Drejtoresha e Drejtorisë së Përgjithshme të Arkivave Nevila Nika tha që në fillim se s'është hera e parë që prezantohen kodikët, por kësaj radhe veç imazheve dhe riprodhimeve, vizitorët kanë mundësinë të shohin nga afër origjinalët e tyre.
Prurja e vërtetë e ekspozitës konsiderohen deshifrimet e një pjesë të dorëshkrimeve prej paleografëve.
Iniciator i kësaj pune është Agamemnon Celikas, Drejtor i Arkivit Historik dhe Paleografik i Fondacionit Kulturor të Bankës Kombëtare të Greqisë. Celikas, i cilësuar nga Nika një nga paleografët më në zë të sotëm, i pranishëm dje në Arkiv, ndihmoi procesin deshifrimit dhe udhëhoqi dy paleografët e rinj shqiptarë Sokol Çunga dhe Andi Rembeci.
"I kemi quajtur thesare por nuk e dinim se ç'përmbanin", tha Nika duke tërhequr vëmendjen me këtë lajm mbi kodikët. "Dimë që ata zënë një vend qendror në kulturën shpirtërore të vendit tonë, janë një copë e historisë së Shqipërisë dhe e popujve të Ballkanit.
Vijnë që nga shek. VI dhe tani jemi në mijëvjeçarin e tretë. I kemi ruajtur dhe mbajtur mbyllur këtu për gjashtë dekada dhe tani kemi mundësinë t'i nxjerrim nga izolimi dhe t'i shohim të gjithë". Ajo përmendi ekspozimin e dy kodikëve të Beratit që janë shpallur nga UNESCO pasuri shpirtërore e njerëzimit, ashtu si vetë qyteti është prej tri vitesh në mbrojtjen e UNESCO-s.
Ekspozita e dorëshkrimeve do të shkojë në fakt në Berat. Për kushte sigurie nuk do të lëvizin kodikët origjinalë, por riprodhimet e tyre.
Paleografi Celikas sqaroi se brenda dorëshkrimeve bizantine dhe pasbizantine të shekujve VI-XIX, duke marra parasysh përmbajtjen e tyre dhe shënimet kronikale që janë shkruar mbi to në kohë të ndryshme, është fiksuar pamja e jetës së vendit dhe e gjithë zonës ku gjuha greke ishte gjuhë e njohur.
"Këto dorëshkrime tregojnë pjesëmarrjen e Shqipërisë në botën bizantine, praninë e saj të gjallë brenda kësaj kulture dhe konkretisht tregon mënyrën se si funksiononte shoqëria e atëhershme në lidhje me kishën".
Celikas pohoi se ndërtimi i ekspozitës është ngritur së pari duke respektuar kriterin kronologjik, atë estetik dhe së fundi kriterin filologjik. Është marrë parasysh edhe kriteri paleografik.
Çdokush që është i interesuar ka rastin të ndjekë edhe zhvillimin e shkrimit grek në këtë hark kohor. "Me deshifrimin e një sërë shkrimesh kuptojmë se cili ishte mentaliteti i çdo periudhe. Shumë nga kodikët janë unikë në botë. Janë thesare që i kapërcejnë kufijtë e Shqipërisë", shtoi paleografi grek.
Jorgos Jakumis, drejtor i Fondacionit Grek të Kulturës në Tiranë mendon se suksesi i ekspozitës duhet matur me vizitueshmërinë e saj. Diskutimi mbi kodikët hyn tek temat e niveleve shkencore, por ç'kuptim do të kishte që komunikimi me një trashëgimi si kjo të mbetej privilegj i një grupi, i një elite.
Prandaj Jakumis shpreson me shërbimin që i është bërë ekspozitës me katalogë, broshura dhe materiale të tjera edukative të ndërtuar me gjuhë të thjeshtuar, të tërhiqen rreth 600 nxënës.
"E ç'vlerë kanë thesaret nëse i mban të kyçura?" Kjo është një nga fjalitë e deshifruara së fundi në një prej kodikët e të cilën drejtoresha Nika e përmend si për të reflektuar për statusin e arkivave vërtet të hapura.
Arsyet pse, kush dhe për cilët janë porositur, shkruar këta kodikë i gjen brenda tyre. Nika i referohet një historie gjeneze, lindjes së një kodiku prej një murgu. "Ishte i dënuar dhe për të shlyer fajin ndjente nevojën të shkruante një libër si këta që do të shihni në ekspozitë." Ajo kujtoi kohën kur i kundronin kodikët si memecë, i shikonin për bukurinë e tyre dhe pyesnin kush qenë ata që i kishin mbajtur për kaq shekuj.
Ajo shpreson që në një të ardhme do të vijnë njerëzit e duhur, paleografë shqiptarë të shkrimeve bizantine për t'u marrë me deshifrimin e tyre, në fund të fundit me deshifrimin e kontributit që shqiptarët kanë patur në perandoritë e mëdha. Dhe aty bëri një premtim: pas ekspozitës së shkrimeve otomane, bizantine dhe pasbizantine, do të vijë shumë shpejt radha e një ekspozite me shkrimet e vjetra shqipe.
Në Arkivin e Shtetit ruhen 119 kodikë të plotë dhe fragmente kodikësh, por në fondet e tjera të arkivit ka të tjerë dhe në total numri i tyre shkon në afro 300.
Me rastin e ekspozitës sot mbahet në Arkiv një konferencë shkencore.
No comments:
Post a Comment