çdo çast mund të shkaktojnë gjakderdhje midis tyre. Me vetëgjyqësi u është marrë padrejtësisht jeta rreth 5000 shqiptarëve.

5200 vrasje numërohen për rreth 20 vjet, që prej viteve ‘90, si pasojë e mentalitetit të vrasjeve kanunore për nderin dhe marrjen e gjakut.

1400 familje janë të ngujuara e të fshehura në to edhe gra e fëmijë, si pasojë e mentalitetit të vrasjeve kanunore për nderin e marrjen e gjakut.

Viti 1939
Gjakmarrja ishte drejt eliminimit të plotë për shkak të solidaritetit të qytetarëve me ligjin dhe ndikimit të madh që pati funksionimi i mirë i drejtësisë. Shqipëria u bë një shtet demokratik e modern.

Viti 1945
Mbas luftës së dytë botërore, me vendosjen e regjimit komunist, ligji veproi arbitrarisht, ekzekutimin e vrasësit e mori përsipër shteti duke mos i lënë vend aplikimit të gjakmarrjes. Krahas masave ekstreme për kontrollin ndaj individit, shteti ndaloi me ligj edhe besimet fetare, asgjësoi institucionet e tyre si dhe shumë vlera të trashëgimisë zakonore.

Vitet 1991 – 1998
2300 familje u futën në ngujim për shkak të hasmërisë midis tyre. Gjatë 15 viteve të pluralizmit politik, papërgjegjshmëria e megalomania e kësaj klase politike ka bërë që mendimet e sugjerimet, tepër të nevojshme, që vijnë nga komuniteti, të mos përfillen.

Vitet 1996-1997
Vrasjet dhe urrejtjet midis individëve apo grupeve brenda shoqërisë u shtuan veçanërisht në vitet 1996-1997 nga lufta e ashpër politike dhe rrëzimi i firmave piramidale. Vetëm në vitin 1997 pati 1500 të vrarë.

Viti 2002-2005
Në Shqipëri u dhunuan në mënyrë tragjike 126 familje duke lënë të vrarë, jo vetëm gruan, por edhe fëmijët. U larguan jashtë shtetit për t’iu fshehur vrasësit 1270 burra duke lënë për vite me radhë peshën e vuajtjes dhe përpjekjeve për mbijetesë mbi gratë dhe fëmijët.

Shkroi : Sajmira Dhoska Sugjeroi : Violeta Doçi

Burimi: http://shkupipress.posterous.com/gjakmarrja-ne-20-vjet-5200-vrasje-dhe-1400-fa

Orhan Pamuk: Lidhjet e mia me shqiptarët

Rrëfimi i nobelistit turk pas vizitës së pak ditëve më parë në Tiranë. Njohja me shqiptarët, maoizmi i Hoxhës, letërsia e Ismail Kadaresë dhe alegoria e letërsisë nën komunizëm

"Nëse je turk dhe jeton në Stamboll ndeshesh ngado me kulturën shqiptare". Kështu flet për vehten dhe lidhjen e tij me kulturën tonë, Orhan Pamuk, nobelisti turk, që pak ditë më parë vizitoi për herë të parë Shqipërinë.


Duke biseduar me gazetarin Blendi Fevziu, nobelisti Pamuk, zbulon disa prej lidhjeve të tij me shqiptarët, jep konsiderata për shkrimtarin e shquar shqiptar Ismail Kadare dhe për letërsinë që bëhej gjatë komunizmit në vendet ku mbretëronte stalinizmi.

Z. Pamuk kur keni dëgjuar për herë të parë për këtë vend, për shqiptarët?


Ndoshta për herë të parë nuk kam dëgjuar për Shqipërinë por për shqiptarët. Arnaut Cigarri është diçka që e gatuante nëna ime.


Pra si fillim jam njohur me ushqimin, se ai është shqiptar, arnaut. Edhe emri i fshatit shqiptar, Arnautli, që është pjesë e qytetit. Pra, nisi kështu. Nuk dija shumë, por e dija që ishte një vend në Ballkan, sepse kur isha adoleshent ose me herët kam marrë pjesë në kampionatet e boksit dhe të basketbollit në Ballkan. Aty shihja shqiptarë. Pra, në situata të tilla. Së dyti më ndihmoi identiteti Ballkanik.


Dhe sigurisht gjëja e tretë ka qenë kur kam qenë në moshen 20 vjeçare në universitet ishte në mode maoizmi. Përmes kësaj kam besuar në maoizmin e Enver Hoxhës, të shqiptarëve. Nuk isha shume i interesuar në diçka të tillë.


Ishte rryma e modës e asaj kohe maoizmi i Hoxhës?


Jo, Maoizmi i Maos. Gjithmonë gjendeshin arsye për t'u ndarë nga njëri-tjetri dhe kështu përse të mos zgjidhnim maoizmin e Enver Hoxhës. Regjisori turk që ka fituar çmimin më të mirë në Festivalin e Filmit në Kanë, Ylmaz Gynej ka qenë për një farë kohe një pasues i Enver Hoxhës.


Shpresoj të kenë ndryshuar idetë tuaja.


Të gjithë i ndryshojnë idetë, por këta njerëz kanë diçka të veçante sepse ata nuk kanë vrare kurrë njeri, nuk kanë lënduar njeri veç vetes së tyre. Ata as nuk sundonin një vend, as nuk dëmtonin njeri, por besonin në budallallëqe. Pra është tjetër gjë të jesh në pushtet dhe stalinist dhe të jesh një njeri naiv që beson në budallallëqe dhe nuk lëndon njeri tjetër gjë.


Në libër rrëfeni se e dashura juaj e parë e ka pasur gjyshen shqiptare.


Nëse je turk dhe jeton në Stamboll ndeshesh ngado me kulturën shqiptare. Ka thënie turke që kanë ngjyrim shqiptar, romanticizmi, karakteri i fortë, inati dhe vullneti e të tilla tipare. Por nga ana tjeter është ajo që po më pyesni ju mua, trashëgimia kulturore e perandorisë.


Pas një a dy brezash të gjithë këta njerëz me origjinë shqiptare nuk mund të thoshin se ishin shqiptarë. Pra kjo mund të krahasohet lehtë me italianët në Amerikë. Brezi i parë thoshte me forcë që ishin italianë, ndryshe dhe kjo ndoshta për cështje biznesi, por më vonë këtë gjë e kujtonin njëlloj si një farë zbukurimi sesa një gjë thelbësore.


Po se brezi i parë më shumë se shqiptarë ishin osmanë, pjesë e një kulture e një perandorie.


Po, është e vërtetë. Ata ishin otomanë dhe ky është një mendim shumë ndryshe vështirë për t'u kuptuar. Ata janë një elitë sunduese. Ata ishin otomanë, pra as shqiptarë ose turq. Je një elitë sunduese që i drejton njerëzit si një bari.


Po. Ndonjëherë edhe nga bisedat ne media që kanë të bëjnë me një nga vezirët e fundit të perandorisë Ferit Damat Pasha, ai konsiderohet si shqiptar. Në fakt, ata ishin otomanë, pjese e një kulture, e një perandorie e një identiteti ndryshe.


Po, është e vërtetë. Eshtë njëlloj si me serbët, ukrainasit. Nuk është njelloj si ata që kërkonin identitetin duke ndërtuar xhami dhe hamame, që morën me vete shumë pasuri dhe e çuan në vendin e tyre.


Por në fund asgjë nuk mund të ndryshojë karakterin e një njeriu, sepse nacionalizmi modern nuk u shpik në atë kohë, sidomos modernizimi i tmerrshëm dhe i shpejtë. Racizmi nuk ishte në atë kohë në perandorinë osmane apo në ndonjë vend tjeter në atë kohë.


Z. Pamuk, ç'dini ju për letërsinë shqiptare?


Sigurisht njoh Ismail Kadarenë.

Keni lexuar ndonjë nga librat e tij?

Po, sigurisht një nga librat e tij të hershëm të përkthyer nga maoistët e Turqisë në atë kohë. Pastaj jam njohur me librin e tij të mëvonshëm deri tek të fundit. E respektoj, më pëlqen. Nuk e kam takuar kurrë personalisht. Libri flet për gjakmarrjen. "Prilli i Thyer". Ai ka një imagjinatë të shkëlqyer dhe është një shkrimtar që punon shumë.

Ai po ashtu ka shkruar edhe shumë libra për perandorinë osmane, ose për Shqipërinë e shkuar otomane. Janë shumë interesantë.


Edhe une kam shkruar romane historike dhe jam mbeshtetur tek shkrimtarë të tjerë, tek librat e tij historike, alegoritë e tij historike. Kam parë se e shkuara është përdorur si një alegori e së tashmes dhe kjo është bërë shumë kur ndihesh i shtypur. Në periudhën Staliniste, periudhën sovjetike, shkrimtarët rusë e kanë bërë këtë gjë.


Nuk mund të flisnin për Stalinin, por për Petron. E kane përdorur shumë këtë lloj alegorie. Në Turqi unë mund të shkruaja lirshëm për të tilla tema në fakt. Ishin më liberalë në atë drejtim.

Përse zgjodhët të vizitonit qytetin e Beratit?

Kam një tërheqje të vecantë për karakteristikat otomane, gjërat antike. Eshte edhe një qytet në Turqi që në disa aspekte është i ngjashëm me Beratin. Saframbolo. Do të doja ta shihja si vend. Kam studiuar tre vjet arkitekture dhe më pëlqen arkitektura otomane, më pelqen ai stil dhe zakonisht e pëlqej shumë.


Marrë me shkrurtime nga “Opinion”, Shekulli

Mali i Zi, tre komuna i fitojnë shqiptarët

U mbyllën zgjedhjet në Malin e Zi dhe rezultatet paraprake flasin për një avantazh të partisë Demokracia Sociale të Milo Gjukanovicit në shumicën e komunave të vendit të vogël me 650 mijë banorë.

440 mije votuesit iu drejtuan qendrave te votimit qe ne oren 9 te mengjesit, ndersa kutite u mbyllen ne oren 21:00.

Komuna e Ulqinit dhe ajo e Tuzit aktualisht drejtohen nga shqiptaret dhe serish ky drejtim do t'u mbetet atyre pasi perbehen ne shumice absolute nga banore shqiptare. Favorite kryesore ne keto dy komuna eshte kolaicioni i Unionit Demokratik te Shqiptareve me PDS-ne e Gjukanovic.

Gjate votimeve nuk u regjistruan probleme dhe parregullsi dhe deri tani nuk ka raportime per incidente. Sot pritet te dalin edhe rezultatet e para te detajuara ne lidhje me fituesin e ketyre zgjedhjeve.

Shekulli

Koshtunica i armatosur në Kosovë Bajrami: EULEX s’e ndali

PRISHTINE-Vojislav Kostunica, të dielën, hyri i armatosur dhe qëndroi në Kosovë dhe askush nga policia nuk e ka ndalur.

Kështu njofton sot e përditshmja kosovare, Express sipas të cilës, Ministri Bajram Rexhepi ka qënë i njoftuar për këtë dhe i ka kërkuar nga EULEX’i t‘i ndalë personat e armatosur, gjë që sic pohon e përditshmja, nuk ndodhi.

“I përcjellë me truproja të armatosura, ish-Kryeministri serb, Vojislav Kostunica ka qëndruar të dielën në pjesën veriore të Kosovës pa leje të institucioneve vendore dhe atyre ndërkombëtare”, citon sot Express.

I njëjti burim bëri me dije se Koshtunica ka qëndruar në Zveçan dhe lokalitete të tjera në Veri për të kërkuar votën e serbëve për njerëzit e partisë së tij që garojnë në zgjedhjet për Komunën e Mitrovicës që janë paralajmëruar të mbahen këtë të diel.

“Koshtunica dhe eskorta e tij me njerëz të armatosur ka hyrë dhe ka dalë nëpër kufirin verior të Kosovës, në asnjë rast nuk është penguar nga Policia e EULEX’it dhe Policia e Kosovës, që në këtë pjesë të vendit përbëhet gati tërësisht nga pjesëtarë serbë”, njofton e përditshmja.

Kostunica ka zgjedhur Zveçanin për të mbajtur mbledhjen e Këshillit drejtues të partisë, për të shpalosur një program ekonomik si dhe për të kërkuar mbajtjen e zgjedhjeve të parakohshme në Serbi.

Fotoja e mësipërme e ish kryeministrit Kushtunica është bërë në Kosovë 1998


Ai ka përsëritur qëndrimin e tij rreth statusit të Kosovës dhe ka theksuar se se po të ishte në pushtet, kurrë nuk do të pranonte vendosjen e EULEX’it në Kosovë.
Gjatë kësaj vizite, politikani radikal serb ka qenë i shoqëruar nga ish-Ministri për Kosovën, Slobodan Samardzic dhe zyrtarë të tjerë të Partisë Demokratike të Serbisë, që ndodhet në opozitë që nga zgjedhjet e vitit 2008.

Ministri i Punëve të Brendshme, Bajram Rexhepi, thotë se institucionet e Kosovës kanë kërkuar nga Misioni i BE’së që eskortat e armatosura të ndalen dhe të identifikohen, por kjo nuk është bërë.

“EULEX’i nuk është i gatshëm të bëjë një pengesë të tillë sikurse e bëjnë në pjesët e tjera kufitare”, ka thënë ai.

“Kemi kërkuar që sidomos eskortat e armatosura që bartin liderët polikë të ndalen, të identifikohen, të identifikohet armatimi dhe ky është ai minimumi që kërkojmë nga EULEX’i. Mirëpo, as këtë nuk e kanë bërë”, ka thënë Rexhepi, në një prononcim për RTK’në, të dielën në mbrëmje.

Por, Rexhepi tha se nuk ka kërkuar që të përdoret dhuna ose presioni, sepse kjo do të shkonte në llogari të politikës serbe.

Ndërkohë, zëdhënësja e Misionit të BE’së, Karin Limdal, ka konfirmuar për Express kërkesën e institucioneve të Kosovës për EULEX-in.

“Drejtori i Policisë së Kosovë e ka kontaktuar zëvendësshefin e komponentit të Policisë së EULEX’it, por kjo është bërë pasi Koshtunica ka hyrë në Kosovë”, ka thënë ajo.

Limdal nuk ka pranuar të komentojë se përse nuk është indërhyrë pas hyrjes së Koshtunicës në Kosovë.

Sot pjesëtarë të Misioni i BE-së janë të vendosur në dy pikat kufitare në Veri, pikërisht aty ku ka kaluar eskorta e Kostunices.
Për vizitat e zyrtarëve serbë në Kosovë ekziston një marrëveshje që ato të realizohen duke kërkuar leje, e cila përcillet në Qeveri përmes Zyrës së Përfaqësuesit të BE’së në Beograd dhe Zyrës së Pieter Feithit në Prishtinë.

Zgjedhjet serbe në Kosovë?
Ndërkohë mediat kosovare cilësojnë se paralajmërimi i institucioneve të Serbisë për organizim të zgjedhjeve lokale në pjesën veriore të Mitrovicës konsiderohet një provokim i ri ndaj Kosovës dhe manipulim me pjesëtarë të pakicës serbe, por nuk pritet të pengohet mbajtja e tyre.
Zëdhënësja e EULEX’it, Kristiina Herodes ka deklaruar se Misioni i BE’së nuk i pranon të ashtuquajturat struktura paralele dhe për këtë arsye nuk i njeh zgjedhjet serbe dhe as rezultatin e tyre.
Ndërkaq, zëdhënësi i Misionit të Kombeve të Bashkuara në Kosovë, Russel Geekie ka deklaruar se për mbajtjen e zgjedhjeve serbe në Mitrovicë, UNMIK-u është njoftuar përmes medieve, por nuk ka marrë asnjë informatë zyrtare për këtë.

Ndërkohë është paralajmëruar se këtë të diel do të votohet edhe në Komunën e Novo Bërdos.

BalkanWeb

OTR vs TBA, shkëmbim zjarri para Pallatit të Kongreseve

Dy grupe rivale që mendohet të jenë edhe grupe muzikore janë përfshirë mbrëmë në një përplasje me armë.

Ngjarja ka ndodhur mbrëmë në kryeqytet pranë Pallatit të Kongreseve, përpara nisjes së një festivali të organizuar nga një kompani private. Ata kanë shkëmbyer plumba mes tyre duke mos hezituar që t'i drejtohen edhe policisë.

Pas pushimit të zjarrit, policia mundi të arrestonte në flagrancë njërin prej të dyshuarve të ngjarjes, Jetnis Dollapajn, 24 vjeç, nga Tirana, ndërsa bllokoi një armë automatike të një modeli të vjetër. U shoqëruan në komisariat rreth 10 persona, mes të cilëve 5 pjesëtarë të grupit OTR dhe 5 të tjerë të grupit TBA. Policia e Tiranës ende nuk ka dalë me një version zyrtar për ngjarjen, ku pritet të mësohen edhe shkaqet e këtij incidenti në mes të kryeqytetit.

Vokalist dhe drejtues i grupi OTR, është Noyzi, apo siç quhet ndryshe Rigels Rajku, ndërsa i grupit TBA, është Arkimed Lusha, i cili në emrin e artit thirret Stresi.

Ndërkaq, në vendin e ngjarjes, policia ka bllokuar veç armës së Jetnis Dollapajt edhe sende të tjera të forta, si shkopa bejzbolli, armë të ftohta. Burimet e policisë pohuan se zyra e hetimit të vrasjeve, mund të arrestonte së paku deri në katër persona gjatë mbrëmjes së djeshme, ndonëse hetimet kanë vijuar deri në orët e para të mëngjesit.

Shekulli


Kujt i duket si film i parë? http://www.youtube.com/watch?v=PFHXjUMwmgk

"Mësues-nxënës, çfarë po i ndodh marrëdhënies?

Në fillim të këtij viti akademik mësimor, në të gjitha shkollat u punua një material që u kujtonte mësuesve, (duke i tërhequr vërejtje), se nuk ishin ata që mund ti mbetnin në klasë nxënësit. Për këtë u mor shembulli i një mësuesi që kishte ngelur një nxënës në lëndën e Gjuhës Shqipe, kur e kishte kaluar në atë të Anglishtes.

Për të gjithë mësuesit ky nuk ishte argument, por të gjithë kuptuan se kërkohej medoemos që për asnjë lloj arsyeje, nxënësit të mos mbeteshin në klasë. Kjo nuk justifikohet as me atë që quhet Taksonomia e Blumit. Përcaktimet e objektivave specifike tek Blumi janë të sakta dhe koncize dhe nuk thuhet gjëkundi, që lejohet një nxënës të kalojë kot.


Si mësues, konstatoj se nga nxënësit ka gjithmonë e më shpesh situata mjaft provokuese ndaj mësuesve. Megjithatë, mësuesit nuk i lodh ky fakt, (sepse ne e dimë se mosha në rritje ka problemet e veta), por i demotivon fakti, se fëmijët kanë shenja që nuk duan të mirëkuptohen me ta.


Ky lloj shkollimi me në qendër "të drejtat e nxënësit", mund të jetë gjithçka, por jo i dobishëm. Po e çorodit nxënësin duke e shtyrë në sjellje flagrante dhe të papëlqyeshme në shkollë dhe duke shkaktuar një mediokritet masiv në përgatitje.


Mos vallë kjo gjendje është mbjellë enkas? Me qëllimin e vetëm, që vetëm fëmijët e pushtetarëve të shkollohen dhe të pajisen me dije të qëndrueshme, që në të ardhmen ta sundojnë administrimin dhe drejtimin e këtij vendi?


Si mund ti japim përgjigje ndryshe këtij synimi për degradim të arsimit publik?

Përse nuk lejohet rregulli dhe disiplina në shkollat publike, kur gjetiu ato janë baza e arsimimit të shëndoshë?

Ky abuzim ndaj mësuesit dhe shkollimit është fatal.
Ndoshta ka ardhur koha, që edhe ministria dhe shteti të kuptojë, se mbreti dhe perëndia e shkollimit dhe kurrikulave, është vetëm mësuesi. Ai është graviteti i gjithçkaje që ka lidhje me arsimin dhe arsimimin.

Nuk fajësoj prindërit, por dëshiroj që ata ti "shtrëngojnë" edhe më shumë fëmijët e tyre për bindje ndaj mësuesve. Përpara se të jetë vonë. "Sita" ,për të nxjerrë flori nga brezat e një kombi, është vetëm mësuesi.


Ai nuk ka qenë as historikisht dhe as praktikisht armiku i nxënësve. Nuk mohoj se ka edhe mësues të papërgjegjshëm, por pohoj se fëmija,që gëzon "të drejta të plota" (!!) sot përballë mësuesit, nesër do të jetë një bosh.

Pyetja ime është e thjeshtë: a do ta përmbushë ky brez misionin e tij për të cilin edhe po shkollohet?


Letër e nënshkruar Qemal Guri, mësues Shëngjin, Shekulli

"Kur vihet në dyshim shqipja e politikanëve tanë"

A flasin politikanët tanë shqip? Ç'është kjo pyetje do të thonë lexuesit? Po mor po. A dinë të flasin shqip në kuptimin rrënjësor që ka kjo fjalë?

Gjuhëtarët e nderuar, qofshin tanët ose të huaj e kanë shpjeguar me kohë kuptimin e kësaj fjale. Do t'i referohem njërit prej tyre, Mustafa Merlikes (Krujës). Ja ç'thotë ai për këtë fjalë: "Kuptimi që i jep populli ynë këtij adverbi njërrokësh është ai i gjuhës që flet: Flas e shkruaj shqip mirë. Por vini re edhe këtë frazën tjetër: Flit or shqip se nuk të marr vesh.


Shqip do të thotë këtu qartë dhe kthjellët, ftillueshëm, kuptueshëm.
E ja shembulli i tretë. Shqip kësaj i thonë të hash fjalën, pra ka kuptimin, haptas, qartas, rrumbullak, drejtpërdrejtë, pa i bërë lak fjalës. Pra siç shihet, të flasësh shqip do të thotë të kuptohesh e të merresh vesh, të mos flasësh me nyje. Duke pasur këtë parasysh, vihet në dyshim shqipja e politikanëve tanë, sepse të kuptuarit me njeri-tjetrin e kërkojnë në gjuhë të huaj, e kërkojnë nga ata që nuk flasin shqip.


Të mos harrojmë se gjuhën tonë, shqipen tonë, populli e ka pasur mjetin kryesor për të arritur bashkimin, për të kapërcyer ndarjet me karakter fetar, klasor dhe rajonal. Pse të mos jetë edhe mjet për kapërcimin e përçarjes politike, pse të mos jetë mjet komunikimi dhe bashkëpunimi?

Letër e nënshkruar Prof. Riza Hasa, Elbasan, Shekulli

Kur jeta krijohet në laborator

Zululand

Po ndiqja këto ditë reagimet e Vatikanit lidhur me arritjen më të fundit të shkencës, atë të krijimit të qelizës artificiale. Ishin të kujdesshme, të matura, e disi të shastisura. Dhe me të drejtë, pasi shkencëtari Craig Venter hedh dyshime të rënda mbi besimin teist, se jeta është shpikje e Zotit.

Jetën pra nuk e krijon Zoti, na thotë biologu amerikan me këtë zbulim; ose të paktën, jo vetëm Zoti. Jetën mund ta krijojë dhe njeriu.

Çfarë ka ndodhur në të vërtetë (dhe këtu po i lë mënjanë spekulimet e një agnostiku si puna ime mbi shastisjen e teistëve)?

Është shumë e thjeshtë ajo që ka ndodhur (të kuptohemi, duket kështu aposteriori): Gjenoma e një organizmi njëqelizor shkarkohet nga gjenet “e parëndësishme” dhe kështu përftohet një qelizë që mezi mbahet gjallë prej gjenesh që kryejnë funksionet esenciale e jetësore; pastaj mbi të (në të) futen gjene të marra nga qeliza të tjera dhe në këtë mënyrë mund të krijohen organizma artificialë me tipare e karakteristika që nuk ekzistojnë në natyrë. Shkurt, krijohet një jetë tjetër, e cila, në ndryshim nga organizmat e gjallë që lindin dhe ekzistojnë në mënyrë natyrore, nuk ka prindër, nuk ka paraardhës etj. Ua shpif kjo gjë? Hm, në fakt, thelbi i çështjes nuk qëndron këtu. Qëndron gjetkë, dhe është një medalje me dy anë.

Së pari, kjo shpikje, si çdo shpikje tjetër, bart dhe rreziqe të shumta. Çfarë p.sh.?
Po ja, bakteret e prodhuara me kaq lehtësi mund të jenë patogjene, d.m.th. baktere që prodhojnë sëmundje të ndryshme. Dhe kjo mund të bëhet pa të keq nga një adoleshent, që ka një laptop në dorë, ashtu siç mund të bëhet edhe me qëllim të keq nga individë, grupe e shtete terroriste. Sigurisht, për çdo patogjen gjendet një vaksinë, por deri sa të gjendet vaksina rreziku është rrezik.

Nga ana tjetër – kjo është më e rëndësishme – shpikja e jetës sintetike mund të përdoret në dobi të njerëzimit nëpërmjet aplikimesh të pafundme.

Shkencëtarët besojnë, se falë kësaj shpikjeje mund të prodhohen baktere, të cilat nga ana e vet mund të prodhojë biokarburante, e kështu nuk do jemi më të terrorizuar prej faktit që rezervat e karburanteve fosile janë të fundme; mund të prodhohen baktere për të asgjësuar plehrat e mbeturinat; ose për të asgjësuar dyoksidin e karbonit, që shkakton ndryshimet klimaterike; ose për të luftuar sëmundjet e ndryshme deri tani të pashërueshme etj., etj.

Siç shihet, është fjala për një zbulim shkencor të jashtëzakonshëm.

Dhe të vjen keq që masmedia shqiptare nuk u mor fare me këtë gjë. Mbrëmjen e asaj dite, kur bota mori vesh se ishte shpikur qeliza sintetike, gazetat e televizionet tona folën për orë të tëra lidhur me menynë e një restoranti francez me emrin “Krokodil”. Kush po darkonte atje? Craig Venter me skuadrën e tij të Maryland-it? Jo, ishin do personazhe të Zululand-it tonë.


Mustafa Nano, Shqip

Islam evropian? Euroislam? Islamofobi o Eurabia?

Edhe pas tri vitesh, kur karikaturat e Muhamedit nxitën reaksion në besimin mysliman, sërish shenja dhune fetare.

Multikulturalizëm, asimilim kulturor apo një falimentim i politikave të bashkëjetesës midis etnive e kulturave të ndryshme?
Akoma pa u mbyllur mirë polemikat fetare, sociale, politike e humane që disa vite më parë artisti danez Kurt Westergaard shkaktoi me karikaturat e profetit Muhamed, një tjetër ngjarje e ngjashme i risjell ato akoma më provokuese e më problematike. E këtë herë vendndodhja e tyre është Suedia, modeli skandinav i integrimit shumetnik e shumëkulturor, e shembulli i një politike ultratolerante ndaj emigrantëve myslimanë.

Të mërkurën më 11 maj 2010, në Universitetin e Uppsalas, vetëm 70 km larg Stokholmit, gjatë një konference për lirinë e shprehjes, karikaturisti suedez, Lars Vilks, i cili në vitin 2007 kishte pikturuar profetin Muhamed me trupin e një qeni, u bë viktimë e një agresioni të dhunshëm. Dëshirës provokuese të tij iu përgjigj dhuna e studentëve myslimanë shkaktuar nga fyerja e transmetimit të videos “Allah gay-bar”, e cila u projektua gjatë oratorisë së tij.
Ky film i xhiruar nga artistja iraniane Sooreh Hera, me një skenografi të thjeshtë e të kuptueshme dhe nga persona me një nivel të ulët arsimimi, përzien me sfondin e hoxhallarëve e me këngët e sureve të Kuranit, melodinë e notave të muzikës hard rock nën skenat e të rinjve homoseksualë që puthen. Oratoria provokuese për lirinë e mohuar të shprehjes që Lars Vilks demonstroi me komentet se “kush e konsideron më të rëndësishëm e kush është më e rëndësishme Sharia islamike o jeta humane”, u ndërpre nga thirrjet e revoltuara arabisht “Allahu Akbar!” që mbi njëzet studentë myslimanë të pranishëm në sallë drejtuar ndaj tij shoqëruar dhe me një dhunë fizike. Lars Viks dëmtohet në kokë e tre persona arrestohen nën urdhrin e dhunës dhe shqetësimit të rendit publik. Për çfarë ndodhi, në të përditshmen stokholmeze “Svenska Dagbladet”, ky artist u shpreh: “Kjo dhunë është një disfatë për të gjithë!”

Disfatë ndaj kujt? E Evropës ndaj Islamit? E Islamit ndaj integrimit evropian? Apo frikë e disfatës ndaj disfatës?

Gjatë orëve të fundit kjo ngjarje ka rindezur në mediat më të rëndësishme ndërkombëtare polemika e debate mbi çka është e do të jetë e ardhmja e Evropës.
Rizgjimit të frikës se Evropa po transformohet në Eurabi si një pjesë e pandarë e botës islame, debateve për integrimin perëndimor e nënshtetësinë e emigrantëve myslimanë, i mbetur hapur tashmë në çdo shtet evropian, komuniteti mysliman i ndershëm i përgjigjet: “Myslimanët janë në Evropë. Janë prej shekujsh, o nga emigrimet e fundit, o nga ndryshimet progresive të autoktonëve. Myslimanët janë evropianë ekzaktësisht të barabartë si të krishterët, me të njëjtat të drejta e detyra, me të njëjtat liri e limite. Myslimanët janë në shtëpinë e tyre. Kjo duhet kuptuar njëherë e përgjithmonë e duhet sforcuar për të riforcuar sensin e përkatësisë myslimane në shtëpinë e përbashkët evropiane”.

Vite më parë, kur në Danimarkë u shfaqën për herë të parë karikaturat për profetin Muhamed, jo pak qenë ata që menduan se flitej për një artist gjysmë të çmenduar, i eksituar nga dëshira për të mbledhur rreth vetes shumë njerëz. U fol e u rifol për multikulturalizmin, për liberalizmin, për respektin e për gjithçka që përmbante e duhej të përmbante Evropa. Sot hipokrizia e debateve ndaj vellos myslimane, ndaj ngritjes së minareve apo nënshtetësisë evropiane të qytetarëve myslimanë shoqërohet nga një alarm të pajustifikuar që herë pas here rishfaqet në marrëdhënie me konceptin Eurabia ose më mirë rreziku i parashikuar mbi një arabizim apo islamizim të Evropës.
Madje, jo i vogël është numri i atyre që i konsiderojnë myslimanët në Evropë “një bombë demografike”.

Ndërsa media ofron çdo ditë nudizëm e seks në emër të artit e lirisë së individit, një grua myslimane konsiderohet “rrezik i hapur e prezent” për shoqërinë evropiane; ndërsa hartohen referendume për moslejimin e ngritjes së minareve, pajisen me licenca tregtimi e shtohet çdo ditë numri i dyqaneve “hallall” nëpër rrugët e qyteteve evropiane.

“Evropa po vdes e po humbet memorien historike. Brenda vitit 2050 Euroja nuk do të njihet më. Në vend të kafeneve romantike në bulevardin “Saint-Germain” të Parisit, do të rreshtohen dyqanet e mishit “hallall” e do të ketë veçse hookah bar ku do të thithet nargjileja, kartelat rrugore do të shkruhen në arabisht, gratë do të mbulojnë kokën e fëmijët evropianë nga veriu në jug do të mësojnë të lexojnë Kuranin”. Pak a shumë kjo është ajo çka autorët e tipologjisë së re letrare për Eurabinë duan të na bëjnë të besojmë.

Eurabia: Gjini letrare apo teori gjeopolitike?

Edhe pse konsiderohet një transformim i ardhshëm i Evropës, sot nuk ekziston asnjë ideologji zyrtare për “Eurabizmin”. Në konceptin gjeofizik, Eurabia përmbledh shtetet e Lidhjes Arabe, shtetet e pranishme apo të ardhshme të Bashkimit Evropian e Izraelin. Eurabia, si një teori gjeopolitike, i referohet një skenari të ardhshëm hipotetik shkaktuar nga emigrimi masiv islamik, nga niveli i ulët i lindjeve në popullsinë autoktone evropiane, në dallim me nivelin e lindjeve tek emigrantët islamiko-arab, gjë që do të sjellë brenda pak dekadave një humbje të identitetit deri në rrezikim të të drejtave civile në këtë territor.

Për herë të parë, Eurabia si koncept u formulua nga shkrimtarja me origjinë hebraike, BatYe’Or, e cila prej vitesh i dedikohet studimit të statusit të komuniteteve etniko-fetare në vendet islamike, të cilit i ka dhënë emrin “dhimmitudine”, duke përkufizuar dhe aspektet e tyre kryesore politike, ekonomike e kulturore. Libri i saj i botuar më 2005 “Eurabia. Se si Evropa është kthyer në antikristiane, antiamerikane, antiperëndimore e antisemite” qe e vazhdon të jetë burim studimi, debati e polemike në literaturën politike e historike ndërkombëtare. Eurabia qe në origjinë titulli i një buletini të publikuar nga Komiteti Evropian për koordinimin dhe lidhjen e miqësisë me vendet e botës arabe, kurse sipas BatYe’Or (alias Gisèle Littman), u publikua në bashkëpunim me France-Pays Arabes, të përditshmes së shoqërisë së solidaritetit franko-arab, me Middle East International (Londra), e me Grupin e Studimeve të Lindjes së Mesme. Gjatë krizës energjitike të vitit 1973, Komuniteti Ekonomik Evropian hyn në një dialog euroarab me Lidhjen Arabe. Studiuesja BatYe’Or përdor këtë term duke i bashkangjitur dhe zhvillime politike. Ajo shikonte te Eurabia rezultatin e një politike evropiane të udhëhequr nga Franca me qëllimin fillestar të rritjes së fuqisë së Evropës ndaj SHBA-së me anë të bashkërendimit të interesave me vendet e Lidhjes Arabe. Ajo e përshkruan Eurabinë si “një aparat që e ka bërë Evropën kontinentin e ri të dhimmitudines e që nisi 30 vjet më parë nën nxitjen e Francës. Kjo politikë u projektua mjaft fshehtësisht jashtë traktateve zyrtare nën emrin e pafajshëm të dialogut euroarab… Kjo strategji, gjysma e së cilës qe krijimi i një bashkësie euroarabe, panmesdhetare, do të lejonte qarkullimin e lirë të njerëzve e të tregtisë, duke përcaktuar mbi të gjitha emigrimin politik të arabëve në Bashkimin Evropian”. Gjithnjë, sipas BatYe’Or, prej më shumë se 30 vitesh Evropa “planifikon” me vendet e Lidhjes Arabe, shkrirjen e dy brigjeve të Mesdheut në një, gjë që ka përcaktuar edhe lindjen nga ajo të konceptit Eurabia. Më pas ky term u mor, u përdor e u bë akoma më popullor nga shkrimtarja italiane Oriana Fallaci, e cila e konsideron Eurabinë “një teori komploti, si konspirimi më i larmishëm që ka krijuar historia moderne”. Për Fallacin Evropa po kthehet gjithnjë e më shumë në një provincë të Islamit, në një koloni islamike”.

Më pas do të jetë gazetari Matt Carr, i cili do ta përshkruajë këtë koncept me skenarin: “Sipas parashikimeve më të këqija rreth Eurabisë, duke u nisur nga fundi i shekullit XXI, pjesa më e madhe e qyteteve evropiane do të pushtohet nga emigrantë të huaj arabfolës, pjesa më e madhe e kontinentit evropian do të jetë nën ligjet e Sheriatit islamike, e Kristianizmi do të pushtojë së ekzistuari ose do të jetë në kushtet e një dhimmitudine. Në botën inkube të Eurabisë, e ardhmja do të bëhet edhe një herë e kaluar, e të krishterët dhe hebrenjtë do të jenë një pakicë e një deti islamik, kishat e katedralet do të zëvendësohen me xhami e minare, ezani do të ushtojë nga Parisi në Roterdam, nga Londra në Romë, e reliket e një Evrope judeo-kristiane, do të shndërrohen në enklave të vogla arabofone e gra me burka”. Shkrimtari Daniel Pipes në korrik të 2008-s për “The Austrialian” shkruante: “Evropë o Eurabi? Është në lojë e ardhmja e Evropës… Parashikoj se do të materializohet plotësisht për Evropën një nga tri rrugët e përshkruara më poshtë: një dominim mysliman, refuzimi i myslimanëve ose një integrim harmonik mes tyre… Me Evropën ne të gjithë do të hyjmë në një tokë të panjohur”.

Lars Hedegaard i periodikut danez “Free Press Society” konsideron mundësinë që Evropa të transformohet në fragmente shumëzonash të rrethuar nga territore të huaj. “Praktikisht janë dy mundësi, - shkruan ai. - 1. Popullsia perëndimore do të pranojë fatin e saj të paevitueshëm si dhimmitudine nën qeveritarët e rinj myslimanë. 2. Do të pranojë ngritjen e shoqërisë myslimane me kushtin që paralelisht të ruhet dhe e shoqëria e saj”. Editoralisti britanik, Melanie Phillips, dënon ashpërsisht të majtën angleze, që sipas tij, “ua ka dorëzuar vendin vëllezërve myslimanë”.

Pas ngjarjeve të 11 shtatorit 2001, në SHBA, librat për Eurabinë rezultuan e vazhdojnë të jenë të suksesshëm. Berlinski në librin e tij “Menace in Europa” botuar më 2006 shkruan: “Në qoftë se Evropa nuk është në gjendje të integrojë emigrantët e saj e nëse Evropa është terreni i rritjes së antiamerikanizmit e të islamizmit radikal, ky është problemi ynë”. “Rreziku që sjell shtimi i radikalizmit islamik në Evropë është për SHBA, aq i rëndë sa qe nazizmi gjatë viteve ’40 në Evropë, - shkruan Tony Blankley në “The West’s Last Chance” (2005). - E nuk duhet ta lejojmë që të humbasim Evropën”. Pra, literatura eurabike flet ashtu siç thotë Thornton në “Decline and Fall”, “për një Evropë që po shkon drejt vetëvrasjes”.

Kritikat mbi Eurabinë

Punimi i parë akademik kritik ndaj teorisë së Eurabisë u realizua nga studentët Justin Vaisse e Jonathan Laurence të Brooking Institute. Duke analizuar myslimanët në Francë, libri i tyre “Sfidat politike e fetare të integrimit islamik në Francën moderne” ka si synim rikthimin në shifra normale “të katër miteve të shkollës alarmiste Eurabia”: - popullsia myslimane nuk do të rritet me kaq shpejtësi sa shfaqet në këtë skenar; - myslimanët nuk do të jenë një grup kaq monolitik e koherent; - do të jenë myslimanët që do të kërkojnë integrimin social e kulturor në Evropë; - me gjithë numrin e tyre, myslimanët do të kenë një ndikim të vogël në politikën e huaj. Në një nga punimet e tij të fundit, historiani francez Justine Vaisse dokumenton se karakteri demografik i mbrojtësve të Eurabisë është plotësisht fals. Ai thotë: “Sipas një prej studimeve më të mira të National Intelligence Council (NIC) të SHBA-së, ekzistojnë 18 milionë myslimanë në Evropën Perëndimore, baras me 4,5 të popullsisë. Kjo përqindje është akoma më e ulët po të marrim në konsideratë të 27 vendet anëtare të Bashkimit Evropian. Në të ardhmen do të asistojmë pa dyshim në një rritje të kësaj përqindjeje që është e vështirë të imagjinohet rritja e saj mbi 10% e po ulet me shpejtësi niveli i fekonditetit midis myslimanëve, falë fëmijëve të emigrantëve që konformohen progresivisht me standarde sociale e ekonomike të larta”.

Sondazhet e fundit të Gallup shprehin se mjaft myslimanë evropianë kombinojnë lumturisht identitetin e tyre nacional e fetar, ashtu si dhe një studim i Universitetit të Harvardit i 2009-s, i realizuar nën kujdesin e Ronald Inglehart e Pippa Norris demonstron se si për një periudhë të gjatë kohe vlerat kulturore bazë të emigrantëve myslimanë evoluojnë për t’u konformuar me kulturën dominuese të shoqërisë evropiane në të cilën jetojnë. Siç sqaron një studim i Pew Research Center: “Myslimanët në Evropë preokupohen për të ardhmen e tyre, por interesi i tyre është më shumë ekonomik sesa fetar e kulturor”. Tensionet e krijuara shkaktohen kryesisht nga racizmi e jo nga një ndërluftim i jashtëzakonshëm midis kulturave.

Sipas mbështetësve të Eurabisë, myslimanët nuk do të bëhen dot kurrë evropianë me zgjidhjen e vetme: Mbajini larg myslimanët nga Evropa! Por duan apo s’duan ata, kjo gjë është realitet.

Gjithkush duhet ta kuptojë se Evropa është shtëpia e tyre e prej vitesh myslimanët janë banorë legjitimë, të vlefshëm e të respektueshëm të këtij territori. E pikërisht nga Franca, vendakuza e lindjes së konceptit “Eurabia” nga shkrimtarja me origjinë hebraike BatYe’Or, nën profecinë e urtësinë politike të thënies së njohur të Francois Mitterrand, emigrantët myslimanë pas çdo libri eurabik të botuar, pas çdo tipi karikature apo videoje provokuese, ndiejnë të thonë: “Jemi pjesë e kontinentit evropian e jo një ballkon që shfaqet mbi Atlantik”.

Alba Kepi, G.Standart

Fuqia e femrës në shekujt e errët

Feminizmi/“Ato gra ishin më të lira seksualisht”, - thotë autorja e raportit. Nëse ishin në gjendje të mirë, ato mund t’i hynin martesës vetëm me kushtet e tyre ekonomike, shpirtërore-kënaqësie.

Ka fakte tronditëse që vërtetojnë se feminizmi nuk ka lindur në 1968, por rreth 1300-ës, pra shumë e shumë vite më parë.

Opinioni i përbashkët mes historianëve mbetet ai që femrat në mesjetë kanë qenë krijesa të dobëta e të brishta që shtypeshin, por sipas fakteve, nuk ia kalonin dhe aq keq sa duket. Jetonin jetën më shumë se burrat, nganjëherë kishin detyra më të rëndësishme, dinin si t’i mbronin të drejtat e tyre, shkonin në pushime me grupe të gjitha së bashku duke krijuar kështu një frymë miqësore mes tyre. “Kishin më shumë autonomi, ishin më të lira seksualisht dhe kishin më shumë liri nga sa ne e kemi imagjinuar…”, - theksohet në një studim të ri, i realizuar në Britaninë e Madhe dhe që BBC e përmbledh shkurtimisht me pak ironi: “Fuqia e femrës në shekujt e errët…”, për të folur për gratë e pushtetshme të mesjetës, duke studiuar në bazë të pikturave, shkrimeve, letërsisë, këngëve origjinale. Sipas këtij studimi, del qartë se jeta e femrave evropiane të shekujve XII-XV ishte një jetë në epokën e artë. Me një jetë mesatarisht superiore në krahasim me atë të meshkujve, iniciativa për të mbrojtur të drejtat e tyre, vende të pushtetshme si igumenë të kuvendeve dhe manastireve. Madje, ato bënin edhe udhëtime në tokën e shenjtë. “Ato gra ishin më të lira seksualisht”, - thotë autorja e raportit.
“Nëse ishin në gjendje të mirë, ato mund t’i hynin martesës, vetëm me kushtet e tyre, ekonomike, shpirtërore-kënaqësie. Është e vërtetë se shumë prej informacioneve që kemi të nxjerra nga arti, letërsia apo nga arkivat historike të asaj kohe, u referohet në mënyrë të veçantë grave me shëndet të plotë”.

Kërkimi ynë tregon se zakonisht femrat e moshës së mesme të mesjetës, të çdo shtrese sociale, kishin më shumë pushtet dhe pavarësi nga ç’e kishim menduar. Megjithatë opinioni dominues ka qenë se femrat e mesjetës të moshës së mesme, nuk kishin varësi të mjaftueshme ekonomike apo pushtet social e se duhej të vareshin nga baballarët ose nga burrat në pjesën më të madhe të jetës. Por duhet të informohemi mirë mbi këto paragjykime, të cilat mund të jenë ndikuar nga koncepte të gabuara mbi femrat e shekujve të mëparshëm. Është e mundur se studime të reja mund të na rezervojnë surpriza të reja...

Gruaja romake

Ndryshe nga grekët, romakët kanë pasur një pozitë më të emancipuar për shkak të ndikimeve etruske. Por dhuna ndaj gruas ka qenë e pranishme. Ky është një fakt i pamohueshëm i vërtetuar nga pikturat nëpër enë apo murale, nga legjendat apo poemat e ndryshme. Në shoqërinë e lashtë romake, gruaja ishte e varur nga burri për pronën dhe ishte subjekt i kontrollit të tij. Sipas ligjeve të Romës së lashtë, burrit i lejohej ta godiste, të ndahej ose ta vriste gruan atë. Me gjithë kulturën tradicionale të ligjshmërisë, e cila ka hedhur rrënjë që në Romën e lashtë. Nëse gruaja gabonte, atij i cenohej dinjiteti dhe nderi. Këto quheshin probleme private dhe kurrë nuk bëheshin publike nëpër senate apo biseda. Burri duhej të qëndronte si gjykatës ndaj gruas. Ai mund ta godite me shkop nëse vendosej një masë e tillë dënimi. Sipas "ligjeve apo rregullave" të rrahurit quhej një mjet për rregullimin shpirtëror të saj.

Gruaja angleze

Ndërsa ligji në Anglinë e lashtë i jepte të drejtën mashkullit ta rrihte gruan e vet, sepse duhej të mbante disiplinë në familje. Fraza "rregulli i gishtit të madh" i referohet ligjit anglez, i cili e lejonte burrin ta rrihte gruan me një shkop që nuk ishte më i madh se gishti i tij i madh i dorës. Përfytyroni se çfarë dhune ushtrohej ndaj gruas.

Nga dokumentet e ndryshëm del në dritë se statusi i gruas në Iliri ishte krejt tjetër nga ai i gruas greke, e cila duhej t'i nënshtrohej gjatë gjithë jetës autoritetit të padiskutueshëm të burrit. Studiuesi Vatin na bën të ditur se "në pjesën më të madhe të botës helenike çdo grua i nënshtrohej gjatë gjithë jetës autoritetit të padiskutueshëm të burrit. Ajo nuk mund të shkonte as në gjyq, as të blinte apo të shiste, tek të afërmit e vet, po të mos ishte e shoqëruar nga tutori i saj ose "Kyriosi"”.

Ndërsa po të flasim për Theodorën - Perandoreshën Bizantine që jetoj në 500-548, ajo i rriti të drejtat e gruas. Theodora bashkëpunoi me Perandorin Justinian (burrin e saj të ligjshëm)për reformat ligjore dhe shpirtërore. Ajo hartoi ligje për parandalimin e prostitucionit të detyruar dhe gjithashtu i garantonte grave më shumë të drejta në rastin kur ishin të divorcuara. Gjithashtu, ndërtoi strehëza për prostitutat.

Gruaja egjiptiane

Është shumë interesant fakti se gruaja egjiptiane me ligj trashëgonte tokën e lënë nga të afërmit e saj dhe mund të shkonte edhe në gjyq për të mbrojtur të drejtat e saj. Mos të flasim për atë vend ku është i pari komb me Faraone dhe më vonë me disa Mbretëresha, pa harruar së përmenduri të madhërishmen grua të të gjitha kohërave, Kleopatrën.

Po gruaja ilire? Çfarë pozitash gëzonte në Iliri?

Një nga studiuesit që i ka kushtuar studime të veçanta botës ilire ishte studiuesi francez, Pierre Cabanez.

Nga dëshmitë epigrafike të Dodonës së Butrintit, që i përkasin shekujve VI-I para erës sonë në Iliri, gruaja kishte të drejta të barabarta me burrin, e në disa raste gëzonte më shumë të drejta se ai.

Kështu ato kishin status të lartë, shpesh bëheshin udhëheqëse të grupeve fisnore. Për sa u përket bindjeve fetare, kuptohet që ilirët ishin paganë dhe i besonin jetës së përtejme.

Nga zbulimet arkeologjike që janë bërë nëpër varreza të ndryshme, rezulton se ilirët varroseshin bashkë me armët dhe sendet personale më të përdorshme.

Me zbulimin e shkrimit ngjarjet hyjnë në një fazë të re nga rrëfimet në histori. Në shkrimet e ndryshme që janë gjetur në Butrint, ato japin informacion të drejtpërdrejtë për jetën shoqërore, institucionale, juridike, kulturore, ekonomike të asaj kohe. Studiuesi francez, Pierre Cabanez, shkruante në studimet e tij: "Është veçanërisht interesante të vihet re vendi që zë gruaja në renditjen e grupit familjar! Roli i saj i vërtetë kuptohet qartë nga vendimmarrja që ajo ushtronte, si p.sh. në lirimin e skllevërve, si dhe në drejtimin e tyre. Në shumë raste gruaja ishte në krye të grupit familjar".

Por studiuesi Cabanez vazhdoi me zbulimet e tij në murin perëndimor të teatrit të Butrintit. Mbishkrimet e zbuluara japin 18 raste dhënie lirie skllevërve nga një grua fisnike. Bëhej fjalë për lirimin e 40 skllevërve nga një zonjë. Nga rastet e zbuluara dhe nga fjalët e studiuesit jemi në gjendje të përcaktojmë pozitën e lartë të gruas ilire në Ilirinë e lashtë.

Arkeologu italian, Ugolini, jep 2 akte të plota të lirimeve të kryera nga një grua. "Në Dodonë një grua liroi dy skllevër. Kjo zonjë i mbajti ata në shërbim pranë familjes deri në fund të jetës".

Një rast tjetër, një grua liroi 4 skllevër, ku 3 ishin gra dhe 1 burrë. Nga mbishkrimet e zbuluara që i përkasin shekullit të II-I p.e.s. aktet e lirimit, shumica të kryera nga një grua fisnike. Të gjitha këto mbishkrime dhe të tjera dëshmojnë një unitet të gjerë kulturor dhe të drejtash. Madje ma forcojnë më shumë idenë se niveli i përparimit të një shoqërie varret nga niveli i përparimit të gruas.
Pra ato nuk ishin vetëm "vegla me shpirt", por qytetare të denja me autoritetin, të drejtat, me pushtetin e vendimmarrjes dhe shumë më përpara nga fqinjët kufitarë.

Pra më të përparuara dhe më të emancipuara për kohën që jetonin.
Me lirinë në barazi duke pasur parasysh nivelin kulturor, ekonomik, tregtar, politik të Ilirisë. Përcaktimi është fare i qartë dhe konkret, për sa i përket nivelit të lartë kulturor dhe social të ilirëve dhe ilireve, ajo kishte personalitetin e vet juridik, gëzonte liri të plotë në vendimmarrje, pa pasur nevojën e "tutorit", burrit të saj.
Ato kishin të drejtë të frekuentonin edhe shkollat e përsosura me famë të Ilirisë, në të cilat kanë kryer studimet edhe Jul Cezari, Perandori Augusti etj. Gjithashtu edhe të luanin nëpër vegla të ndryshme muzikore të asaj kohe si lirën, të këndonin, të vallëzonin dhe të luanin nëpër dramat teatrore.

Rajna Kovaci , G. Standart