Petro Zheji, ose kur flasin të mëdhenjtë

Shënime rreth veprës studimore të Petro Zhejit, “Shqipja dhe Sanskritishtja”
Fatmirësisht, në historinë e trazuar të këtij vendi, ka patur e vijon të ketë individë të shquar, prania e të cilëve na ka ndihmuar e na ndihmon të ndjehemi dikushi si komb. Janë individë me zemër të madhe e mendje të gjerë, të cilët kanë ditur e dinë t’ia kushtojnë jetën kombit të tyre. Është fjala hiç më pak, po për individë prania e të cilëve na e nxitin në mënyrë të vetvetishme ndjenjën e krenarinsë e të vetëdijes kombëtare. Një nga këta individë është z. Petro Zheji. Për mendimin tim e, me sa kam arritur të di, edhe për mendimin e atyre pak njerëzve përnjëmend të kulturuar, z. Petro Zheji vezullon si një nga figurat më të shkëlqyera që ka nxjerrë ndonjëherë kultura shqiptare: një iluminist i madh, një rilindas i njëmendtë i epokës moderne shqiptare, një demiurg i përmasave europiane e botërore, një mendje universale e gjithëpërfshirëse, që nuk është se gjendet lehtë në kohët tona.


Personalisht, e them me plot gojën se: mendja e këtij individi ka përmasa gjeniale dhe nuk përfshihet në asnjë nga sistemet aktuale të krahasimit dhe të vlerësimit, që ekzistojnë ndër mjediset kulturore shqiptare. Pra, Zheji është jashtë gare, ose përmbi garën. Shumica e njerëzve e njohin si përkthyes, sidomos si përkthyes të “Don Kishotit” të Servantesit.





Punë e jashtëzakonshme: është e lehtë të konstatohet që e ka kapërcyer plotësisht nga ana artistikisht pjesën e parë të përkthyer nga Fan Noli. Askush nuk mund të më kundërshtojë për këtë. Për më tepër, mendoj se z. Zheji do të qe në gjendje t’i rimerrte veprat e përkthyera nga Noli, duke ia dalë mbanë t’i realizojë më mirë. E jo vetëm veprat e përkthyera nga Noli. E jo vetëm sa i takon përkthimit. Sepse dihet: aty ku shfaqet z. Zheji, mitet e idhujt rrëzohen në mënyrë krejt të natyrshme.


Po të lexojmë veprën e tij madhore “Shqipja dhe Sanskritishtja”, vërejmë se epërsia dhe veçanësia e zotit Zheji janë të padiskutueshme, por me këtë që po themi mund të bien dakord vetëm individët përnjëmend të kulturuar, të vetmit që mendojnë shqip, të vetmit që e kapërcejnë egoizmin e sëmurë dhe janë në gjendje të entusiazmon çiltërsisht për arritjet e të tjerëve. Sa për mendjengushtët, cinikët, cmirëzinjtë, mediokrit, për ata që thjesht janë të llangosur me pakëz kulturë, nuk ia vlen të merren fare në konsideratë.


Jam i bindur se zoti Zheji, duke patur parasysh faktin se përmasat kulturore dhe dija e gjithanshme ia kanë zgjeruar pa masë horizontin shpirtëror, ndjen për ta keqardhje dhe dhimbsuri të sinqertë. Por epërsia e zotit Zheji ndaj studiuesve të tjerë të gjuhës shqipe, vijon të mbetet në këmbë, do apo s’do ai vetë, në mënyrë të vetvetishme e jo si qëllim më vete; si rrjedhojë e një përkushtimi thjesht e vetëm profesional dhe shkencor, e jo si pikësynim; si rezultat i paqes e jo i luftës. Dikush mund të këmbëngulë se epërsia e tij qëndron në faktin se ai njeh shumë gjuhë të huaja. E vërtetë: një njeri që lexon, fjala vjen në dhjetë gjuhë të huaja, i ngjan një deti që ushqehet nga dhjetë lumenj. Nëse lumenjtë mungojnë, deti shndërrohet në një moçal. Si rrjedhojë, gjeografia jonë studimore është përplot me moçale. Kemi jo pak frymorë që vetëquhen historiografë, gjuhëtarë, etnologë, etj, të cilët dinë vetëm një gjuhë të huaj, edhe atë sa për të komunikuar me policin e doganës. Ose hiç! Dhe, për turp, këta individë kanë goxha zë në kapitullin e shkencës sonë akademike. Normalisht, të paaftë dhe frikamanë e sidomos të paditur siç janë, këta shkenctarët e sotëm të gjuhës shkojnë mbas qerres së indoeuropianistëve dhe albanologëve të huaj, të cilët kanë bërë dikur zbulimin e madh se shqipja na rridhka nga latinishtja!






Pse?Sepse këta gjuhëtarët tanë, duke mos njohur latinishten, greqishten e vjetër, sanskritishten, etj, nuk mund të kenë kurrfarë njohjeje as për limfën pellazge që rrjedh në pemën e gjuhëve indo-europiane, pemë tek e cila besojnë thjesht pse besojnë gjuhëtarët e huaj; dashtë Zoti, e inshallah e njohin mirë shqipen.






Një leksion i vogël:
të njohësh gjuhën shqipe nuk do të thotë të njohësh thjesht standardin zyrtar, por të njohësh gegnishten dhe të gjithë mozaikun e larmishëm të nëndialekteve të veriut e të jugut, të cilët përbëjnë një pasuri të jashtëzakonshme. I njohin? I flasin?


Nuk e besoj. E, normalisht, si mundet të kuptosh se ç’është shqipja, si mund ta pranosh idenë se shqipja është e stërlashtë, nëse korpusin e saj leksikor nuk je në gjendje ta krahasosh me korpusin leksikor të dhjetë gjuhëve të tjera, ose së paku të atyre gjuhëve që na u konsiderokan si mëma, halla apo teze të shqipes, si për shembull latinishtja, greqishtja e vjetër e sanskritishtja?






Kush tha që injoranca nuk është argument?
Është që ç’ke me të, sepse prodhon “realitet” me bollëk! Në Shqipëri ka prova të pakundërshtueshme e të mjaftueshme që injoranca është argument i paepur; tekefundit, kjo është arsyeja pse gjërat shkojnë kaq mirë.


Në mënyrë të tërthortë, përmes cilësisë së veprës së tij, Petro Zheji na porosit që të bëjmë kujdes për të mos i ngatërruar shkenctarët me rrogtarët. Me këtë rast, e gjej të udhës që, disa pseudoshkenctarë, t’i konsideroj stratiotë apo spahinj të shkencës së gjuhësisë. Punojnë pse paguhen. Po të mos paguhen nuk punojnë. Pse, kjo është shkenca? Ky është shkenctari?!


Petro Zheji nuk është vetëm poliglot. Mes tjerash, ai zotëron edhe dy cilësi madhore: këndvështrimin e mahnitshëm origjinal, metafizik e zanafillor, si dhe guximin për të thënë një të vërtetë që, shkenca jonë zyrtare, e ideologjizuar, e politizuar dhe e inferiorizuar siç është, nuk ka këllqe ta bëjë.






Sanskritishtja si nënbashkësi e shqipes
Homeri i quan paraardhësit tanë pellazgë hyjnorë, ndërsa të folmen e tyre e quan gjuhë të perëndive. Pra, Homeri u ka kënduar madhërishëm popullit e gjuhës sonë të lashtë, duke i himnizuar e lartësuar sa s’ka më. Sa i takon cilësimit të parë, ka shumë hamendje, por të gjitha hamendjet, pak a shumë, duan apo s’duan një pjesë e studiuesve shqiptarë e të huaj, qendërzohen në një: Pellazgët njihen si një ndër popujt më të lashtë, origjina e të cilit humbet shumë e shumë përtej historisë. Pra, cilësimi i parë, në një mënyrë apo një tjetër, dihet. Por, kur është fjala për cilësimin e dytë, askush nuk ka ditur e as di të na sqarojë në mënyrë bindëse se, përse Homeri e ka lartësuar kështu gjuhën e pellazgëve, pra gjuhën e paraardhësve tanë të lavdishëm. Përse gjuha e pellazgëve hyjnorë ishte gjuhë e perëndive? Sigurisht, jo thjesht pse nëpërmjet kësaj gjuhe u kënduan Iliada e Odisea; jo thjesht pse përmes saj u krijua teogonia e parë në botën antike të njohur; jo thjesht se nga pellazgjishtja u krijua Kroni, Zeusi, Poseidoni, Hermesi, Rea, Demetra, etj; jo thjesht se më pas pas kjo gjuhë polli greqishten e vjetër dhe latinishten, por sepse qëndron në themel të të gjitha gjuhëve të tjera, sepse është matricë e tyre, sepse është kazani më i vjetër në të cilën janë gatuar të gjitha gjuhët e tjera.


Gjithsesi, është një njeri që na sqaron më së miri se pse pellazgjishtja është hyjnore, dhe është gjithashtu një libër që na bind në lidhje me këtë. Dihet: ky njeri është Petro Zheji. Dihet: vepra është “Shqipja dhe Sanskritishtja”.


Që në fillim të librit, Zheji thotë diçka që mendoj se duhet mësuar përmendësh nga gjuhëtarët tanë:


“Përsa i përket shqipes, megjithë meritat që kanë librat e studiuesve të huaj dhe shërbimet që i kanë sjellë disa prej tyre çështjes shqiptare, e sidomos në periudhën e Rilindjes sonë, duhet pohuar se ato lënë shumë për të dëshiruar. Përgjithësisht, duke lexuar këto studime, bindesh përherë e më tepër se për shqipen mund të flasin me siguri të plotë vetëm shqiptarët”.
Diku tjetër, duke trajtuar gabimet dhe keqkuptimet e G. Majerit, i cili e nxjerr shqipen borxhleshë dhe huamarrëse të gjuhëve të tjera, Zheji, mbasi shprehet “shqipja shquhet si huadhënëse e jo si huamarrëse”, citon dhe shprehjen e thukët që Çabej ka thënë në lidhje me gjuhëtarin gjerman: “Në këtë mënyrë, ky dijetar s’pati mundësi ta rrokte gjuhën shqipe prej trungu, por e rroku prej degësh”.
Në “Shqipja dhe Sanskritishtja”, sa i takon tezës së lashtësisë zanafillore të gjuhës shqipe, Zheji e shpërfaq veten vazhdues të denjë të dijetarëve të Rilindjes shqiptare, si: Jeronim de Rada, Sami Frashëri, F. Bilotta, V. Pasha, Naim Frashëri, K. Kristoforidhit, etj. Duke u bazuar në dijet e tyre, por ndonjëherë edhe në mënyrë profetike, rilindasit pohuan njëzëshëm që gjuha shqipe është shumë e lashtë dhe mëmë e greqishtes dhe e latinishtes. Përgjithësisht pohuan, por nuk argumentuan. Ai që argumenton në mënyrë thellësisht shkencore është Petro Zheji. Ai beson plotësisht në pikëpamjen e rilindasve, dhe i përvishet punës, duke arritur t’i vërtetojë, ashtu siç Shlimani besoi fjalët e Homerit dhe arriti të zbulonte Trojën. Sigurisht, krahasimi çalon shumë sa i takon kriterit të profesionalizmit, sepse Zheji është një gjuhëtar klasi, ndërsa Shlimani një arkeolog diletant. Gjithsesi, kemi të bëjmë me dy zbulime të mëdha, të cilat mbështeteshin në dy dëshmi fjalësh, të pandehura si hipotetike.
Për gati një shekull të tërë, studiuesit e mëvonshëm vijuan të mendonin se këndvështrimi i rilindasve tanë në lidhje me lashtësinë e gjuhës shqipe, i kishte bazat në nevojën urgjente për të rimëkëmbur vetëdijen dhe krenarinë kombëtare tek shqiptarët, pra në sajimin e një iluzioni që do ndihmonte në çlirimin shpirtëror dhe kombëtar. Por nuk është kështu. Iluzioni ka të bëjë me studiuesit e mëvonshëm, ndërsa rilindasit thonin të vërtetën e vetëm të vërtetën. Petro Zheji na bind për këtë, në nivelin më të epërm shkencor, duke shtuar se shqipja nuk brendashkruan veç greqishten e latinishten dhe gjuhët që derivojnë prej tyre, por gjer dhe sanskritishten, gjuhën e indianëve të lashtë, gjuhë që konsiderohet më e vjetra. Ai merr njëqint fjalë sanskritishte dhe u vë përballë njëqint fjalë shqipe.
Për mungesë hapësire, po paraqesim vetëm disa prej tyre:


Sanskr. Shqip


varga varg


vatsa viç


vatsa vit, vjet


bhara barra


antara antar


ulka yllka


krimi krimbi


arya ari


lipsu lypës


lap llap


vrana e vrame, vrânë


koça koqe


tris trish


cud cyt


tata tata


Ngjashmëria është e pabesueshme. Ma merr mendja se, në këtë rast, studiuesit “seriozë” nënqeshin e zgërdhihen, duke thënë se ngjashmëria është normale, duke qenë se është fjala për dy gjuhë indoeuropiane. Nënqeshin e zgërdhihen… Por Petro Zheji ua ngrin nënqeshjen e zgërdhimjen në buzë, kur shpjegon se rrënjët e fjalëve rezultojnë shqipe, se rrënjët e fjalëve kanë kuptim vetëm në gjuhën shqipe, se vetëm shqipja është në gjendje t’i ndajë në struktura elementare semantike e t’u japë domethënie! Sidomos kur është fjala për fjalët e përbëra sanskritishte, të cilat kanë vlerë kuptimore ashtu siç janë, teksa të zbërthyera në elementë më të thjeshtë nuk thonë asgjë në këtë gjuhë. Ai na bind se fjalët rrënjëse të shqipes ndërfuten në gjuhët e tjera duke formuar fjalë, të cilave gabimisht e qëllimisht u mohohet çertifikata shqiptare. Në procesin e tij të krahasimit me shqipen, Zheji përfshin për ilustrim edhe gjuhë të tjera si latinishtja, frëngjishtja, gjermanishtja, italishtja, etj., dhe këtë e bën e bën me liri e aftësi mbresëlënëse.


Zheji merr në shqyrtim disa fjalë kyçe, të cilat i gjen të pranishme në shumë gjuhë të tjera. Përshembull, kemi operatorin da, dmth daj, me da, me nda, i cili është i barazvlefshëm si në shqip ashtu dhe në sanskritisht.
Ky operator që në shqip bën damun, në frëngjisht krijon donner, në gjermanisht. Po nga ky operator i lirë krijohen në frëngjisht fjalët damner = dënoj, mallkoj; condamner, dommage = në shqip, dam, në latinisht damnus, në italisht danno, fjalë që në të gjitha rastet lidhen me idenë e ndarjes. Në gjermanisht verdammt = i damë, demon, i dënuar, i mallkuar, që në shqip reduktohet kësisoj:


verdammt = verdammen = ver + dammen = bër + damun.


Në vijim të kësaj logjike, rezulton se edhe fjala demonos = demon, djall përmban idenë e ndarjes, ndarjes nga e tëra, nga Zoti. Demon = Damun (i damun, i damë, i ndamë). Operatori da, është i lirë vetëm tek shqipja


Gjuhët më të lashta të njerëzimit janë monosilabike, kjo dihet, por z. Zheji, ndryshe nga ç’mendojnë shumë gjuhëtarë shqiptarë e të huaj, na thotë se “shqipja është një sistem i tillë gjuhësor, ku edhe një silabë e vetme mund të merret si njësi semantike (sememë), domethënë është një sistem i tillë gjuhësor në të cilin ekzistojnë dimensionet më të shkurtëra të sememave”.


Kjo që shpall z. Zheji, i jep fund çdo ideje sipas së cilës krijimi i monosilabave është një fenomen i rastësishëm. Duke marrë në shqyrtim bashkëtingëlloret “p” dhe “d”, kemi:


p + a = pa (me pa)


p + i = pi (me pi)


p + o = po (me pohue)


dhe:


d + a = da (me da)


d + o = do (me dashtë)


d + i = di (me ditë)


d + y = dy (dy, numër)


Nisur nga kjo, buthton edhe më tepër ideja e z. Zheji, që: “sistemi i gjuhës shqipe e përfshin atë të gjuhës sanskritishte, e pra, rrjedhimisht, është më i lashtë nga ai”.


Z. Petro Zheji na bind në mënyrë të padiskutueshme se fjalët e parme shqipe, rrënjëse, kuptohet gjithmonë njërrokëshe, siç janë da (ndá) gur, ar, yll, e mjaft të tjera si këto, janë fjalë jo vetëm zanafillore të ligjërimit njerëzor, të cilat patën shtrirje dhe ndikim në formimin e shumë e shumë fjalëve të tjera në gjuhët e krijuara më vonë, janë fjalë me karakter të qartë mistik e hyjnor. Le të marrim vetëm shembullin e fjalës gur, e cila në shqip, përveç nocioneve të njohur, ka edhe shumë kuptime të tjera, figurative dhe mistike. Operatorin “gur” e gjejmë në një mizëri fjalësh të gjuhëve të tjera. Përdorimi i këtij operatori të lirë në shqip, në gjuhët e tjera rezulton krejt mekanik. Kjo pasi çelësi i njëmendtë i kuptimeve të tij është vetëm në gjuhën shqipe. Nga fjala e parme “gur” krijohen fjalët prejardhura e të përbëra: guru, giri (guru, sanskr), gravis, gravidus (i rëndë, lat), e vijojnë me radhë: gorà, grud, granica, grus, gruft, greis, gram, Graal, grab, grave, gravel, grief, grembo, gero, geras, giurare, guarire, gar, gor, gorm, gärive, gurestan, gärdäne, guranz, gordojh, etj, etj, një plim i vërtetë fjalësh të huaja që kanë si rrënjë fjalën shqipe, gur. E njejta gjë ndodh edhe me fjalët ar, yll, etj. Fjalët e prejardhura nga këta operatorë, të lirë vetëm në shqip, Zheji i zbërthen në mënyrë të mahnitshme. Nën dritën e vështrimit tejet shkencor të Zhejit, na zbulohet vlera sakrale e kuptimeve fillimore të këtyre fjalëve monosilabike, duke dalë në pah edhe arsyeja se pse Homeri e quante gjuhë të perëndive. Kësisoj, Zheji na shpërfaq mrekullinë e njëmendtë të rolit parak të shqipes, duke ia rikthyer asaj dinjitetin e një gjuhe mëmë, të nëpërkëmbur deri më sot nga shumë studiues diletantë, apo mosnjohës të gjuhës shqipe.


Heshtja e bukur e të mëdhenjve
Në rrethin e ngushtë të miqve të mi, z. Petro Zheji është një mit, shembulli i asaj që duhet të jemi: një punëtor i heshtur i fjalës, një idealist i madh që qëndron përtej çdo tollovie mediatike, një demiurg, një dijetar i madh që e koncepton dijen si një dhuratë të Zotit, si paqe të thellë shpirtërore e jo si luftë për të dalë mbi të tjerët. Ai nuk përpiqet të dalë mbi të tjerët, por në mënyrë të thjeshtë, të pavërejtshme e sidomos të vetvetishme, ai qëndron në një majë ku askush që i përket kësaj epoke nuk mbërrin. Është përnjëmend rast i rrallë: çdo punë që bëri dhe bën, rezultoi dhe rezulton e shkëlqyer. Nuk kemi asnjë figurë të kulturës, që krahas gjërave të mrekullueshme, të mos ketë bërë edhe gjëra që duhen harruar. Por mund të thuhet me plot gojën: Petro Zheji bën përjashtim.


Por, mjerisht, ai që del nga rreshti, ai që refuzon të jetë ushtar, ai që bën diferencën me të tjerët, ai që bën përjashtim, përfundon të jetë i përjashtuar! I përjashtuar nga përkujdesja dhe vëmendja. Por z. Petro Zheji është njeri i urtë. E të urtët nuk kanë nevojë për përkujdesje dhe vëmendje, sepse përkujdesjen dhe vëmendjen ata nuk i kërkojnë por i blatojnë: i blatojnë për kulturën, për gjuhën, për dijen dhe për rritjen shpirtërore e morale të kombit të tyre. Këta individë nuk janë pasuri, por pasuria e një vendi. Këta individë nuk kanë nevojë për ne, por sa turp që ne nuk kemi nevojë për ta!





Zotërinë tonë të madh, Petro Zhejin, nuk e njoh. Nuk kam folur kurrë me të, nuk e kam takuar kurrë, e madje nuk e kam parë kurrë as si fizionomi. Me gjasë, mund të kem kaluar ndonjëherë pranë tij, dhe më vjen keq nëse nuk e kam ditur që pranë meje po kalon një njeri i madh. E me gjasë, në ato çaste kam qenë duke menduar se njerëzit tanë të mëdhenj janë kaq të pakët, por megjithatë nuk dimë t’i çmojmë. Ata janë të mëdhenj pavarësisht nëse ne arrijmë t’i vëmë re apo jo. Por, nëse përnjëmend duam t’i njohim ata, jemi ne ata që duhet të rriten. Dhe, atëherë, dashuria dhe respekti që do të kishim për njerëz të mëdhenj si Petro Zheji, do të shfaqej si mënyra më e mirë e dashurisë për veten.

Nga Shpëtim Kelmendi, G. Tema

Zhbërja e propagandës antishqiptare, detyra kryesore.

Propaganda antishqiptare, është pjesë e programit të punës të një aparati shtetëror dhe jo-shtetëror në vendet fqinje me Shqipërinë, në kombet/shtetet që kanë traditë antishqiptare dhe që kanë siguruar krijimin dhe ekzistencën e tyre në kurriz të kombit shqiptar dhe hapësirës së tij jetike.              

Në krye të këtyre shteteve qëndrojnë vendet ultraortodokse Serbia dhe Greqia, por mbas nuk mbetet as IRFJ e Maqedonisë, Mal i Zi dhe në mënyrë më sporadike, Rumania dhe Bullgaria, Italia e ndonjë shtet tjetër.

Per fat te keq makineria e propagandes sllave ka punuar me efektivitet dhe per nje kohe shume me te gjate se dhe vet egzistenca e shtetit shqiptar. Propaganda antishqiptare që buron nga Beogradi, Athina dhe Roma ndjek një model të caktuar të degradimit të figurës së shqiptarit. Ky degradim bëhet me shënjestër publikun perëndimor dhe shfrytëzon konstruktet dhe veçantitë e tij kulturore. Propaganda që të jetë efikase synon në krijimin e përshtypjes, dhe nuk është e rëndësishme që të jetë gjithnjë e mbështetur në fakt, madje në pjesën më të madhe të kohës spekulon në mënyrë të pandërprerë, krijon përshtypjen e parë me spekulimet fillestare dhe ndërton spekulime të tjera mbi këto, duke hyrë në një proces të mirëfilltë spekulimi që siç e dimë në rastin e Serbisë dhe Greqisë ka arritur në nivel patologjik dhe akademik. Rëndom punohet mbi një fakt të pamjaftueshëm origjinar, ose mbi një fakt të shtrembëruar ose dhe pa kurrfarë fakti (megjithëse për të rritur besueshmërinë është e nevojshme që propaganda të përdorë pjeserisht fakte reale). Tezat me te parapelqyera per ta jane:

1- Shqiptaret nuk jane autoktone, ata jane te ardhur(parapelqehet ardhja prej Kaukazit), ata jetojne ne hapesiren jetike dikur te serbeve dhe grekeve.

2- Shqiptarët janë nje bashkesi myslimane pa identitet racor dhe avangardi i muslymanizmit ne Europë

3- Shqiptarët janë shpirterisht te lidhur me terrorismin per arsye te pikes 2.

4- shqiptarët nuk respektojnë ligjet, nuk njohin civilizimin dhe per me teper ne kete kuader nuk respektojne të drejtat e njeriut.

5- Shqiptaret jane te sjelle me qellim prej turkut në Ballkan per te infektuar Europen me fene aziatike dhe terrorizem, ne "mbreterine e krishterimit", pra Europen.

6- Shqiptaret nuk dine te bejne shtet, nuk dine te ngrene institucione, shqiptarët nuk kanë pasë ndonjëherë shtet para 1912-s, bile kjo date shenon dhe fillimin e formimit te vertete te kombit shqiptar.

7- Shqiptarët janë popullsi joeuropiane ne fizionomi dhe ne brendine gjenetike, ata jane popullsi gjysem aziatike, pa kurfare lidhje historike me Europen.

8- Ne jeten e perditshme sociale, shqiptarët kanë prirje kriminale te lindura, që ka ardhur si pasoje e nje deformimi gjenetik, ose si rezultat i habitatit te ndryshem natyror nga ai origjinali i shqiptareve, qe eshte Azia.

Per te gjitha keto shpifje te uleta, qe burojne nga mendje te semura shoviniste, ne duhet te nxjerrim argumentat tane te pakundershtueshem, qe ne mungese te punes te institucioneve dhe shkencetareve me grada, duhet bere prej nesh duke sakrifikuar kohen tone, financat tona, dhe interesat tona personale.Kjo ne emer te atij Atdheu qe dikur qendronte ne kerthizen e civilizimit europian, dhe tani i grabitur prej pjelles se vete europiane-fetare-ideologjike.

Erjon. H, arberiaonline.com

Komunizmi, çfarë është?

                                                                                                                                                     

Komunizmi është një filozofi jete antinatyrale, kundër ligjeve të natyrës, e dënuar të falimentojë, sepse është false me premisat logjike, e gabuar dhe pa themel në arkitekturën e ideve dhe fiksion imagjinate të sëmurë.

Epistemologjia na mëson se ligjet e natyrës nuk janë të barabarta me ligjet e shkencave dhe kurrë nuk venë në akord me këto; na mëson edhe se ligjet e shkencave nuk janë absolutisht të vërteta, por relativisht: 2+2 nuk bëjnë 4 as në fizikë, as në kimi. Nuk ekziston barazi absolute në asnjë ligj të jetës dhe të natyrës (mendo inteligjencën mendore njerëzore dhe shtazore).

Porse kjo mosbarazi jep barazinë harmonioze të çdo jete organike. Po të prishim këtë ekuilibër, vemi në gabim të sigurt. Komunizmi, marksizmi, leninizmi janë të dënuar si një utopi, nga të gjithë heronjtë e mendimit të shekujve të 19-të dhe të 20-të.Epistemologjia që vjen si kritikë matëse: peshim distance në të katër dimensionet e esencës dhe ekzistencës së filozofisë së shkencave, provon që komunizmi, me brenda marksizmin, engelizmin, leninizmin, nuk ka bazat e nevojshme për t’u quajtur filozofi, sepse nuk paraqet asnjë strukturë aparati origjinal të mendimit ndërtonjës, por është vetëm një spekulim idesh sofistike të prejardhura nga baza false, subjektive dhe nga statistika të pasakta dhe të painterpretuara në kohë të caktuar, në vend të caktuar, në funksion të caktuar.

Kështu, komunizmi mbetet vetëm një fushatë politike për atë kohë kur u konceptua, u shkrua dhe u përhap, në një popull të prapambetur: anakronik për qytetërimin perëndimor dhe teknologjinë moderne.Po të kuptohet mirë Sooren Kierkegard, Martin Heideger, Jean Paul Sartre, Gabriel Marcel, Benedeto Croce –(për të përmendur vetëm pak heronj të mendimit) zbulohet mirë dhe shpjegohet qartazi dobësia, sipërfaqësia, fjalamanëria, falsiteti integral i komunizmit, i cili, duke shkuar nëpër shoshën e logjikës së lirë, reduktohet në hime dhe nuk mbetet tjetër, veçse një novelë fiksioni e një imagjinate të dobët, që nuk respekton as ligjet më të thjeshta të mendimit natyral (senso commune), pale ligjet e logjikës shkencore.

Statistika e komunizmit, që jep përfundimin në Mbivlerën, është një anëvështronjëse (unilaterale – të një ane të interesit), është sipërfaqësore, përgjithësonjëse, që i vështron gjërat në përgjithësi dhe jo në analizë e në veçantësi, sikurse janë virtytet e Epistemologjisë, prandaj nuk është shkencore në interpretimin gjenetik, duke mos përmendur që nuk është as matematikisht e saktë. Materializmi është vetë një filozofi gjysmake, sepse mohon ose harron, ose nuk sheh si i verbuar nga dukja dhe mirazhet aspak vlerat e instinktit, intuitës, imagjinatës, evolucionit krijues të neuro-transimterve femra, që, me një fjalë, me një term teologjik, quhen SHPIRT, vlera, aktivitete mendore të jetës ndjenjëse (sensibiliteti krijonjës) që kanë krijuar qytetërimet (21 sipas Toynbee) dhe sidomos qytetërimin e 21-të euro-amerikan. Po të zbresim nga materializmi i gabuar në interpretimin materialist të historisë, atëherë gabimet e Komunizmit zmadhohen shumëfish në teori, derisa arrijnë aberracione mendore në praktikë, si një shkëmb me borë, që, duke u rrëzuar nga mali, duke u rrukullisur, mbledh borë të re dhe bëhet aq i madh sa më shumë distancë udhëton tatëpjetë. Për të provuar këtë të vërtetë, nuk është nevoja që njeriu të jetë as filozof, as epistemolog, mjafton t’i hedhësh një sy Historisë së Shkencave, për të parë e kuptuar që qytetërimin nuk e kanë krijuar masat proletare, porse e kanë krijuar gjenitë individuale me dritë truri mbi normale.

Kjo është një nga padrejtësitë e Natyrës, që në funksion të dinamikës, siç është netropia në fizikën e nxehtësisë së pakthyeshme, që është Drejtësia e Shenjtë, e cila formon ekuilibrin dhe harmoninë e Përparimit. Vini një milion proletarë bashkë për njëqind vjet imagjinarë, në kazerma studimi dhe pritni që ata të shprehin një sistem filozofik ose një krijim shkencor si telefoni i Belit, penicilinën e Flemingut, ose ligjet elektromagnetike të Ajnshtajnit. Pritni që masat proletare të përparojnë (jo që të krijojnë) teknologjinë moderne. Pritni që ata bashkë të shkruajnë një poezi; poezi, jo himne diktatorëve që u ngjajnë kakarimave të patave natën kur e ndiejnë dhelprën përreth qymezit… Po të vemi nga Komunizmi si filozofi agnosticiste që polli (dështoi) Marksizmin dhe Engelizmin si teori ekonomike dhe politike dhe nga kjo fazë mendoni, të shohim në praktikë, marksizmin si aparat shteti, do të gjejmë në praktikë falsitetin e teorisë, në falimentin e trishtuar konkret.

Brenda gjatë 70 vjetëve, ashtu si prova laboratorike me më shumë se treqind milionë derra të Guinesë ose minj të butë, ky regjim e pruri të gjorin popull rus në mjerimin ekonomik më të tmerrshëm që njeh historia universale, duke mos përmendur këtu degjenerimin mendor, moral dhe fizik. Gorbaçovi tha: “Komunizmi falimentoi në misionin e tij historik: nuk kemi sapun në spitale që të lajnë duart mjekët, nuk kemi bukë në vatër, nuk kemi një buzëqeshje miqësore në popull…”. Kur kapitalisti i vërtetë dhe i lirë vete në shtrat, nuk e zë gjumi, duke menduar disa orë se si ai të përmirësojë fabrikën e tij që kjo të prodhojë prodhime më të mira e më të lira. Nuk ka rëndësi fakti që këtë sakrificë e bën për interesin e tij financiar, sepse ai nuk do të shpjerë në varr ose në qiell thesarin e tij për të blerë një apartament luksoz në Parajsë, por ka rëndësi shqetësimi, kërkesa, rropatja etj., për përmirësinë, përparimin që ai bën në shërbim të shoqërisë njerëzore.

I dimë të gjitha të metat e Kapitalizmit, porse këto të meta janë aq të vogla dhe aq të kollajshme për t’i korrigjuar që t’i pranojmë përkohësisht, derisa me një proces evolutiv të arrijmë në ligje më të sakta që të rregullojnë marrëdhëniet mes punës e kapitalit, siç po ndodh në Shtetet e Bashkuara të Amerikës së Veriut, në Kanada dhe në Europën Perëndimore. Po të zemërohemi për të metat e kapitalizmit dhe të hidhemi në ekstremin e kaosit komunist, vemi kundër ligjeve të natyrës, sepse ata kapitalistë dhe ky sistem e bënë Amerikën në 100 vjet shtetin më të fortë në botë, popullin më të lumtur në botë, teknologjinë më të lartë në botë dhe vendin fatbardhë, sa që të quhet Vendi i Perëndisë = God’s Country.

Të refuzosh kapitalizmin e demokracive për të metat e tij, është njëlloj sikur një vashëz refuzon të martohet me një djalë me cilësi mendore, shpirtërore, morale ose punëtore, sepse djali ka flokët e kuq, ose sytë të verdhë, ose hundën e madhe! Marksi “gjenial” parashikoi që sa më shumë të përparojë teknologjia, aq më shumë vobegësi do të kenë popujt, sepse punëtori do të zëvendësohet me makinën automatike… dhe tani ne shohim që ndodhi e kundërta: në vendet më të përparuara në teknologji (SHBA, Europa Perëndimore) masat proletare kanë standard jetese më të lartë. Në këto vende masat proletare kanë, sipas rastit, prej 20-30-40 për qind kursime bankare, shtëpi dhe makinë moderne dhe siç tha Gorbaçovi: “punëtori amerikan ka konfort më të mirë se unë që jam kryetar shteti”. Si konsekuencë e gabimeve, të metave dhe falsiteteve të filozofisë marksiste, shtetistët komunistë edhe sikur të ishin gjeni (gjë që s’ka ndodhur deri më sot, sepse në këtë rast do të hiqnin dorë nga UTOPIA)janë të detyruar të falimentojnë siç falimentuan të gjithë në botë, sepse nuk e kanë fajin ata 100 për qind, porse e ka fajin TEORIA, e cila e ka mikrobin e kancerit në bërthamën e farës së saj.

Ky kancer fare në teori forcohet në praktikë, si çdo farë tjetër ideje ose organike dhe jep rezultatin e saj. Kështu që shtetistët komunistë, përpara falimentit politik, ekonomik, shoqëror, shkencor, artistik, përpara frikës së popullit të deziluzionuar e të zhgënjyer, transformohen në tiranë (satrapë, kasapë, gjaksorë, cinikë) dhe, për të shpëtuar lëkurën e tyre dhe të klikës, krijojnë policinë sekrete, e cila bëhet aparati mbishtetëror; shteti rrëgjohet në një aparat burokratik, qeveria rrëgjohet në një zyrë ekzekutive si një kryepunëtor dhe të tërën nën tmerrin e Tiranit, ky nën tmerrin e vetes së tij, që jep si pasojë eliminimin fizik të çdo njeriu mendonjës, qoftë ky edhe shoku i tij.Roli i policisë sekrete është zhdukja e vlerave mendore dhe morale, e mendimit të lirë, sepse këto vlera për ligje natyrore i përkasin idealit antirobëri, qoftë dhe jo liri perfekte. 

Ku dhe kur ndonjëherë në histori kemi bërë përparim e mirëqenie ekonomike, politike, mendore në regjime tiranike? Në gjysmën e parë të shekullit XX, Historia, që është bija e Politikës, pranoi të vërtetën e madhe që Italia, Gjermania dhe Japonia kishin të drejtë për luftën që shpallën, sepse nuk kishin mjaft “tokë” për të ushqyer popujt e tyre as me bukë thatë. Filozofia e Historisë dhe Epistemologjia provuan që me po atë tokë të vogël, këta popuj jetojnë 200 % më mirë me demokraci, sesa kur patën koloni dhe jetonin në mizerje, duke u shtuar pas Luftës së Dytë popullsia afër 42% në Itali, 38% në Gjermani dhe 31% në Japoni. Engelizmi (ose Socializmi Shkencor) është një teori ekonomiko-shoqërore anakronike dhe utopike, që gabimisht pretendon të përkufizojë dhe të caktojë ligjet që do pjellin Kodet e legjisluar në mes kapitalit e të punës. Falimentoi në të gjitha Legjislaturat e shteteve komuniste dhe popujt e Europës Lindore e Juglindore që ishin më të përparuar se popujt e prapambetur të Bashkimit Sovjetik (një Babiloni racash, besimesh, gjuhësh, traditash etj.) e kuptuan shpejtazi pas pak vitesh robëri komuniste-ruse, p.sh.: Hungaria, Polonia, Balltikët, Gjermania Lindore, Çekosllovakia (dhe Jugosllavia e akrobatit majmun Josif Broz Tito), porse nuk dilnin dot më nga thonjtë e Moskës.

Me zhvillimin e teknologjisë moderne në vendet e lira, punëtorët që kanë tri koqe në karroqe, transformohen në aksionistë të industrisë, tregtisë, duke kursyer dhe blerë aksione në bursat e vlerave tregtare. Sipas statistikave, në SHBA ka, sipas shteteve 15-20-30 deri 42% të punëtorëve aksionistë (pjesëtarë pasurie) të grupeve konglomerate kapitaliste; në Europë statistikat tregojnë më pak përqindje punëtorësh të kapitalizuar, megjithëse, ironikisht, Europa Perëndimore ka legjisluar relacionet në mes të punës e të kapitalit më në favor të punëtorit, sesa janë në SHBA.

Provë e kësaj të vërtete është fakti që në vendet e lira popujt dhe masat punëtore përbëjnë turizmin më pasanik të botës. Shifrat e statistikave duken të pabesueshme: nga SHBA fluturojnë në të gjitha kontinentet 58% punëtorë amerikanë. Në Europë, vitin e kaluar hynin në Itali dhjetë milionë automobila në javë nga veriu e verilindja; por më impresionante janë shifrat që vetë italianët dilnin nga veriu me 6 deri 8 milionë automobila në javë dhe niseshin nga veriu i Italisë për në jug 8 deri 10 milionë automobila në javë. Shumica e këtyre janë “proletarë”, sipas termit marksist. Leninizmi është një kopje e keqe e këtyre tri teorive: Komunizëm –Marksizëm –Engelizëm që, transformuar në platforma politike – administrative dha si rezultat gabime, falimentime dhe llahtare më të shproporcionuar, sesa e parashikonin sociologët, psikologët, shtetistët e lirë të Europës Perëndimore dhe amerikanë; jo vetëm pruri vobegësinë ekonomike lindore deri në uri buke, por shtypi dhe zhduku vlerat morale, intelektuale, shpirtërore, sa miliona njerëzish nuk prodhuan dot as shkrimtarë, poetë, as teknologë gjatë 70 vjetëve në rusi, 50 vjetëve në Europën Lindore e Juglindore. Shih statistikat e Çmimeve Nobel, shih teknologjinë ruse, industrinë e rëndë, industrinë e lehtë. Mundohen vetëm të vjedhin me anë të spiunazhit formulat fizik-kimike të luftës, si energjinë nukleare etj. Hrushovi tha se kemi nevojë të mësojmë nja dhjetë vjet nga amerikanët për të arritur të prodhojmë ushqimin e nevojshëm në agrokulturë, industri, konfort dhe u impresionua kur pa një fermë, ku njëqind mijë pula lëshuan vezët kur dëgjuan sirenën-urdhër. 

Stalinizmi, kopje e keqe e leninizmit dha atë përfundim që dimë: statistikat që dha Hrushovi thonë që në vitin 1950 ekzistonin në Rusi 219 fusha përqendrimi, afër 40 milionë njerëz kryenin punë të detyruar, 8 deri 12 orë në ditë punë, pa pagesë, me ushqim nën 600 kalori në ditë. Po të mendojmë që, për të ushqyer këto pellgje me elementë njerëzorë, gjatë 50 vjetëve, duke zëvendësuar të vdekurit me të gjallë të rinj, me “fajin” që ishin mendonjës të lirë, ose pa faj, me artimetikë të thjeshtë, pra, numri i atyre viktimave të gjora i kalon 90.000.000 (nëntëdhjetë milionë frymë). Po të zbresim nga Stalinizmi me njëfarë rrethi njerëzish kompetentë tek tirani i vogël i popullit tonë dhe në 14 grupet etnike të Europës, pas Perdes së Hekurt, do të gjejmë një nga pikturat më të shëmtuara të komunizmit dhe të komunistëve që administruan 45 vjet të mjerin popull shqiptar: uri buke, robëri aziatike parakristiane, terror nazist, degjenerim fizik e moral, zhdukje të vlerave morale shqiptare: Besë, Nder, Burrëri, Dinjitet – Pudor – Drejtësi – deri gjykimin logjik.

Kanë vdekur një përqindje shqetësonjëse e njerëzve nga Azeimer Disease (çmendje, humbje kujtese dhe ndërgjegjeje) që njeriu vegjeton si një bimë deri sa vdes, për mangësi ushqimi. Duket e pabesueshme që tirani vocrrak dhe xhandarët e tij kanë depozituar në bankat e Europës miliona dollarë në po atë kohë kur vdisnin foshnjat nga tuberkulozi për mungesë antibiotikësh e të tjera, dhe populli vdiste për bukën e gojës dhe vlerat morale e intelektuale në atdheun tonë të gjorë, ose jetonin në anonimi, në terr, shurdhë, qorra dhe memecë, ose vdisnin në burgje, ose në plumb e litar, ose pasi konvertoheshin në kufoma ambulante, mbaronin në pleh. Ana tjetër e medaljes është tallja cinike ose ironia e fatit që ka akoma, disa Iliro-Thrakë mendjetredhur ose ndërgjegje shterpe që mbahen për përparim të Epokës së Tmerrit, sepse u vunë disa tuvulla për mure, u shtruan disa udhë qorre, u ndezën disa llamba elektrike ose u shpuan disa vrima në dhe për të nxjerrë metale e minerale gjatë afro gjysmë shekulli pune me 10 dollarë në muaj rrogë.

Në SHBA rroga e punëtorit të thjeshtë fillon me 3.75 dollarë në orë, ligjërisht, porse në realitet nuk ekziston punë që të mos paguhet prej 10 dollarë në orë deri 37 dollarë në orë. Ata mendjemykur të gjorë shohin vetëm prapa, duke e krahasuar epokën e Tmerrit me atë të shkuarën, porse nuk kanë mendjen femër t’u pjellë imagjinata se ç’do ish bërë në Shqipëri brenda 47 vjetëve me një shtet-shtet, me një fuqi legjislative europiane, me një qeveri demokratike moderne, me një brez rinie të shëndoshë, në një vend të Europës, prej ku me ajër, me tokë ose me det, në pak orë arrin në Romë, Paris, Londër, Berlin, duke pasur atdheu ynë klimën më të mirë të botës, me një sasi të lumtur rezervash të nëndheut në metale e minerale; që është toka ose shprehja gjeografike më e pasur e botës, po të marrim në konsideratë proporcionin me vendet e tjera; vajguri, çimento, krom, flori (ar) etj. Përpara panoramës gjeopolitike, ekonomike e shoqërore – fetare, psikologjike, morale, shpirtërore, një shqiptar që njeh jetën në botën e lirë, po të mendojë shumë fatin tragjik të kombit, ose sëmuret, ose prishet nga mendtë, ose vdes nga dëshpërimi, po nuk pati fuqi vullneti të mbijetojë si nëna pas vdekjes së djalit të vetëm që e rriti pa baba. Përndryshe, duhet të ketë lindur njeriu me ndërgjegje të fshehur nën lëkurën e elefantit, që të mos ndiejë as gëzimin e përkëdheljes, as kërbaçin që rreh. Është ligj i natyrës që mediokriteti bashkohet kundër gjenive dhe fiton mbasi është shumica: Sokrati, Krishti, Galileo Galilei, Xhordano Bruno, Martin Luteri, Savonarola dhe legjione martirësh, në të gjitha kombet, në të gjitha kohët. U duk me kohë që komunizmi dështoi në ligjin e tij dhe në palcën e lëndës së tij që kur u provua që nuk mundi dot të edukojë breza marksistë as në Europë, as në Amerikën Latine, as në Azi.

Për këtë arsye diktatorët komunistë kur e ndien qartë që ideja nuk zuri rrënjë dhe nuk pati vazhdim, s’kishin udhë tjetër veçse të formonin shtet policesk, me një polici sekrete të zgjedhur për karakteristikat tipike të punës që do të kryenin: besnikëri të paskrupullt, të pa vlerash morale, gjaksore, mentalitete të mbyllura që veprojnë qorrazi nën urdhrat e një diktatori ose tirani, pa ligj, pa rregullore, pa përgjegjësi. U pezulluan të gjitha ligjet njerëzore dhe, si konsekuencë, njeriu arrestohej, burgosej, internohej, vritej dhe zhdukej pa asnjë justifikim, pale më arsye. Në një proces evolutiv, Policia Sekrete u bë vegël e domosdoshme e tiranit, sepse sa më shumë krime bënte tirani, aq më shumë armiq shtoheshin, aq më shumë tirani kish nevojë për atë. Kështu, Policia Sekrete në të gjitha regjimet komuniste u bë Fuqi Mbishtet. Nga ana tjetër, edhe Policia Sekrete kish nevojë për tiranin, kështu që Qeveria dhe të gjitha organet e shtetit zbritën në shkallë ligjore, duke u konvertuar në zyra burokratike në shërbim të Policisë Sekrete.

Gjenocidet e Policisë Sekrete në të gjithë botën kanë vrarë më shumë njerëz të vlefshëm e të pafajshëm, sesa vrau Lufta e Dytë Botërore. Sipas gradës së kulturës së popujve dhe sipas peshës specifike të qytetërimit të secilit, në këtë graduacion iu desh popujve të kuptonin Falsitetin e Komunizmit. Popullit rus dhe kombësive heterogjene të Rusisë Sovjetike iu deshën 70 vjet; Europës Lindore dhe Juglindore 30 vjet, Kinës 40 vjet dhe ende s’e ka kuptuar mirë; Kuba pas saj; Italisë 3 vjet; Francës një ditë; Anglisë një orë; SHBA kurrë nuk i pëlqeu dhe as që e vuri në bisedim. Epistemologët mendojnë që vetëm mentalitetet e prapambetura pranojnë qorrazi si solucion të vetëm dhe të vetmen udhë shpëtimi nga çdo tirani ose kolonializëm komunizmin. Duke qenë komunizmi, për natyrë të tij, një ideal absurd dhe kanceroz, nuk mund të japë tjetër rezultat veçse: ateizmin, absurditetin, korrupsionin, imoralitetin, tradhtinë, degjenerimin, depersonalizimin, vdekjen e të gjitha vlerave mendore, morale, shpirtërore. 

Ky proces evolutiv negativ ndodh, sepse një ligj gjenetik i natyrës provon që, kur duam të bashkojmë, të shartojmë ose të martojmë elementë heterogjenë me elementë homogjenë, një në shtatë ka shans që të na japë si konkluzion elementë të një kategorie të pastër, qoftë heterogjene, qoftë homogjene. Ky ligj është 100% i provuar në pemë, në kafshë, në insekte dhe më mirë në njerëz. Prej këtu, në sociologji (shoqëri njerëzore të organizuar), prej këtu në Shtet dhe organet e tij. Psikologjia luan një rol kryesor, përveç biologjisë dhe raca, gjuha, tradita, besimi e zakonet janë përvojë nga do të rrjedhin konsekuencat. Në shoqërinë shqiptare të mesit të shekullit XX patëm një formulë kimike elementësh të ndryshëm të pabashkueshëm: a) për mentalitetin; b) kulturor; c) fetar; d) ekonomik; e) nivel inteligjence natyrore; me ndërhyrjet dhe presionet e jashtme: a) Traditat turko-bizantine; b) embrione sllave, greke, latine; c) influenca politike dhe ideologjike fashiste, komuniste. Në këtë kazan, ku po valonin elementë heterogjenë, duhej të gatuhej brenda një ide hegjemone, që të dilte gjella: KOMUNIZËM.

Për fat të keq të kombit shqiptar, udhëheqësit komunistë ishin të gjithë njëqind për qind të huaj, të panjohur dhe të panjohshëm me filozofinë e shekullit XX dhe me Ekzistencializmin që shpjegon esencën dhe ekzistencën, gjenin dhe eksperiencën, të vetmet vlera të ndërtimit të njeriut dhe, për konsekuencë, të shoqërisë njerëzore dhe Shtetit. Pas kancerit të ideologjisë komuniste shtoheshin të tjera sëmundje, që vinin nga padituria e drejtonjësve të Partisë Komuniste, duke filluar që nga udhëheqësi; një student i falimentuar në studime, pa asnjë kulturë qoftë dhe sipërfaqësore, deri te shokët e tij që ishin studentë të falimentuar që në fillore e shkolla të mesme, elementë negativë, Zero absolute për procesin filozofik konstruktiv.

Mbi gënjeshtrën nuk mund të ndërtohet kështjellë. Atë që natyra s’ta jep, salamanka (Salamanka qe i pari Universitet) nuk ta jep dot hua dhe, kur s’ke as natyrën, as salamankën, je i detyruar të falimentosh, thotë një proverb spanjoll. Si rrjedhim: nga një ideologji kanceroze e përqafuar nga elementë sifilitikë, tuberkulozë, xhahilë, gjaksorë, tradhtorë, aventurierë, ç’rezultat do të pritej? (Këtë studim e kam bërë që në vitin 1954, në librin tim “Lumenjtë zbresin të kuq”, (LOS RIUS BAJAN ROJOS), botuar nga Editoriali ULTRAMAR - SPANJOLL-ARGJENTIN; që tani vonë gazetarët e këtyre vendeve, duke ekzagjeruar (siç është mentaliteti i gazetarit) e kanë mbiemëruar “Libri Profetik”). Përveç këtyre faktorëve negativë heterogjenë, të sëmurë e të paditur, vjen si konsekuencë fatkeqësia e ligjit kimik të Pasterit “Origjina e mikroorganizmave” dhe ai i Mendelit në pemë “Gjenet” dhe ai i August Compte në Sociologji. Ç’ndodhi si konsekuencë në shoqërinë tonë njerëzore të viteve 1939-1945? 1) Pati pothuaj krejtësisht komunistë që nuk njihnin Filozofinë e lirë dhe askush Epistemologjinë. 2) Pati pothuaj krejtësisht komunistë që nuk njihnin aspak Komunizmin e përfaqësuar nga Marks, Engels, Lenin. 3) Pati pothaj krejtësisht komunistë që nuk njihnin kritikën amerikane të Ideologjisë Marksiste. 4) Pati komunistë që nuk interesoheshin të dinin, as që do mund të dinin se ç’ishte Komunizmi as në praktikë, pale në teori; ky grup i fundit (i katërt) përbën masën e tërë udhëheqësve luftarakë ose lapurakë. Në pati në gjirin e partisë ndonjë djalë (me aq sa mund të dinte një djalë i ri në atë kohë, qoftë mjek, oficer, mësonjës) kjo klasë njerëzish të vlefshëm pësoi njërën nga dy alternativat: ose plumbin, litarin, burgun, ose u vu më një anë si i tredhur apo amorf. 

Fatkeqësisht, edhe ana tjetër e medaljes nuk kish një formulë kimike më të mirë dhe të ngjashme me të parën, me përbërjen heterogjene – homogjene të njëllojshme, me përjashtim të pak të rinjve që kishin një kulturë të mjaftueshme sa për të dalluar të zezën nga e bardha. Kjo ana tjetër, demokracia, kish brenda viruse dhe mikrobe që e shpinin në falimentimin e idealit demokratik. Le të mendohet në bashkëpunëtorët me të huajt (ndonëse pakicë); mbeturina të kalbura turko-bizantine në hierarkitë anakronike: Kapitalistët iliro-thrakë (MENTALITET) dhe aventurierët, si dhe në kategorinë e mëparshme. Më së fundi, ishin dy anët po ajo… hallvë… e gatuar po me… ata elementë kimikë; me po atë fuqi centrifugale, fizike, me po ata numra, që u ngjajnë aplikimit të teorisë së kuanteve, në gatimin e energjisë nukleare që do të pëlcisnin si një bombë atomike që pëlcet brenda në një vatër familjare, që ish familja shqiptare e gjorë, si vëllavrasjet absurde. Këtij konglomerati homogjen-heterogjen i ra përsipër si një mallkim a dënim publik padituria, inkompetenca, sipërfaqësia mendore ose fati i zi, të mbledhur të gjithë në trurin e sëmurë të rakitikut Ruzvelt, i cili, i dështuar siç pati lindur, mendjetredhur, xhahil, sa një dembel Stambolli, ra viktimë e buzëqeshjes cinike të Stalinit dhe në mes të vodkës e haviarit në Jaltë, ia dhuroi Europën Lindore e Juglindore çeço Stalinit. Konsekuencë e këtij vendimi, Radio BBC e Londrës me bukuroshin Tajar Beu, e anestezoi pjesën e shëndoshë të popullit shqiptar që qëndroi spektator i ftohtë përpara tragjikomedisë së kombit, duke pritur kush do fitojë, kur të bjerë perdja e skenës së fundit të Dramës së Kombit, për të rrahur shuplakat ftohtësisht në një duartrokitje: NERONIT.

Në një bisedim të shkurtër që pata me filozofin frëng Zhan Pol Sartre, kur ky erdhi mik i thirrur i Universitetit ku unë mësoja filozofinë e tij (si një pjesë të kurseve të ekzistencializmit), ky më tha: “Sa më shumë i sinqertë, i vendosur, i zgjuar, trim të jetë një komunist – kryetar shteti, aq më shumë gabime, aq më të pakorrigjueshme gabime, aq më të tmerrshëm gabime do të bëjë, pa pasur tjetër alternativë veçse krimit, për të vazhduar në udhën e tij të gabuar, i udhëhequr nga filozofia e gabuar marksiste-engeliste-leniniste”.Epitafë lapidarë? 

Dëmi më i madh që i bëri popullit shqiptar komunizmi nuk është vetëm terrori, krimet, gjenocidi 1944-1945, burgjet 1945-1990, nuk është verbimi xhahil me deklaratën ateiste, nuk është tradhtia vetëdashëse e paimponuar nga të huajt, kundrejt historisë; jo. Dëmi më i madh që i bëri kombit tonë komunizmi është demoralizimi – degjenerimi – pluhurizimi – çoroditja – mallkimi që i bëri popullit shqiptar në tru – në nerva – në të gjitha shtresat e ndërgjegjësore Frojdiane, deri në gjenin (xhinin), që dhanë për pjellje, një seri brezash shqiptarë me të gjitha vlerat morale të vdekura.

Në panoramën që paraqet kombi ynë, në këta pesë vjetët e fundit, kur deri diku u la i lirë të thoshte kush ish, të shihej në pasqyrë sa i shëmtuar ish; të analizohej në laborator, gjeni – esenca dhe ekzistenca të sëmura, në këtë panoramë, njëkohësisht heroi-komike dhe tragjikomike, duket qartazi vdekja mendore, shpirtërore, morale e popullit tonë shqiptar i njohur nga disa sociologë europianë:

Fillimi i radioterapisë dhe kimioterapisë Për të shëruar popullin shqiptar nga kanceri i kuq, duhet një proces intensiv dhe ekstensiv paralel: A) Radioterapi – kimioterapi dhe ndërhyrje kirurgjike, rrënjësore, si pastrimi i trurit, nervave, gjakut, xhinit deri në mikrozomin më të thellë. Faza e dytë është një terapi higjienike, duke i larë trurin popullit nga kanceri i kuq me anë të edukatës në të gjitha mjetet e saj: shkollat, librat, radio-televizioni, revista, gazeta etj. Duke pastruar bibliotekat nga leukemia që i mbulon dhe duke rimbushur bibliotekat me libra të qytetërimit euro-amerikan: filozofi-sociologji – epistemologji – me kurse mbi filozofinë e historisë, diplomacisë – shkencave. Me interpretimet të besimeve, p.sh., Gabriel Marcel – Journal metaphysique. Për vazhdim natyror më pastaj shkencat – teknologjia. Të gjithë këta faktorë mund të imponohen nga qytetërimet e shëndoshë që kanë dhënë për rezultat – lumturinë e njeriut. 

Populli shqiptar duhet të njohë sinqerisht gabimet e tij dhe si përfundim të njohë veten e tij; ta vendosë veten e tij në pikën e trajektores së ekzistencës së tij; të rindërtojë ndërgjegjen e tij, të njohë kimikisht mikrobet e tij, t’i vdesë këta dhe të zërë udhë të re, me një ideal të ri, për një demokraci të sinqertë, për një jetë të re, besim në Zotin, besim në historinë fatmadhe të tij, besim në vlerat morale, besim në veten e tij, për t’i hapur udhën e re Historisë Kombëtare, sa më shpejt, përndryshe, do të humbasë akoma 50 vjet të tjerë, në një lëkundje tutje-tëhu; një çap para, dy çapa prapa. Po qe akoma i aftë, i sëmuri të ngrihet në këmbë (jo si kufomë ambulante, po si hero), atëherë lind shpresa që në një ditë të afërme të mund të zërë vendin që i përket, si një popull historik, në qytetërimin europian dhe në shoqërinë e kombeve. Le t’i lutemi Zotit për këtë mrekulli!

I.Luzaj:Gazeta Shqiptare

"Kur gjërat dalin në dritë, shfaqet bota e fëlliqur e parasë"

Korrupsioni tek ne, ve në lëvizje gjithçka. Çdo ndërtim rrugësh, shkollash apo diçka tjetër, ndodh prej tij dhe në prezencë të tij. Korrupsioni funksionon si sistem. Askush nuk e tronditi korrupsionin, as në këtë qeverisje.

Akuzat për korrupsion janë gjithmonë akuza për krimin. Korrupsioni nuk është një krim thjesht i ordinerëve. Por, më së tepërmi, ai është i njerëzve të njohur publik. Përzierja e elementit ordiner (thjesht akti), me atë politik, moral, intelektual krijojnë një formë të rrezikshme shoqërore.

Pushtet pas pushteti, stafeta e korrupsionit shkon dorë më dorë. Pushteti shfaqet për politikanin si një çelës çudibërës. Papritur në një kohë fare të shkurtër ai bën aq para sa nuk i bën dot as një biznesmen real nga ata që punojnë 15 orë në ditë.

Kur gjërat dalin në dritë, bota e pushtetarëve dhe e korrupsionit nuk është e qetë.

Është një botë e rrezikshme. Përmes fjalimeve akuzave, kundërakuzave shpaloset sulmi i botës së fëlliqur të parasë, botës së shpifjes dhe imoralit, shfaqet përpjekja për të mbuluar gjithçka.

Motivet që politikanët paraqesin si justifikim për pasurimin, janë të pranueshme vetëm në anektoda. Këto shfaqen në Parlament dhe në media vetëm sa për dukje. Se në thellësi, atje ku është arena e parave, pronave, marrëveshjeve, vijon pandërprerë një luftë, disa herë groteske, ndërmjet pushtetarit dhe pushtetarit, ndërmjet pushtetarit dhe ligjit, ndërmjet pushtetarit dhe popullit.

Korrupsioni nuk është thjesht korrupsion.

Ai përcakton fatin e një shoqërie, luan me të ardhmen e njerëzve aty poshtë dritares së qeveritarit. Ai mbyll kufij dhe hapësira. Korrupsioni i pushtetarëve tanë, nuk është një produkt i ri, i përftuar nga koha e ashtuquajtur moderne. Në të vërtetë, ky produkt është i vjetër, antik. Por gjetiu është dënuar nga ligji!!

Ndodh diçka e tille tek ne? Përkundrazi!

PËLLUMB MEÇANI, Shekulli

Pushteti i barbarisë

Barbarët janë rehat.

Prishin me lehtësi dhe kënaqësi të pamasë çdo shenjë që ka mbetur nga e kaluara. Shkollat, librat edhe vetë historia janë të padobishme për barbarinë, ndaj dhe shkatërrohen me qejf të madh. Ata djegin pyje e presin pemë pa e vrarë mendjen fare për ligjet e robit në tokë e të Zotit të qiell. Gërryejnë lumenj e shkatërrojnë territorin e përbashkët me beton e hekur, pa e vrarë mendjen fare se çfarë mjedisi po ndërtojnë për veten dhe fëmijët e tyre.

Pallatet ku jetojnë, ashensorët dhe mjediset e përbashkëta janë shndërruar në pështymore dhe qendra grumbullimi plehrash, edhe kur ai pak qytetërim që ka mbetur përpiqet t’i pastrojë me nismën e vet. Parqet, sheshet, lulishtet, veprat e kulturës (ato që kanë mbetur) sulmohen barbarisht nga ndërtues (shkatërrues), duke siguruar leje ndërtimi me bakshishe të majme për pushtetin kompetent që i lëshon.

Bashkia, komuna, kryetari, këshilltari, zyrtari, gjykatësi, polici, politikani, deputeti, ministri e kryeministri jetojnë pa asnjë problem në këtë mjedis. Të gjithë i shohin këto gjëra po nuk u bën më përshtypje. Parfumi luksoz që hedhin mëngjes për mëngjes arrin t’u izolojë hundën, ndërsa sytë i veshin me xhama të errët. Disave që jua do puna të pastrojnë plehra e të ruajnë territorin e natyrën kanë herë hallin e bakshisheve në përqindje të lejeve të ndërtimit e herë hallin e kutive të votimit. Ligjërisht qeveria është përgjegjëse për të ruajtur territorin, kurse bashkia (opozita) të pastrojë plehrat. Meqenëse ligji në këtë vend nuk zbatohet, as territori u ruajt e as plehrat u pastruan.

Arsye ka shumë, po më kryesoret janë hallet politike të mëdha si hapja e kutive, apo lufta për të mbrojtur kompetencat e decentralizuara. E rëndësishme është që kompetencat të mos preken, të tjerat nuk kanë shumë rëndësi.

Në këtë sanduiç politik, qytetarët e këtij vendi sa vijnë e rrudhen sepse askush nuk i mbron nga pështyma e përditshme e barbarisë kaotike nëpër rrugët e këtij vendi.
Pushteti qendror dhe ai vendor, për shkak se janë të ndërtuara mbi parimet e “sajdisjes së elektoratit” në dëm të zbatimit të ligjit, janë të detyruar t’u shërbejnë ekskluzivisht zbatuesve të territorit, ndotësve të mjedisit, shkatërruesve të lumenjve, ndërtuesve pa leje, shkatërruesve të veprave të artit dhe të trashëgimisë kulturore, prerësve të pyjeve, shkelësve të rregullave, dembelëve dhe parazitëve që jetojnë me asistencë sociale. Kështu që logjikisht ky lloj pushteti, që mbijeton me votat e shumta të këtyre grupeve, ka në fokus vetëm këto interesa. Qytetaria dhe interesat e saj për jetesë më të mirë, natyrë të pastër e territor të jetueshëm përdoret nga pushteti vetëm nëpër konferenca shtypi dhe gjithmonë si alibi për të sharë kundërshtarin politik. Ky i fundit bën të njëjtën gjë në përpjekje për t’i shërbyer barbarisë së vet.

Nuk kam sesi ta shpjegoj ndryshe shkatërrimin masiv të territorit të këtij vendi dhe në mënyrë të veçantë veprat e trashëgimisë kulturore dhe bregun e detit.
Sasia e jashtëzakonshme e pisllëkut me të cilin jemi të detyruar të bashkëjetojmë ne dhe ata mjeranë turistë (aq më keq nëse janë më shumë sesa një vit më parë) është dështimi më spektakolar i pushtetit politik të pozitës e opozitës në këtë vend. Numri tepër i lartë (300,000) i ndërtimeve pa leje, kur në hapësirën gjeografike të Europës (ku duam të hyjmë) nga Uralet në Atlantik, zor se gjendet 30 të tilla, shkatërrimi i natyrës së maleve, pyjeve e lumenjve tregon se ka dështuar jo më thjesht pushteti, por edhe vetë qytetërimi.

Pushteti politik (qendror dhe vendor) është pushteti i shumicës, interesat e së cilës, për fat të keq, fillojnë nga një thes mielli elektoral dhe mbarojnë te legalizimi i një shkelje të ligjit. Ky është thelbi i korrupsionit në këtë vend. Ndoshta kjo është edhe arsyeja se përse pushteti i korruptuar vazhdon të votohet e të jetojë për bukuri. Modelet e zhvillimit që u imponon politika njerëzve, bazohen në radhë të parë në respekt të plotë të interesave të paligjshme të grupimeve masive elektorale.
Pak ditë më parë, protestuam për një shatërvan që u ndërtuar para gati 90 viteve bashkë me lulishten para Parlamentit. Që nga ajo ditë, dëgjoj vetëm kërkesa qytetarësh nga çdo cep i vendit për të ruajtur qendra qytetesh e vepra të trashëgimisë kulturore nga sulmi më barbar që po i bën pushteti (veçanërisht ai lokal) në këtë vit zgjedhor. Kjo është një dëshmi e pastër e faktit se ky pushtet nuk i shërben dot kulturës dhe qytetërimit, por barbarisë dhe shkatërrimit. Ky pushtet është vetë barbaria.

Nga ana tjetër, gjyqi, ligji, polici apo institucioni janë instrumente tërësisht politikë, që përdoren vetëm kur urdhërohen nga kjo e fundit. Nuk është rastësi që në të shumtën e rasteve, ligji i vërvitet turinjve qytetarëve, njerëzve që besojnë te rregulli, edhe kur ai nuk është i mirë. Rasti më tipik është ai i kohëve të fundit kur Policia Bashkiake e Edi Ramës rri nëpër parkimet që janë shpallur me pagesë (arbitrarisht) dhe në vend të informojë qytetarët se si duhet të sillen në këto parkingje, i lënë ata të gabojnë që më pas t’i gjobisin me vlera marramendëse. Të gjithë këtë veprimtari banditesk, e bëjnë duke iu thënë njerëzve se “bashkia na i paska sqaruar këto rregulla në televizor”. Në fakt, ne në televizor, e shohim shpesh Edi Ramën, por duke folur për kutitë dhe jo për parkimet. Ky është modeli që i imponohet qytetarisë nga banditët e Tiranës që mbështesin Edi Ramën, model i cili po përhapet si model suksesi në bashkitë e tjera. Ndaj dhe nuk është më e çuditshme se përse shkulen shatrivanë e buste, prishen sheshe e parqe në të gjitha qytetet e Shqipërisë nën parullën “ta bëjmë Shqipërinë si Edi Rama Tiranën”.

Ka ardhur një pikë që të vjen turp të thuash nëse kemi det dhe plazhe. Pas betonizimit të plazheve, po vijnë edhe pasojat e kontaminimit me baktere e parazitë rezistentë edhe ndaj antibiotikëve, për shkak se ujërat e zeza janë në rërë, det e madje edhe në shtëpitë e ndërtuara pa plan e studim. Nëse kjo quhet sukses apo bum turistik, atëherë do të na duhet një kohë shumë e gjatë për të kuptuar se ç’është TURIZMI.

Në këto kushte, qytetaria ka dy rrugë; ose të protestojë deri sa t’i plasë xhani, duke shkatërruar jetën e vet, ose të ndryshojë qasje dhe të fillojë të mendojë si të gjithë barbarët e këtij vendi në pushtet dhe të vërë shpirtin jo në paqe, po mbi plehra e ujëra të zeza.

Rruga e tretë që na kanë mësuar deri më sot “hapi rrugën budallait”, nuk na çon askund, sepse duke i hapur rrugën “budallait”, ai është gjithmonë në krye dhe fundi i të gjithëve ne është ky që po na shohin sytë.

Qytetarët janë pak në numër, por shumë në mendje, prandaj nuk duhet lënë asnjë instrument në dispozicion të barbarisë politike në këtë vend.





Ylli Manjani, G. Shqip

Pse Nastradini i hipte gomarit mbrapsht?

Disa ditë më parë, mediat njoftuan se organet e rendit publik kishin instaluar radarë, pra kamera kontrolli, në rrugën e shpejtësisë së madhe Tiranë - Durrës.          

Nuk mund të mos konsiderohet një lajm i mirë. Mirëpo, nuk e kam fjalën te çështja teknike e përdorimit të mjeteve elektronike për të garantuar një lëvizje normale të automjeteve dhe shmangien e aksidenteve, por më tepër te një rreth problemesh të tjera shoqërore që lidhen me të.

Kuptohet që e gjithë shoqëria është e interesuar që të ulen aksidentet rrugore. Brenda një viti, ndër ne ka dhjetëra të vrarë dhe sa e sa të plagosur nga këto aksidente. Pastaj pa fund të rrezikuar, të traumatizuar, kurse grindjet dhe sherret në rrugë midis drejtuesve të automjeteve janë të panumërta.
Në ndryshim nga vende të tjera, anëtare të Bashkimit Evropian, te ne humbja e jetës së dikujt si pasojë e aksidenteve në rrugë, plagosjet e të tjera, janë kryesisht çështje që kanë të bëjnë me anën humane: ikën një jetë njerëzore që askush veç Zotit nuk ka të drejtë ta marrë, shkaktohen plagë familjare, dhimbja e të afërmve, fëmijë që mbesin shpeshherë jetimë e kështu me radhë. Jo se këto nuk ndodhin edhe në Perëndim, por atje, e gjitha kjo shoqërohet edhe me fatura të rënda për kompanitë e sigurimit të jetës së njeriut fatkeq, pra të viktimës, të cilat janë të detyruara të paguajnë për kompensimin e dëmeve që shoqërojnë gjithmonë humbjen e një jete njeriu. Në dallim nga këto raste, shkalla e sigurimit të jetës te ne është në nivele ende të ulëta. Në këtë mënyrë edhe presioni i agjencive të sigurimit të jetës te ne mbi autoritetet e mirëmbajtjes së rrugëve, qarkullimit rrugor, pra mbi forcën publike është shumë më i dobët se gjetiu. Nuk ka raste të spikatura ku avokatët e këtyre agjencive të angazhohen për të mbrojtur çështje ku të dalë në pah se i kujt ishte në të vërtetë faji për një aksident të bërë. Pra, ishte i drejtuesit të automjetit, i kalimtarit të aksidentuar, apo i të metave të sinjalistikës rrugore, apo i cilësisë së xhadesë?
Duke më rastisur të udhëtoja një ditë në një rrugë dytësore në Gjermani, diku në një zonë rurale jo pak të thellë, të larguar nga akset kryesore rrugore, ngjitur për në majën e një kodre, pashë se anash rrugës së ngushtë kishte pa fund flamurka të vegjël prej metali, ngjyrë të verdhë, ngulur në disa si shtiza jo fort të gjata në tokë. Më bëri përshtypje, prandaj gjeta rastin të pyesja dikë për sa më sipër. Ai më tha me një lloj shpërfillje se dukej që për të ishte një fakt krejt rutinë: "Është komuna që mirëmban kanalizimet anash rrugës, pra bën meremetime dhe prandaj, sikurse e sheh, janë hapur disa gropa. Komuna është e detyruar t'i shënojë me flamurë në mënyrë që automobilistët pastaj të mos thonë se nuk i panë ato gropëza të vogla dhe ta hedhin në gjyq me akuzën se për shkak të gjendjes së përkohshme të rrugës iu është dëmtuar automobili. Po të ndodhë kjo, ata bëjnë ankesë pranë agjencive të tyre të sigurimeve dhe avokatët e këtyre të fundit e hedhin komunën në gjyq për të paguar dëmin".
Parë kështu, më duket se vendosja e radarëve në formën e kamerave në rrugën e shpejtësisë së madhe Tiranë - Durrës është e shtyrë më tepër nga ideja për të shmangur dramat njerëzore, për të shmangur numrin e madh të aksidenteve rrugore, sesa nga interesa financiare të operatorëve që në kohët moderne janë të specializuar për të bërë sigurimin financiar të jetës njerëzore.
Ka qenë dhe vazhdon të mbetet shumë problematike rruga Tiranë - Durrës, por edhe aksi rrugor që shkon drejt Lushnjës e tani edhe aksi rrugor Tiranë - Shkodër, gradualisht ndofta edhe rruga e re cilësore që shkon drejt Kukësit, për numrin e madh të aksidenteve rrugore. Por, jo vetëm kaq. Janë gjakosur shumë këto rrugë duke rrezikuar të kthehen në kasaphana, me një numër të madh aksidentesh që duhet thënë hapur nuk janë të pakët edhe në Perëndim. Edhe gjetiu ka shumë jetë njerëzore që humbasin rrugëve. Por, kjo është njëra anë, sigurisht më e rëndësishmja, por jo e vetmja.
Në rrugët që lejojnë njëfarë shpejtësie vëre edhe dukuri të tjera sociale.  
Cilat mund të ishin disa prej tyre?
Një marrëdhënie të keqe, të papërshtatur të shqiptarit me teknologjinë e lartë.
E kam shkruar edhe herë të tjera se ne si komb, në shekullin e kaluar, patëm një marrëdhënie të pagjetur me industrinë dhe teknologjinë, për një mijë arsye që nuk është vendi t'i analizojmë këtu. Gjithsesi, për shumë shtresa të popullsisë është njohur një kalim i shpejtë, pothuajse i menjëhershëm, nga përdorimi i kafshëve të punës në familjen rurale, nga shfrytëzimi i qerres, i kalit, kaut, gomarit, si mjete transporti dhe lëvizëse, drejt automjeteve shpesh shumë moderne dhe që japin mundësi për të çliruar shpejtësi të mëdha.
Brenda pak vitesh është kryer ky hop cilësor, i cili jo gjithmonë kuptohet dhe shpjegohet me të gjitha përmasat e veta të rëndësishme dhe me anët e veta kontradiktore. Kur individi që banonte në zonat rurale, kishte në përdorim qerren apo kafshët e transportit, kufizimet në shpejtësi nuk kishte arsye t'i vendoste ai. Sado shpejt që të ecë mushka, pela, kali, gomari apo bualli, kjo shpejtësi mbetet e kufizuar. Nuk ka nevojë as për vetëpërmbajtje etike, as për norma morale kufizuese, as edhe për ndërgjegje të lartë për t'i thënë "Ndal!" tentacionit për të fluturuar.
Gomari, pela, mushka i dinë vetë kufizimet e tyre dhe kanë shpeshherë një vetëpërmbajtje shumë më të shkëlqyer instiktive sesa njeriu më i arsimuar. Jo më kot, tregojnë se Nastradini i hipte gomarit mbrapsht. Kafsha e tij e njihte rrugën vetë dhe mund ta drejtonte njeriun shpeshherë më mirë sesa po t'i kishte vetë njeriu frerët.
Nga ana tjetër, transporti dhe lëvizja me kafshë pune është bërë në hapësira shumë të gjera dhe të parregulluara gjithmonë me kufij ngushtësisht të përcaktuar, sikurse është rasti i xhadesë publike, ku mijëra e mijëra drejtues automjetesh janë të detyruar ta ndajnë atë së bashku, pra të respektojnë njëri-tjetrin. Aq më shumë që duke lëvizur me kafshë transporti, nuk ka pasur nevojë fare të respektohen disa sisteme shenjash dytësore, sikurse janë shenjat shpesh abstrakte të qarkullimit rrugor.
Kurse tani kemi një revolucion të madh kulturor. Dhe fatmirësisht. Por, me pasojat e veta. Djaloshi që dikur e mbanin mbyllur në një zonë të largët rurale, tani lëviz lirshëm nëpër rrugët e kombit dhe më larg akoma, duke rrahur rrugët e Ballkanit dhe të Evropës. Ka në përdorim edhe një automjet të fuqishëm, jo aq mirë të kontrolluar teknikisht, por që jep mundësira për shpejtësira marramendëse në zhvendosje. I mësuar të drejtojë pa pasur nevojë të ketë frena moralë në ndërgjegje, automobilisti tani ka nevojë të zbulojë mundësira të mëdha, dehet nga shpejtësia, jeta e tij ka fituar një përmasë që nuk e ka njohur më parë. Kjo e bën të fluturojë dhe... të aksidentohet duke humbur jetën e vet ose duke u bërë vrasës pa dashje, pra duke marrë jetë njerëzish.
Një Toyota nuk është si pela e fshatit.
Pela përmbahet vetë, edhe rrugën e nuhat vetë se sa e rrezikshme është, edhe fuqia e saj për të vrapuar me trok është e kufizuar. Kurse Toyota nuk përmbahet. Sa më shumë t'i shkelësh pedalin e gazit, aq më shumë fluturon. Këtu drejtuesi i automjetit ka nevojë që përpara sesa të ketë frena të kontrolluar nga ana teknike, i duhet të zotërojë frena moralë për t'i thënë vetes "Ndal! Ku shkon?" Por, kjo sjellje etikisht nuk mësohet kollaj. Është dehëse shpejtësia e automjetit, sepse hap një univers të ri, kalimi te i cili shpesh paguhet me humbjen e jetës.
Por, ka edhe dukuri të tjera. Nëpër rrugët tona vihet re shfaqja e të fortit.
I forti, jo në kuptimin fizik të fjalës, por i një kategorie shoqërore që e konsideron veten të fortë në kuptime të tjera. Dikush ka rënë në një veturë të fuqishme. Ka shpesh nevojë dhe dëshirë të papërmbajtshme për ta treguar fuqinë e tij kundrejt të tjerëve. Më shumë i jep kënaqësi fakti që parakalon të tjerët, duke thyer rregullat e kufizimit të shpejtësisë sesa të pasurit e një autoveture. Si një plumb i shpejtë parakalon të gjitha automjetet që sheh në horizont përpara tij. Pastaj, ka parë në televizion edhe gara të shpejtësive të mëdha me automjete sportive. I duket se edhe ai ka mundësi t'i imitojë pikërisht nëpër rrugët e kombit, duke vendosur në rrezik jetën e tij dhe të tjerëve. I ngjitet bishtit të autoveturave të të tjerëve dhe gati sa nuk i tmerron nga frika pasagjerët që ndodhen në to. Kërkon me urgjencë t'i hapet rruga, duke bërë shenja të alarmuara me drita të gjata. Kush nuk hap rrugën, ka rastin të dëgjojë burinë alarmuese të makinës pas tij, që duket si një luan i xhindosur, nëse krahu nuk i hapet shpejt, atëherë, s'ka problem, parakalimi realizohet edhe në krahun e djathtë.
E keni dëgjuar shprehjen e tanishme: "Hap krahun!"?
Është fjala jo për një kërkesë që lidhet me qarkullimin rrugor. Kjo shprehje përdoret në jetën e përditshme, pra në jetën profesionale ose në marrëdhëniet e biznesit. Përdoret në kuptimin kur dikush që është më kompetitiv, më i suksesshëm, kërkon që të tjerët t'ia njohin këtë aftësi dhe të mos i pengojnë rrugën. Në njëfarë mënyre një sjellje normale. Por, është interesante që shprehja përdor një metaforë që vjen nga qarkullimi rrugor. Në njëfarë mënyre, në jetë dikush sillet si në rastin e lëvizjes me automjet mbi një xhade të shpejtësive të mëdha, kurse në rrugën e madhe, e nget makinën sikur është në një kompeticion profesional apo tregtar ku i duhet t'i kalojë të tjerët. Shpejtësia e madhe në rrugë kur drejton makinën, vjen edhe nga dëshira për të pasur sukses në një sjellje që simbolikisht shenjon jetën në përgjithësi. Heq një pjesë të stresit të përditshëm brenda një jete ku jo gjithmonë janë të hapura rrugët për sukses personal. Duket sikur shoferi i thotë vetes: "Në jetë nuk kam shumë sukses, por ja, në këtë garën tjetër, të qarkullimit rrugor, unë fluturoj dhe i lë të tjerët pas".

Autoritetet ndaluese në shoqërinë tonë aktuale kanë shumë vështirësi për të vepruar.
Si pedagogu, ashtu edhe polici rrugor. Po të shikosh se sa është kalueshmëria në universitetet shqiptare sot, do të kuptosh se mekanizmi përzgjedhës nuk funksionon pothuajse fare. Në fund të fundit, të gjithë kalojnë. E ka vështirë trupa pedagogjike të thotë "Ndal!" për ata që nuk e meritojnë. Po kështu ndodh herë pas here edhe me punonjësit e rendit, të cilët duhet thënë se manifestojnë një sjellje shumë humane, sillen me respekt dhe sinqeritet me qytetarët, janë kurdoherë të gatshëm të ndihmojnë, ndonëse punojnë në kushtet e një mbilodhjeje dhe stërmundimi profesional.
Është vështirë ta gjobitësh të fortin.
Po kështu, të gjithë ata që kapen në kundravajtje kanë nga një mik diku në dikaster apo në pushtetin lokal, po të gërmohet shumë fajtori dhe polici do të gjejnë mes tyre se në fakt janë kushërinj, kanë bërë krushqi të largëta, kanë qenë shokë në çerdhe, se fëmijët e tyre bëjnë pjesë në të njëjtin rreth shoqëror e kështu me radhë. E kush ka fuqi morale të presë fletën e gjobës, pra të mbesë në klasë, në këto kushte? Brenda disa muajsh do të grindet me të afërmit, do ta tregojnë me gisht në lagje si njeri i pamëshirshëm, si i keq, me karakter të vështirë e kështu me radhë, pafund nofka që njerëzit që nuk zbatojnë rregullat e kanë për zanat tua ngjisin atyre që bëjnë detyrën e tyre si qytetarë korrektë.

Ushtrimi i autoritetit ndalues kryhet si rregull brenda shoqërive anonime, atje ku lidhja sociale është relativisht e dobët dhe e largët mes njerëzve, dhe jo në shoqëritë me lidhje klanike shumë të forta, ku edhe komshiu në lagje paraqitet jo si individ që mund t'i presësh fletën e gjobës apo t'i mbesësh vajzën për vjeshtë, por si një qenie e dashur, sublime, si një hyjni e mistifikuar, si mik, për të cilin ke detyrë ta mbrosh nga çdo polic apo pedagog që kërkon të bëjë punën e vet.
Kthehemi te radari, pra te kamera e fshehtë në rrugë. Pikërisht në këto kushte shumë të veçanta, roli i tyre është shumë i madh. Duke e shkëputur mbajtjen e sigurisë nga marrëdhëniet sy më sy mes shoferit të pandërgjegjshëm dhe punonjësit të ruajtjes së rendit, pra duke i penguar këta që të dalin kushërinj me njëri-tjetrin, kamerat japin mundësi që pushteti të ushtrohet në mënyrë anonime, pra të drejtë.
Duke mos pasur frena moralë në kufizimin e shpejtësive të mëdha, shoferi i sotëm shqiptar ka nevojë të frenohet nga syri i ndëshkimit. Por, nuk ka mundësi që në çdo pesëdhjetë metra të vendoset nga një polic nëpër rrugët e vendit. Ndofta policët rrugorë nuk e dinë se çfarë ndodh pas kurrizit të tyre. Shoferët sapo i shohin nga larg e ulin shpejtësinë. Japin një lloj shfaqjeje, një lloj spektakli. Duken si qengja të butë. Sillemi sikur të ishim nxënës të urtë dhe shembullorë. Por, sapo i lënë pas policët, gara e çmendur e automjeteve rinis edhe më e nxehtë se më parë.
Të dukshëm jemi të ndershëm; sapo bëhemi të padukshëm, pra larg syrit ndëshkues, nisim çapkënllëqet e rrezikshme.
Nuk mund të mos rikujtoj atë monument që ka gdhendur Platoni te vepra e tij e famshme "Republika". Një bari gjeti një unazë, duke ruajtur dhentë dhe lopët nëpër fusha. Vuri re se ajo unazë kishte një veti të çuditshme. Po ta ktheje në një anë, bëheshe i padukshëm. Tundimi e kapi menjëherë. Bariu i urtë dhe i nënshtruar u bë i padukshëm dhe gjëja e parë që bëri, ishte të futej në krevatin e mbretëreshës, pra të thyente tabunë themelore të shtetit.
Sapo i ikin syrit të policit, qengjat bëhen ujq, luanë, tigra dhe shpejtësitë bëhen përsëri marramendëse. Kamerat, duke krijuar mundësinë e kontrolleve shumë të gjera, kanë aftësinë për ta shmangur këtë dukuri. Jo më kot ato përdoren aq gjerësisht në Perëndim.

Problemi është se mekanizmi i gjobave që vijnë nga evidentimi i shkelësve të rregullave të qarkullimit rrugor, duhet të veprojë sa më shpejt që të jetë e mundur, se ai duhet bërë sa më shumë transparent. Përndryshe, rrezikon që drejtuesit e pandërgjegjshëm të automjeteve të nisin të përhapin thashethemin se në fakt vendosja e kamerave nuk ka ndodhur, se edhe aparaturat e policëve rrugorë për të matur shpejtësitë e automjeteve shpesh janë me defekte dhe nuk punojnë, se gjithçka, me një fjalë, lejohet, sa kohë që bariu ka gjetur unazën magjike.




Artan Fuga, G. Standart 

Gjuha e nënës dhe shqiptarët gjakprishur.

Ndrysho

Gjuha e nënës dhe shqiptarët gjakprishur.

by Stop Injorances ! on 2010-08-24 në orën 4:43.PD

Pllakatë përkujtimore për Kongresin e Manastirit - 1908

Zëra femërorë“...Pra, mallkue njai bir Shqyptari,/që këtë gjuhë të Perëndis’,/trashigim, që na la i pari,/trashigim s’ia len ai fmis.” Këto vargje të Fishtës të shkruara para gati njëqind vjetësh, kur Shqipëria ende luftonte kundër mësymjeve të shteteve të huaja, duket se edhe sot janë kaq aktuale, madje në mos më tepër. Përveç faktorit Himarë, ku popullsia atje është verbuar dhe e shikon veten si pjesë të Greqisë e me këdo shqiptar tjetër flet në gjuhën greke, Shqipëria e ditëve të sotme, e sidomos e stinës së nxehtë të verës, përballet edhe me një dukuri tjetër shqetësuese: “Fëmijët e emigrantëve dhe gjuha e vendit ku ata punojnë”. Në plazhet shqiptare dhe në vendet ku shëtisin e argëtohen shpesh e më shpesh kemi dëgjuar fjalë si: “Mamma mi puoi comprare un gelato.” Apo “Oh mam’ please, can we stay a little more.” Fillimisht të duken si fëmijë të ndonjë çifti italian, apo amerikan dhe me gëzim mendon se vërtet Shqipëria është bërë një vend turistik tërheqës për syrin e gjithë botës. Por, kur më pas dëgjon nënën e fëmijëve të komunikojë gjysmë italisht e gjysmë në ndonjë dialekt të Shqipërisë së Mesme, apo të jugut, atëherë me vështirësi e frenon veten për t’i kërkuar të flasë në gjuhën shqipe, çka është një kërkesë sa e drejtë nga pikëpamja atdhetare, por aq edhe e padrejtë në lëmin e fuqishëm të të drejtave të njeriut, ku kushdo flet çfarë gjuhe të dëshirojë. Por e shtytur nga pikëpyetjet dhe nga habia pyeta një njeriun tim të afërt që jeton në Amerikë, pasi pashë se fëmijët e saj tetëmbëdhjetë dhe pesëmbëdhjetë vjeç nuk flisnin më në gjuhën shqipe: “Moj në shtëpi, në çfarë gjuhe flisni ju?” Dhe ajo m’u përgjigj: “Shqip, shqip, most of the time”.

Të kërkosh nga emigrantët dhe fëmijët e tyre të mos harrojnë gjuhën tonë, tanimë është bërë një kërkesë e vështirë, sepse menjëherë ata do të mbrohen duke nxjerrë argumentet e njëjta: “Fëmijët janë të detyruar, shkojnë në shkolla të huaja; atje ku jemi nuk kemi shqiptarë të tjerë”. Argumente që padyshim janë të vlefshme, por në asnjë rast nuk mund të justifikojnë mungesën e plotë të dëshirës dhe vullnetit për të luftuar për gjuhën dhe identitetin e tyre. Duket sikur këtyre shqiptarëve u vjen turp për origjinën dhe mundohen ta fshijnë atë duke veshur petkun e një gjuhe të huaj. Përballë këtij fenomeni tërësisht shqiptaro–modern qëndron ai i arbëreshëve të Italisë, të cilët edhe pas shekujsh flasin, këndojnë dhe vallëzojnë me valle me motive shqiptare. A thua atyre nuk u është dashur të punojnë e të jetojnë në dhe të huaj? Po kështu kemi një model krejtësisht botëror, i cili duhet të na bëjë të mendojmë e madje të turpërohemi. Italianët kur shkuan në Amerikë, edhe pse diskriminoheshin prej vendasve si hallka e fundit e zinxhirit social, asnjëherë nuk e humbën gjuhën e tyre, por me punë dhe me vullnet krijuan zona të tëra me ambiente, shkolla, bare e restorante, ku gjuha e tyre gëlonte e gjallë për të mos u harruar në breza. E po kështu kanë bërë grekët që kanë emigruar në Amerikë, po kështu arabët. Por jo vetëm kaq, ne shohim të huaj të shumtë që kanë vendosur të vijnë e të jetojnë në Shqipëri si sipërmarrës apo të dërguar përfaqësish të huaja, por askush nga fëmijët e tyre nuk shihet të flasë në gjuhën shqipe. Duket se ata janë krenarë për origjinën që kanë. Të vetmit gjakprishur që janë dorëzuar dhe me dëshirë e kanë flakuar tutje veshjen kombëtare janë shqiptarët, të cilët duket se nuk guxojnë të tregojnë origjinën e vërtetë të tyre, mes vendit ku jetojnë dhe fshehtazi edhe nga vetvetja shmangin kombësinë e tyre, duke harruar se në këtë mënyrë ata do të kthehen në individë pa identitet.

Dikur në Shqipëri ka ekzistuar një fjalë që thoshte: “Fëmija merr gjuhën e nënës.” Kjo ndoshta sepse nëna ishte ajo që i këndonte që në djep; ndoshta ngaqë nëna e ushqente dhe nëna i qëndronte më pranë gjatë fazave të rritjes. Fatmirësisht kjo sjellje nuk ka ndryshuar, çka më bën të besoj se pikërisht nënave u mbetet ky rol i rëndësishëm i përcjelljes së gjuhës te fëmijët. Besoj se janë nënat që duhet të kuptojnë se nëse fëmijët humbasin gjuhën, atëherë humbasin vetveten, identitetin dhe kështu do të kthehen në qenie pa drejtim. Nëse

Shkolla shqipe në Montreal - Kanada

dikush nuk e di nga vjen, as nuk e di ku do të shkojë. Nëse dikush harron gjuhën e nënës, çfarëdo drejtimi të marrë në jetë, do të jetë i pasigurt, gjithmonë do të jetë i çalë, sepse gjithmonë e kudo vjen një kohë që njeriu rritet dhe kthen kokën pas ku kërkon të shohë rrënjët, në mënyrë që të dijë çfarë drejtimi të marrë në jetë. Fëmijët e vegjël nuk e dinë këtë. Ndaj është detyra e prindërve, të jenë më të kujdesshëm dhe më të fuqishëm në ruajtjen e gjuhës, si elementi më kryesor që përçon krenarinë dhe përkatësinë kombëtare.
Në fund dua ta mbyll me një rast që na ndihmon të gjithëve ne: Një prind në Amerikë i mësonte fëmijës së tij pesëvjeçar të lindur atje, si të këndonte këngën labe që kujton luftën e Drashovicës në vitin 1943:

Moj Mavrovë e Drashovicë. Çfarë na bëre atë ditë...
Drashovicë e ura mbanë,
Ç’bëre moj paç belanë,
krisi batare e parë,
mben’ sheshit ata asllanë,
tok e zunë istikamnë,
edhe gjakun tok e dhanë!..”.

Jonida Azizaj
Burimi: Gazeta Shqip