- Kolonel Hajro Limaj, ish atasheu ushtarak në Ankara: Turqia, aleat i vërtetë strategjik në krizën e viteve ‘96-‘97
- Divizionit II i këmbësorisë në Janinë lëvizi drejt kufirit Shqiptar. Tansu Çiler deklaroi: Nuk do bëjmë sehir
- Protestave me flamuj grekë, në Sarandë e rrethina, krijuan premisat
deri në ndërhyrje ushtarake të Greqisë në Shqipëri për të realizuar
idenë e Epirit të Veriut
-
“Miku i mirë në ditë të keqe”. Këtë duhet të
kenë menduar edhe shtetarët e lartë të Turqisë kur i kanë afruar
Shqipërisë ndihma ka kursin në ditët më të vështira të saj. “500 vjet
vëllazërim...” Me sa duket Turqia kërkonte të shlyente në një farë
mënyrë edhe furnizimin me disa qindra mijë jeniçerë që kishte bërë ndër
vite perandoria e madhe aziatike në tokën e Arbrit. Disa qindra
shqiptarë të tjerë kishin mbajtur çelësat e pushtetit të otomanëve. Dhe
për djall a dreq Shqipëria kishte qenë dhe e fundit nga kombet që
ishte ndarë prej Porta e Lartë, pikërisht atëherë kur atë nuk e mbanin
më këllqet. Në fund të fundit, të gjitha këto bënë që urat e
bashkëpunimit mes dy vendeve të njihnin zhvillim vit pas viti, nga koha
e karrocave kur u shpall Pavarësia deri në periudhën e kibernetikës...
...Kolonel Hajro Limaj, ish atasheu ushtarak shqiptar në Ankara vite
me radhë, për lexuesin e “Shekullit” sjell një atmosferë krejt tjetër
të marrëdhënieve dypalëshe, të Shqipërisë Republikë, tashmë me shtetin
super-ushtarak të NATO-s, Turqinë. E padyshim, ndihma e saj në ditë të
vështira kishte të bënte me vetë ekzistencën e Shqipërisë...
Cila ishte situata diplomatike mes dy vendeve kur u akredituat në ambasadën shqiptare të Stambollit?
Në dhjetorin e 1994-ës, kur u akreditova atashe Ushtarak në
Republikën e Turqisë dhe fillova takimet zyrtare me ministrin e
Mbrojtjes, Shefin e Shtatmadhorisë dhe shumë personalitete të tjera
shtetërore dhe politike të vendit,
gjeta një mikpritje dhe përzemërsi, që nuk e kisha hasur në shumë vende të tjera të Evropës, ku kisha qenë më parë.
Këtë përzemërsi e ndieja edhe me qytetarët e thjeshtë të Turqisë në
Ankara, Stamboll, Bursa, Izmir, e kudo ku unë ndodhesha me detyrë.
Sapo mësonin që isha atashe ushtarak i Arnavutlluk-ut (Shqipërisë), ata shprehnin respekt e një mirësjellje të veçantë.
E gjithë kjo lidhej me autoritetin, personalitetin, trimëritë,
besnikëritë e humanizmin, që kishin treguar shqiptarët nga periudha
Osmane e deri në ditët e sotme, si ushtarakë të pashoq dhe si drejtues
të lartë qeveritarë dhe administrativë. Kur trajtonim marrëdhëniet e dy
vendeve tona të gjithë autoritetet i referoheshin menjëherë historisë
së largët, të mesme dhe të sotme të shqiptarëve, vlerave të tyre në
periudhën Osmane e në periudhën e shtetit modern të Turqisë.
“Shqiptarët
kanë drejtuar perandorinë Osmane dhe shtetin turk. Edhe tani, në
vendet kryesore të Turqisë janë shqiptarët, nipërit dhe mbesat e tyre”- shpreheshin ata me kënaqësi. Ky realitet më shoqëroi në çdo ministri, qytet, bashki e komandë ushtarake.
Marrdhëniet mes dy vendeve kur do njihnin një zhvillim të ri pozitiv?
Me ndryshimin e sistemit politik në Shqipëri, veçanërisht pas ardhjes
në pushtet në pushtet të PD me zotin Berisha si president,
marrëdhëniet e bashkëpunimit në fushën e mbrojtjes dhe sigurisë u
përqendruan plotësisht me Turqinë. Ky qëndrim politik nga pikëpamja e
politikave të sigurisë kombëtare ishte një qëndrim krejtësisht i
natyrshëm dhe real mbasi në ato vite shtetet kufitare të Shqipërisë,
Greqia dhe Jugosllavia, përbënin rrezikshmërinë direket për
sovranitetin kombëtar të vendit tonë.
Edhe Italia, në ato vite
nuk paraqiti ndonjë predispozicion të veçantë për bashkëpunimin real
dhe të vërtetë me Shqipërinë në këtë fushë të strategjisë. Për
këtë arsye shteti shqiptar ftoi shefin e parë të shtatmadhorisë të
Turqisë, gjeneral armate Dogan Gyresh, i cili në datat 17 dhe 21 nëntor
1991 bëri vizitën e parë të tij në Shqipëri, që përfaqësonte edhe
vizitën e parë të një shefi të Shtatmadhorisë të një shteti të NATO-s,
vizitë të cilën e përsëriti në datat 5-7 tetor 1993. Por gjatë kësaj
kohe Shqipërinë e vizitoi edhe ministri i mbrojtjes kombëtare Nevzat
Ajaz, më dadat 18-20 nëntor 1992. Në këtë vrull bashkëpunimi, kthyen
vizitat e tyre në Turqi shefi i shtabit të përgjithshëm të ushtrisë
shqiptare gjeneral Kostaq Karoli, pasardhësi i tij gjeneral major Ilia
Vasho, gjeneral armate Sheme Kosova dhe pas vitit 1997 nga gjeneral
brigade Aleks Andoni. Paralelisht me vizitat e niveleve të larta
ushtarake Shqipëria u vizitua nga kryeministri i asaj kohe, Sulejman
Demirel, presidenti Turgut Ozal, më 15 shkurt 1993 dhe për çdo vit
vizita të nivelit më të lartë politik dhe ushtarak, fusha në të cilat
ishte përqendruar edhe bashkëpunimi strategjik midis dy vendeve.
Cila ishte detyra e një atasheu ushtarak në një vend si Turqia?
Në dhjetor 1994 Shqipëria u përfaqësua në republikën e Turqisë për
herë të parë me një atashe ushtarak, të cilin e emëroi direkt presidenti
i Republikës z. Berisha. Nëse në periudhën e viteve 1990-2000 do ta
analizojmë sipas ngjarjeve kronologjike, marrëdhëniet e bashkëpunimit
strategjik midis Shqipërisë dhe Turqisë mund t’i ndajmë në tre kapituj
1-Turqia ishte shteti i vetëm i NATO-s që u angazhua plotësisht prej
fillimit të vitit 1993 në ristrukturimin e forcave të Shqipërisë sipas
standardeve të NATO-s dhe që arsimoi, kualifikoi dhe trajnoi një sërë
nxënësish, studentësh dhe ushtarakësh të të gjitha niveleve në shkollat e
saj.
2-Sipas statistikave Turqia është shteti që ka kontribuar më shumë
për ta integruar Shqipërinë në NATO duke investuar për stërvitjen dhe
modernizimin e Forcave të Armatosura 60 milion dollarë deri në vitin
2000, shifër e cila në fund të korrikut 2012 i kaloi 120 milion
dollarët. Në Turqi nga viti 1992 janë arsimuar e kualifikuar 1000
nxënës, studentë dhe kuadro të lartë ushtarakë. Kjo shifër në korrik të
2012 ka shkuar në 1647 vetë. Koha e studimit është nga 1-11 vjet pa
ndërprerje.
3-Gjatë viteve 1993-2000 janë kuruar në spitalin qendror ushtarak në
Ankara, falas, 400 ushtarakë, e cila në fund të korrikut 2012 mbërriti
në 1000 vetë.
Ndërkohë Shqipëria kishte nevojë të ishte dhe në struktura...?
I gjithë ky bashkëpunim intensiv, nëse nuk do të kishte ndodhur kriza
e vitit 1996-1997, Shqipëria për arritjet në fushën e mbrojtjes dhe
për vetë interesat e NATO-s në vitin 1999 do të ishte bërë plotësisht
anëtare e NATO-s. Por fatkeqësisht kriza politike e viteve 1996-1997
përmbysi të gjitha raportet dhe ushtria u shpërbë. Kjo situatë doli
jashtë kontrollit dhe mundësive të shtetit për ta menaxhuar këtë krizë,
gjë e cila solli rritjen e revoltave e demonstratave veçanërisht në
Shqipërinë e Jugut duke u mbështetur nga qarqe të hapura apo të mbyllura
të Greqisë duke vënë në pikëpyetje sovranitetin apo integritetin e
vendit. Media botërore, edhe ajo turke fliste për një plan të ndarjes së
Shqipërisë duke treguar në hartë lumin e Vjosës si ndarje midis
Greqisë dhe në një të ardhme të mundshmet e Serbisë.
Media botërore, edhe ajo turke fliste për një plan të ndarjes së
Shqipërisë duke treguar në hartë lumin e Vjosës si ndarje midis Greqisë
dhe në një të ardhme të mundshmet e Serbisë.
Rreziku nga Greqia
Çiler: Gabimi me Bosnjën s’duhet të përsëritet në Shqipëri
Cili ishte rreziku që vinte nga Greqia në vitin e trazuar 1997?
Kolonel Limaj thotë: -Lëvizja e reparteve e n/reparteve të Divizionit II
të këmbësorisë në Janinë drejt kufirit tonë dhe rritja e protestave me
flamuj grekë, veçanërisht në Sarandë e rrethinat e saj, krijuan
premisat deri në ndërhyrje ushtarake të Greqisë në Shqipëri për të
realizuar idenë e Epirit të Veriut Në këto rrethana si përfaqësues
ushtarak i Republikës së Shqipërisë në Turqi rrita intensivisht
kontaktet e niveleve më të larta veçanërisht me shefin e shtatmadhorisë
gjeneral armate Ismail Karadaj dhe ministrin e mbrojtjes së Turqisë.
Të gjitha të dhënat informative vërtetonin se rreziku ushtarak i
Greqisë ishte imediat. Shqipëria nuk kishte më forcë politike dhe
ushtarake t’i kundërvihej qëndrimit agresiv të Greqisë. Shtetet e tjera
heshtnin. Turqia përpara këtij rreziku në datën 17 mars 1997 nëpërmjet
kryeministres se saj Tansu Çiler deklaroi botërisht: “Turqia nuk do
të qëndrojë spektatore ndaj përpjekjeve territoriale të Shqipërisë dhe
zgjidhjen në një kohë sa më të shkurtër të krizës qeveria turke ka
intensifikuar veprimtarinë e saj në interes të Shqipërisë, në NATO, OSBE
dhe në organizma të tjera ndërkombëtare. Turqia është gati të zërë
vendin e saj në çdo forcë ndërkombëtare apo në çdo projekt, që do të
hartohet për këtë qëllim. Gabimi që u bë me Bosnjën nuk duhet të
përsëritet në Shqipëri. Në këtë kuadër, Turqia do t’i japë Shqipërisë të
gjitha ndihmat e nevojshme, si në planin politik dhe ekonomik, ashtu
edhe në atë ushtarak”.
Dëshmia
Turqia nuk lejoi citimin e Shqipërisë
Situata në Shqipëri jo vetëm që s’po qetësohej por në rajone të
veçanta ishte tepër e tensionuar e gjendja po degradonte. Për këtë arsye
shefi i shtatmadhorisë gjeneral armate Karadaj, nëpërmjet një
informacioni tepër urgjent i paraqiti kryeministres Çiler rrezikun që
vazhdonte ti kanosej Shqipërisë. Në këto rrethana Tansu Çiler pas 12
ditësh më 29 mars deklaroi para medieve të gjithë botës:
“Turqia
është e vendosur të ruajë integritetin territorial të Shqipërisë dhe
nuk mund të qëndrojë pasive ndaj ngjarjeve që kërcënojnë copëtimin e
Shqipërisë. Përkeqësimi i situatës në Shqipëri është i palejueshëm dhe
do të ishte turp për Evropën, prandaj nga ana e saj Turqia është e
gatshme të bëjë gjithçka për stabilizimin e gjendjes në Shqipëri”.
Por duhet pranuar se invazioni i hapur dhe i kamufluar i shteteve që
përpiqeshin ta copëtonin Shqipërinë nuk po jepnin shenja tërheqjeje apo
ndalese. Kjo e detyroi përsëri Tansu Çilerine që më 17 maj 1997 të
deklaronte para gazetarëve se
“Dëshiroj të tërheq vëmendjen
veçanërisht në disa probleme, që kanë të bëjnë me Shqipërinë. Nga fundi
i qershorit do të zhvillohen zgjedhjet. Po paralajmërojmë edhe njëherë
opinionin publik botëror: Asnjë të mos përzihet në punët e brendshme
të Shqipërisë. Armët që janë marrë, për atë ose këtë arsye,
t’u dorëzohen përsa të jetë e mundur menjëherë autoriteteve kompetente
zyrtare. Demokracia është zgjidhja e vetme dhe zgjedhjet janë zgjidhja e
vetme brenda saj. Ndërhyrjet në zgjedhje, ndërhyrja në punët e
brendshme, janë probleme që duhet t’i kapërcejë secili... Ne këtu kemi
800 ushtarakë të sigurisë të ushtrisë tonë. Në këtë kuadër, i uroj edhe
njëherë për përgatitjet e suksesshme që kanë bërë. Ju sqaroj se
Turqia, në të gjitha platformat e luftës për demokraci, që janë të
nevojshme, qoftë brenda vendit, qoftë jashtë vendit, do të vazhdojë të
angazhohet si në kuadrin e organizmave ndërkombëtare, ashtu edhe në
kuadrin e ndihmave ndërkombëtare”.
E veçanta e kësaj gjendje që
çdo ditë sillte të papriturat e saj qëndron se përveç Turqisë asnjë
shtet tjetër i NATO-s apo BE-së nuk reagoi kaq hapur e prerë në
mbrojtje të sovranitet dhe të integritetit të Shqipërisë. Me
dislokimin e trupave ndërkombëtare në kuadrin e operacionit ALBA,
Turqia solli 900 trupa nga më të përgatiturat dhe ishte tepër aktive
për vendosjen e rendit dhe të sigurisë për realizimin e zgjedhjeve të
parakohshme të përgjithshme. Për këto arsye në datën 9 maj 1997
Shqipërinë e vizitoi shefi i shtatmadhorisë gjeneral armate Ismail
Karadaj i cili u prit nga presidenti Berisha dhe kryeministri i
Qeverisë së Pajtimit Kombëtar, Bashkim Fino. Gjatë kësaj qeverisje,
Turqinë e vizituan ministri i mbrojtjes Shaqir Vukaj dhe kryeministri
Bashkim Fino, të cilëve të gjithë autoritetet politike dhe ushtarake u
dhanë mbështetjen e gjithanshme që ata kërkuan për kapërcimin e situatës
transitore të qeverisjes.
Turqia solli në Shqipëri në kuadër të operacionit ALBA 900 trupa nga më të përgatiturat e ushtrisë së saj
Turqit akuzojnë grekët për revoltat në Shqipëri
Kolonel Hajro limaj, duke kujtuar ditët e vështira të vitit 1997
thotë: “Situata që po kalonte Shqipëria ishte prezent në të gjithë
median televizive dhe të shkruar në Turqi. Shumë analiza dhe komente
akuzonin Greqinë për organizimin dhe mbështetjen e revoltave në jug të
Shqipërisë. Bile, shpesh trajtohej edhe projekti grek për Vorio- Epirin.
Përforcimi me trupa ushtarake i njësive kufitare apo të
reparteve greke, në afërsi të kufijve me Shqipërinë Jugore, e shtoi
akoma më shumë këtë argument”.
Leonard VeiziBurimi:
http://shekulli.com.al/web/p.php?id=12135&kat=103