Letra e Ajnshtajnit sfidon idenë e Zotit

Fjala “Zot” për mua nuk është gjë tjetër veçse shprehje dhe produkt i dobësisë njerëzore (A. Anjshtajn)

Letra e Ajnshtajnit sfidon idenë e Zotit
Një letër, në të cilën Albert Ajnshtajni e quante idenë e ekzistencës së Zotit si produkt të dobësisë njerëzore, është nxjerrë në ankand me një çmim fillestar prej 3 milion dollarësh. Dokumenti i shkruar me dorë, i njohur si “Letra e Zotit”, ishte pjesë e një korrespondence mes Ajnshtajnit dhe fizikanit Eric Gut-kind.

Letra mban datën 3 janar 1954, një vit para vdekjes së Ajnshtajnit, dhe u dërgua si përgjigje për librin e Gut-kindit me titull “Zgjidhni jetën – Thirrja biblike për revoltë”.

Letra është e shkruar në gjermanisht dhe mban logon e Universitetit Princeton. Ajo u ble nga një koleksionist anonim në vitin 2008 dhe u nxorr për shitje në faqen e ankandeve e-bay.

Përmbajtja e letrës

Princeton, 3.1.1954

I dashuri Zoti Gutkind,

I nxitur nga sugjerimi i vazhdueshëm i Brouwerit, arrita të lexoj mjaft prej librit tuaj dhe gjej rastin t’u falenderoj që ma dhatë hua. Ajo që më bëri shumë përshtypje ishte kjo:

Përsa i takon qasjes konkrete ndaj jetës dhe shoqërisë njerëzore, ne kemi shumë të përbashkëta: Idealin tuaj personal me këmbënguljen për çlirim prej dëshirave egoiste, që të bëjë jetën të bukur e të fisme, duke u përqëndruar vetëm në elementin njerëzor.

Kjo na bashkon në atë qe kemi një “sjellje jo tipike amerikane”.

Megjithatë, pa sugjerimin e Brouwerit, unë nuk do të isha përfshire intensivisht në librin tuaj sepse është i shkruar në një gjuhë të pakapshme për mua.

Fjala “Zot” për mua nuk është gjë tjetër veçse shprehje dhe produkt i dobësisë njerëzore; Bibla një grumbull legjendash fisnike edhe pse krejt primitive, mbeten megjithatë shumë naive. Asnjë interpretim, sado i kujdesshëm nuk mund ta ndryshojë këtë qëndrim timin.
Për mua, feja hebraike, sikurse të gjitha fetë e tjera, është një mishërim i bestytnive tejet fëminore. Dhe kombi hebre, të cilit jam i lumtur që i përkas, e për botëkuptimin e te cilit kam një simpati të thellë, nuk ndryshon shumë për mua nga kombet e tjerë. E me aq sa kam parë, hebrenjte nuk janë më të mirë sesa bashkësitë e tjera njerëzore, edhe pse janë të mbrojtur ndaj kancereve më të këqinj falë mungesës së autoritetit. Përndryshe unë nuk mund të dalloj asnjë “përzgjedhje” të tyre ndër të tjerë.

Përgjithsisht, më rëndon fakti që ju pretendoni të keni një pozicion të privilegjuar dhe mundoheni ta mbroni këtë përmes dy mureve të krenarisë, atij të jashtëm si njeri dhe atij të brendshëm, si hebre. Si njeri, pretendoni, - ta themi kështu,- një përjashtim nga rregulli i shkak-pasojës së pranuar në përgjithësi, ndërsa si një hebre, i njihni vetes privilegjin e monoteizmit. Por një shkak-pasojë e kufizuar nuk mund të jetë aspak më një shkak-pasojë, sikurse e pranoi me vendosmëri, mbase si i pari fare Spinoza ynë i mrekullueshëm. Dhe interpretimet shpirtërore të feve të natyres nuk zhbëhen në thelb prej monopolizimit. Përkundrazi.

Tani që i bëra krejt te ditura dallimet në bindjet tona intelektuale, ngelet ende e qartë për mua se ne jemi shumë pranë njëri-tjetrit në gjëra thelbësore si psh. në vlerësimet tona për sjelljen njerëzore. Ç'ka na ndan janë vetëm “skelat” e qëndrimeve tona intelektuale dhe “justifikimet”, thënë me gjuhën e Frojdit. Ndaj mendoj se do ta kuptonim mjaft mirë njëri-tjetrin nqs do të flisnim për gjëra konkrete.

Me falenderime miqësore dhe urimet më të mira,

Juaji, A. Einstein.