Sot edhe gjuhet kryesore ne bote kercenohen nga te njejtat dukuri dhe rreziqe: mungesa e frymezimit letrar dhe gjuhesor ne familje, ne shkolle dhe ne institucione, mangesi ne kulturen e leximit, zevendesimi i tij me DVD, mospraktikimi i lojerave te perbashketa me programe kompjuterike, etj. Shtoju ketyre dhe " mekatet " e medias, gazetareve, pse jo dhe te disa politikaneve qe me perdorimin fare te panevojshem te fjaleve te huaja, kane ndikuar ne " permbytjen" e nje gjuhe me fjale te huaja. Ndaj mjaft vende kane shpalosur strategji dhe veprime te shumta qytetare dhe institucionale. Keshtu, Gjermania para nje viti hapi siparin e "Festivalit te Gjuhes" pikerisht aty ku me 1802 Getja do te krijonte teatrin e pare gjerman. Ne vijim te tij organizohen me dhjetera veprimtari per mbrojtjen dhe zhvillimin e gjuhes gjermane. Nismetare eshte " diva" e operas gjermane dhe boterore, Edda Moser e cila ka kenduar per gati 35 vjet ne skenat me te medha te botes me Pavarotin dhe yje te tjere. Bie ne sy mbeshtetja dhe shoqerimi i ketyre veprimtarive edhe nga yjet e politikes gjermane, duke filluar me ish-Kancelarin historik te ribashkimit H.Kohl dhe Ish- Ministrin e Jashtem legjendar, H. D. Genscher, per te ardhur tek artistet, poeti me i madh gjerman i diteve tona, Hans Markus Enzenberger, i perkthyer edhe ne shqip. Synimi ne kete rast eshte qe te shmanget zevendesimi, sic thone atje, i gjuhes gjermane "deutsch" ne "danglisht" (mbushja e gjermanishtes me fjale anglisht).
Edhe ne vendin tone po verehen me shume perpjekje, sensibilizim dhe nje vullnet me i madh per te "shpetuar" edhe shqipen, po ta shprehnim keshtu per analogji, nga "shanglishtja".
Qeveria ka leshuar nje thirrje te fuqishme para disa kohesh, te shoqeruar me masa konkrete. Ministria e Turizmit, Kultures, Rinise dhe Sporteve thote se po ecen me nje strategji te sajen, po shtohen programet, e po keshtu kane rritur rolin e tyre edhe media dhe shtypi i shkruar. Per hir te se vertetes, ka mjaft politikane dhe personalitete te tjera qe flasin e shkruajne shqipe te pasur dhe te pastruar nga " parazitet" e huaj; ketu mund te permendim edhe drejtuesit kryesore te diplomacise, qe edhe pse te kualifikuar jashte vendit dhe ne shumicen e kohes ne kontakt me te huaj perdorin nje shqipe korrekte. Po behet gjithnje e me e qarte se kulture dhe qytetari tregojne ata qe perdorin ne cdo rast nje shqipe te lire nga fjalet e huaja te panevojshme. Keshtu, vec mjeshterise se tij, Noli e beri Shekspirin te " flase" shqip, edhe fale pasurise dhe forces shprehese te shqipes. Mirepo, kjo edukate fillon me te folurin dhe te shkruarin e perditshem, pa pritur realizimin e strategjive te medha dhe afat-gjate. Ndaj, per te qene konkret, me poshte jane rreshtuar 100 nga fjalet qe hasen me shpesh te perdorura pa vend ne gjuhe te huaj, kur shqipja i ka fjalet e duhura, madje dhe tingelluese.
Nuk jane pak, kur mendon se cdo dite ne perdorim afersisht rreth 1500-2000 fjale
Absorboj/thith
provoj/miratoj
adaptim adaptoj pershtas/pershtatje
aksion/veprim
amendoj/ndryshoj
akseptoj /pranoj
akseleroj/ pershpejtoj
aktivitet /veprimtari
aplikim/ kerkese
aproksimim /perafrim
aproach /perqasje
asete /pasuri
atraktiv/ terheqes
bilateral- multilateral/dypalesh-shumepalesh
benefic/ perfitim
civilizim /qyteterim
curriculum Vitae/ Jeteshkrim
deadline /afat kohor
definicion/ perkufizim
deskribsion/ pershkrim
determinoj /percaktoj
draftoj-draftim/ hartoj-hartim
elaboroj /perpunoj
elektoral /zgjedhore
eskalacion /pershkallezim
eveniment /ngjarje
esencial/ thelbesor
ekselent/ i shkelqyer
ekspansion/ zgjerim
eksplozion /shperthim
ekspoze/ paraqitje
eksepsion /perjashtim
ekstrem /i tejskajshem
ekskluzivisht /perjashtimisht
follow - up/ vijues
fundamental /themelor
fluktuacion/ luhatje
fraxhil /i brishte
implementoj /zbatoj
impakt /ndikim
incentiv/stimul
interlokutor/ bashkebisedues
imazhe/pamje
interference/intervenim nderhyrje
imediat i menjehershem
impresionant/mbreselenes
inicioj nis/filloj
indikacion tregues
inkludoj-inkluziv/ perfshij-perfshires
kalkulim/ perllogaritje
kooperim /bashkepunim
kontemporan /bashkekohor
koordinoj /bashkerendoj
kualitativ/ cilesor
kuantitativ/ sasior
konformitet/ perputhshmeri
kolokium/ bashkebisedim
konkluzion/ perfundim
konkludoj/ perfundoj
komerc /tregti
kompeticion-kompetitiv /gare-konkurrence
komprehensiv /teresor
koncesion /leshim
koshient-koshienca/ i ndergjegjshem-ndergjegja
konfrontim /ballafaqim
kreativ/ krijues
kualitativ /cilesor
kuantitativ /sasior
lokal(e) /vendor(e)
lancoj-nis/leshoj/ hap
legal(e)/ ligjor(e)
materializoj /sendertoj
menaxheriale /drejtuese
minoritet /pakice
mazhoranca /shumica
maniere/ menyra
mediator /ndermjetesues
nacionalitet/ kombesia
nuclear /berthamor
opinion /mendim
parafinoj /sigloj
performanca /ecuria
poll anketim/sondazh
procedim penal /ndjekje penale
prominent/ i shquar
promocion/ nxitje
relata /raporte
servise /sherbime
star/ yll
solucion /zgjidhje
supervision/ mbikqyrje
stabil/ i qendrueshem
show /shfaqje<
shokues/shokant trondites
trend/tendence prirje
trafik i automjeteve /qarkullimi i automjeteve
tentative/ orvajtje
tete á tete/ koke me koke
updejtoj/ perditesoj
xhenuine/ i vertete
Dr.Jorgji Kote
No comments:
Post a Comment