Nga tregimet e Homerit, Herodotiti, Tukudititi deri në studiuesit e sotëm, mbështetur në arkeologjinë, historinë dhe linguistikën del se Pellazgët, ilirët, etruskët, shqiptarët kanë gjuhët e tjera.
Ndërtime etruske
Nga burime arkeologjike të shekullit të XIII para erës sonë, të gjetura në Dodonë, në kryeselinë e pellazgo- ilirëve:
60 km në lindje të Konispolit dhe 22 km në jug perëndim i Janinës, dokumente të shpëtuara nga Dionizi i Halikarrnazit ( shek.i p.e.s.) faktohet se shumë pellazgë janë larguar nga vatrat stërgjyshore të tyre dhe kanë shtegtuar drejt Saturnisë: Italisë të asaj kohe. Këta refugjatë pellazgë janë quajtur etruskë. Këtë e fakton dhe dijetari romak Lus Mani, dijetari Plini etj. Të cilët kanë thënë se alfabetin në Lacium e sollën pellazgët në shekullin e VII p.e.s.
Simbas dijetares Nermin Vlora: " Antiche civilita mediterranea" faqe 154 ( vdekur në romë në 2007 dhe me kërkesën e saj varrosur në Vlorë): Një shumicë e madhe mbishkrimesh etruske interpretohen me anën e ilirishtes, që është shqipja e sotme, mbështetur në mënyrën të veçantë mbi linguistikën: Idioma është dëshmuese e pa kontestueshme.
Simbas kësaj dijetareje duhet të kemi parasysh këto fjalë themelore të gjuhës ilire, të cilat rrojnë akoma sot në shqipen moderne:
PELLG NË ITALISHT: Pelago, që do të thotë " det i thellë", nga vetë emri i pellazgëve, të cilët i quajnë dhe: " Popujt e detit".
Ilir dhe Iliria e kanë ruajtur domethënien e tyre " Njerëzit e lire, në vendin e ilirëve.
Jon: "Deti Jon" ishte deti i ilirëve.
Rezna e quanin veten e tyre etruskët, që do të thotë: " Rrezet e atdheut: ILIRI".
Ja pra: Tani ne mund të themi se: Pellazgët : " Janë popujt të detit. Ishin lundrues të mirë dhe të lirë në detin e tyre dhe autoktonë të vendeve kumë vonë erdhën grekët.
Ja çfarë populli i përparuar ka qenë para ardhësit tanë, si nga pikëpamja ekonomike ashtu dhe kulturore.
Nuk duhen harruar se personalitete të rëndësishme romake si për shembull : Giulio Cesari dhe perandori Auguato i perfeksionuan studimet e tyre në shkollat e mirënjohura të Ilirisë.
Kjo lëndë është shumë e madhe, thotë Nermin Vlora, por ne do të zhvillojmë, vetëm pjesët thelbësore, në mënyrë që lexuesi të përvetësojë pikat kryesore të së kaluarës sonë, rrënjët e së cilës humbasin në mjegullën e kohës:
Homeri: I cili rrojti në shekullin IX para erës sonë:
"Pellazgët ishin një popull autokton.
Spiro Konda: Shqiptarët dhe Problemi i pellazgëve" Ai mbështet tezën toponimia të tipit MALEA? MALIA? MALEIANON; rrjedhin nga fjala: MAL.
Kurse të tjerat të tipit GYRËS?
Gyropetra, a kanë rrënjën e tyre në fjalën Gur. Këto fjalë, thotë Konda, gjenden shpesh në veprat e Homerit etj. Një fjalë që takohet shpesh në ILIADËN e Homerit dhe që ruhet akoma në gjuhën shqipe është fjala " Pyll" . Në një ishull të Lezbos ku banonin pellazgët gjendet një, mal me pyll të dendur dhe që ka ruajtur emrin origjinal: Pyllon.
Fjalët: MAL, GUR, PYLL, përmenden shpesh në Odhisenë e Homerit.
Në kohërat e lashta, Deti Adriatik njihet si: "Deti Jonë", që do të thotë deti i ilirëve. Këtë lajm e kemi nga Tuqididi në veprën e tij madhështore
" Historia".
Të gjithë këta autorë të ndryshëm antikë vërtetojnë një zëri: në të mohuar një zëri: se Pellazgët ishin autoktonë dhe grekët emigrantë që nuk kanë asnjë afërsi gjenetike me njeri -tjetrin.
Herodoti: "Ati i historisë", na jep lajme shumë interesante. Ai jetoi në shekullin VI para Krishtit, ku shkrimi ishte konsoliduar, prandaj rrëfimet e tij janë interesante: " grekët mësuan nga pellazgët artin e punimit të bronzit, të themelimit të qyteteve e të fortifikimeve" . Akoma edhe sot muret e ngritur me masa të mëdha guri quhen: " Mure pellazgjikë".
Herodoti informon se Pellazgët ngritën murin rrethues të akropolit të Athinës dhe nga ata morën mitet e perënditë.
Studiuesi austriak Von Han që ishte konsull në Janinë, autor i librit: " Albanische Studien" shkruan: " shqiptarët janë autoktonë rrjedhin drejt prej ilirëve. Janë pasardhës të pellazgëve prehistorikë.
L Benloë : " La Grece avant les Grecs" ( Paris 1877 fq.10) shkruan: "shumë emra vendesh. Malesh, lumenjsh, personazhesh legjendarë, nuk mund të shpjegohen me etimologjinë greke. Vetëm një gjuhë ka qenë në gjendje deri tani të hedh dritë mbi emrat e këtyre vendeve. Kjo është gjuha shqipe.
Nobert Jokl, në " reallekxikon der vorgeschichte" ( 1924 fq 186) shkruan:
"Sidoqoftë, vërejmë se trashëgimet linguistike që vinë nga gjuhët e lashta të Ballkanit, si ajo e Ilirëve dhe e Thrakasve janë lidhur ngushtë me gjuhën shqipe".
Përsa i përket çështjes gjuhësore, shton Nermin Vlora, në lidhje me etruskët: pata një eksperiencë të mrekullueshme në Perugia të Italisë. Në hyrjen e universitetit mbi mur, në të djathtë dhe në të majtë janë vendosur si motiv zbukurues, tulla guri me mbishkrime etruske.
U ndala dhe i lexova ato, duke i kërkuar ndihmë njohjes shkollore të greqishtes së vjetër. Habitja dhe gëzimi u bënë të mëdha, kur kuptova se isha në gjendje të kuptoj, jo vetëm fjalë të izoluar, por fraza të përsosura, me anën e shqipes.
Këtu kemi disa nga mbishkrimet e Perugias:
Mbishkrim etrusk
Etruske - Shqipe
Arca zini tannia Arka zini (i)
Tannia (8)
La veti av. (avalli)
La fisi Fari La fisin faren la
Lan veti lane Lan vetin lan uria
uria
La vain la vain
Avle seli Avlli shkeli
Madnoia leve da Madhnia leje
Shënim : Lexo nga e djathta në të majtë.
Këto fjalë të mrekullueshme janë kaq të thella, kaq lakonike dhe kaq shqiptare jo vetëm në interpretimin e tyre por edhe në formën, mund të themi se sot shkruhet dhe flitet, pak a shumë në këtë mënyrë.
Greqishtja e vjetër dhe latinishtja u ndryshuan gjatë shekujve, kurse ilirishtja mbeti praktikisht njëlloj. Me të drejtë, glotologu i mirënjohur Gustav Meyer në : " Nuova antologjia" ( 1885, f.q: 535) shkruan: " Shqiptarët duhen të quhen " Ilirët e rinj" ashtu si grekët e sotëm quhen: "Grekët modernë".
Ku duhet kërkuar misteri i ruajtjes së gjuhës ilire?
Në të vërtetë ajo nuk u helenizua , megjithëse përdori shkrimin grek nuk u latinizma mbas zaptimit të Romës me 168 para Krishtit, nuk u sllavizma si tek fqinjët e tjerë, kur u turqizma gjatë pesë shekujve të zaptimit Otoman.
Arti etruskian
Këtë gjë të mrekullueshme e kreu dashuria e shqiptarit për kulturën, për traditat, për nevojat shpirtërore edhe me ndihmën e maleve vigane, që mbrojtën një popull me të kaluar vigane.
Nga Mexhit Kokalari, G. Ndryshe
No comments:
Post a Comment