Shqetësimi i parë ka ardhur nga një grup prindërish që u paraqitën dy javë më parë në redaksinë e "Shekullit" me një tekst të Gjuhës Shqipe në dorë, botim shkollor për klasat e treta. Një prej tyre na kishte shkruar një ditë më parë një e-mail për një tekst me titullin "Tregim për Jehonën e Vogël", ku mes të tjerash shkruante: '...Mua si prind nuk më lë asnjë shije të mirë e gjithë kjo histori...
Minimalisht nuk është aspak një histori që ka vlera edukuese e që e meriton të vendoset në një tekst shkollor. Nuk po ndalem në atë që dallohen shkelje rregulloresh që nuk janë të ligjshme për t'u aplikuar në Shtëpinë e Fëmijës etj., por në këtë tekst, fëmijët lexojnë dhe mësojnë se është normale të dalësh andej-këndej me një të rritur, ndërkohë, që ne u mësojmë fëmijëve tanë të kundërtën dhe sesi shoqërimi me të huaj zakonisht bëhet kur prezent është edhe një anëtar i familjes, ose në rastin e një jetimi, sigurisht dikush nga mbikëqyrësit ligjor..." Në fakt, teksti është së paku i habitshëm në shumë pika. E ndoshta jo vetëm kaq... Flitet për një burrë anglez që sjell ndihma humanitare, por që i ka ngelur keq në mendje Jehona, një jetime shqiptare "me kaçurrela të zeza dhe me sy bojëkafe...". Më poshtë, ai thotë që çdo herë që vinte në Shqipëri "një nga gëzimet e tij ishte takimi me Jehonën", madje, i ka numëruar 19 herët që është takuar me vogëlushen"... E pak më poshtë, burri dhe vajza 8 vjeçe shkojnë bashkë të lahen në liqenin e Shkodrës (!). Aty ky burrë i huaj thotë se "ndjeu një dashuri të madhe..." dhe e mbyll me sigurinë që "të dy e dimë mirë se ç'ka në zemrën e secilit..." Ne folëm gjatë këtyre ditëve me shumë njerëz lidhur me këtë tekst. Me vetë autorët e librit (në tekst thuhet se "Tregimi i Jehonës" është marrë nga një revistë për fëmijë), pastaj me prindër të huaj që jetojnë në Tiranë për të parë si e shihnin ata këtë tekst, me pedagogë dhe autorë tekstesh, me drejtues të Shtëpisë së Fëmijës, me psikologë etj. Mendimet e tyre janë në këtë faqe. Shumica e tyre dhe redaksia mendojnë që një tekst i tillë është shqetësues dhe duhet hequr nga tekstet shkollore, të cilat sigurisht duhet të kenë një nivel shumë më të lartë 'vigjilence' në raste të tilla.
JA TEKSTI I LIBRIT TË "GJUHËS" PËR KLASAT E TRETA
Tregim për Jehonën e vogël
"...Në Shqipëri kam ardhur disa herë si punonjës britanik i ndihmave humanitare. Herën e tretë erdha me një ekip mjekësh anglezë. Plani ynë ishte që të mjekonim disa fëmijë nga "Shtëpia e Fëmijës" në spitalin e madh të Tiranës. Këta fëmijë vuanin nga sëmundje të ndryshme. Ata u operuan prej doktor Sokolit nga Tirana dhe një doktori nga Londra. Tre muaj më pas, kur u ktheva në "Shtëpinë e Fëmijës", pashë se të gjithë fëmijët e kishin marrë veten për mrekulli. Gjatë kësaj vizite unë u njoha me Jehonën. Ajo ishte katër vjeçe, me kaçurrela të zeza dhe me sy bojëkafe. Mendova se ajo ishte vogëlushja më e bukur shqiptare që kisha parë. Çdo herë që vija në Shqipëri për të sjellë ndihma humanitare, një nga gëzimet e mia ishte takimi me Jehonën. Në fillim Jehona mërzitej shumë kur unë ikja, por pak nga pak filloi të mësohej. Tani ajo është tetë vjeçe dhe unë e kam takuar nëntëmbëdhjetë herë. Në udhëtimin tim të fundit unë dhe Jehona dolëm së bashku shëtitje. Ishte një ditë e bukur vere dhe ne shkuam në liqenin e Shkodrës për të notuar. - A di not? - e pyeta. - Sigurisht që di, - m'u përgjigj, - përderisa jam nga Shkodra. Unë dyshova dhe kisha të drejtë. Ajo nuk dinte not dhe rrinte në vendin e cekët të bregut, po unë nuk e ngacmova. E lashë të kënaqej me ujin e liqenit. Më pas hëngrëm drekë me peshk në një anije që ishte restorant lundrues. Nuk mund ta merrni me mend shendin e saj kur po hanim drekë në anije! Në mbrëmje u kthyem në "Shtëpinë e Fëmijës". Kur pashë sytë e saj të mëdhenj, bojëkafe, të përlotur, ndjeva një dashuri të madhe për këtë vajzë shqiptare pa prindër. Ajo më buzëqeshi ëmbël, duke e ditur se unë do të kthehesha përsëri. Dhe vërtet ashtu do të bëj. Miqësia midis meje dhe kësaj vajze jetime nga Shkodra tani është forcuar më tepër se kurrë. Ndonëse asnjëri prej nesh nuk e flet gjuhën e tjetrit, të dy e dimë mirë se ç'ka në zemrën e secilit..."
"Shtëpia e Fëmijës": Nuk është normale
E pyetur se cili ishte opinion i saj në lidhje me këtë tekst shkollor, Drejtoresha e Shtëpisë së Fëmijës "Zyber Hallulli", Drita Mandreja, shprehet se "Një nga trembëdhjetë standardet që ne duhet të plotësojmë si institucion është edhe ai i sigurisë. Dhe, sipas këtij standardi, nuk mund të ndodhi në realitet që një individ i caktuar ose më saktë një maxhoren si në tregimin që rrëfehet në këtë tekst shkollor, me shtetësi të huaj apo jo, të marrë qoftë për një shëtitje të vetme një fëmije në qoftë se ai nuk ka lidhje farefisnore me të. Dhe nëse kjo ndodh, nuk mund të realizohet pa mbikëqyrjen e edukatorëve, kujdestarëve apo pjesëtarë të tjerë të stafit. Ekziston një formular për largimin me fëmijës së aprovuar nga Shërbimi Social Shtetëror dhe që plotësohet për rastet e largimet me leje pa mbikëqyrje të stafit përkujdesës, vetëm kur ky individ ka lidhje farefisnore me fëmijën. Në këto raste, ai duhet të plotësojë këtë formular, në të cilin merren të dhënat e këtij individi, numri i kartës së identitetit dhe i pasaportës, si dhe numri i tij i telefonit."
Psikologja: Mesazh i paqartë për fëmijët
E pyetur në lidhje me këtë tekst mësimor të klasës së tretë, psikologja Artemisi Shehu, pedagoge në Degën e Psikologjisë pranë Fakultetit të Shkencave Sociale jep këtë opinion: "Unë nuk e di se cili është qëllimi i vërtetë i autorit të këtij teksti dhe nuk mund të paragjykoj për arsyen e vërtetë që pse e kanë zgjedhur këtë pjesë. Nëse e lexon si histori, pyetja është se çfarë mesazhi do të transmetojë autori i këtij teksti. Mendoj se rregulla kryesore e gramatikës, sintaksës dhe e gjuhës shqipe është që përmes tregimit të transmetojë një vlerë edukative. Kam përshtypjen se një fëmijë i klasës së tretë mund të keqkuptojë vlerën apo mesazhin e këtij tregimi. Një fëmijë 8-9 vjeçar mund të aludojë që nuk ka problem që të krijojë një marrëdhënie me një të panjohur ose pak të njohur dhe mbi të gjitha të një marrëdhënie që jepet e paqartë, sepse në tekst nuk përcaktohet se cili është thelbi apo përfundimi i kësaj marrëdhënie. Pjesa mbyllëse e tregimit "Të dy e dimë mirë se çka në zemrën e njëri-tjetrit" nuk përcakton se çfarë lloj ndjenje kishte lindur midis këtij punonjësi dhe vajzës tetëvjeçare: A është ndjenjë afeksioni, dhembshurie, ngushëllimi... Teksti nuk na e shpjegon këtë. Nga ana tjetër, ideja që i krijohet këtij target grupi ose grupi të caktuar, si ai i fëmijëve të braktisur dhe jetimë, është se ata mund të atashohen në mënyrë të çuditshme te çdokush që i afrohet atyre për t'u përmbushur një nevojë. Si përfundim, nuk mendoj se ky tekst mund t'u transmetojë një vlerë edukative një fëmijë të klasës së tretë përkundrazi të lë në mjegullinë se cili është mesazhi i tij i vërtetë. Ndërkohë që misioni i tekstit të gjuhës shqipe është të transmetojë mesazhe të qarta ku fëmijët të mësojnë rregullat e gjuhës."
Çfarë mendon një prind i huaj që jeton në Shqipëri
Marta Onorato, është italiane, martuar me shtetas shqiptar, ish-punonjëse e organizatave ndërkombëtare që veprojnë në Shqipëri. Ajo ka dy fëmijë të vegjël dhe jeton e punon në Tiranë prej vitesh. Ia dhamë Martës tekstin me qëllimin për të paralelizuar mendimet e një prindi shqiptar me ato të një prindi të huaj. Ja reagimi i Martës për tekstin: "...Një tekst i tillë, në mënyrë të veçantë, i publikuar në një libër për fëmijë, nuk ka si të mos çudisë një prind që e lexon. Ideja e parë që të vjen në mend është vulnerabiliteti i Jehonës së vogël, jo thjesht si fëmijë por dhe si e privuar nga mbrojtja e prindërve. Nuk përjashtoj që punonjësi i huaj mund të jetë një njeri i mirë me shpirt humanitar dhe ndjenja fisnike në lidhje me vogëlushen. Por pyetja e parë që më lind si prind është: A do ta lejoja unë vajzën time të kalonte larg nga shtëpia, një ditë të tërë me një burrë? Pa asnjë dyshim: jo, kurrë. Një fëmijë, sidomos në rastin në fjalë, që ka nevojë për afeksion dhe për gjëra të bukura si çdo fëmijë tjetër, është sigurisht një i tillë, mjaft i ekspozuar ndaj rreziqeve dhe abuzimeve nga ai që mund të ia përmbush këto kërkesa të natyrshme shpirtërore apo materiale. Por duhet të dimë gjithashtu që pedofilia është një fenomen real për të cilin duhet të jemi të gjithë të ndërgjegjshëm. Kronikat e ndryshme, kombëtare apo ndërkombëtare janë të mbushura me raste abuzimesh ndaj minorëve deri edhe nga familjarë, miq apo dhe edukatorë. Detyra kryesore e një prindi apo e institucioneve, kur prindërit mungojnë, është ajo e mbrojtjes së fëmijëve dhe parandalimit të abuzimeve të mundshme. Një institucion i tillë si "Shtëpia e fëmijës", për të cilin flitet në tekst, nuk duhet t'i prezantojë fëmijët përballë rreziqesh të tillë. Pyetja e dytë që më vjen në mënd është: a është një fëmijë i moshës 8 vjeç i aftë të lexojë në mënyrë kritike një tekst të tillë? Rreziku më i madh qëndron në faktin se lexuesi i vogël, i njësuar me bashkëmoshataren e tij të tekstit, do të shikojë tek punonjësi i huaj, heroin e tij të aftë të krijojë dhe dhurojë ngjarje speciale. Teksti e ambienton fëmijën me idenë se një adult i huaj për të, mund të bëhet miku i tij, shoqëruesi i tij, duke e bërë kështu të pambrojtur përballë qëllimesh të këqija. Natyrisht, nuk jam e mendimit se një fëmijë duhet rritur i ushqyer me ndjenjën e frikës dhe refuzimit ndaj botës së të rriturve, por kujdesi mbetet një virtyt që duhet mësuar qysh në vegjëli. Ujku, megjithatë ekziston dhe detyra jonë si prindër është që t'i bëjmë të kuptojnë fëmijët tanë se jo rrallë, përtej putrave të bardha dhe një zëri të ëmbël, fshihet diçka tjetër. Si përfundim, jam e mendimit se institucionet kompetente duhet të tregohen më të vëmendshme ndaj teksteve të përfshira në librat e leximit, duke synuar që t'i ambientojnë fëmijët, këta lexues të vegjël, në përputhje me moshën, me kontekstin social në të cilin jetojmë..."
Autorët: Është humanizëm, por do ta heqim në ribotim
Rita Petro dhe Natasha Pepivani, dy autoret veterane të shumë teksteve shkollore, ndihen të befasuara, që teksti i përzgjedhur nga ato mund të merret me të tillë kuptim. "Shtëpia jonë botuese 'Albas' është lider në botimet shkollore. Tekstet rishihen dhe kontrollohen gjithashtu çdo vit. Ka 4 vjet që ky tekst lexohet në çdo shkollë dhe nuk i ka shkuar në mend askujt leximi në këtë mënyrë. Është parë në Ministri, e ka lexuar çdo prind dhe mësues dhe nuk është ankuar asnjë", - thotë Rita Petro. Në mbrojtje të kësaj ideje vihet natyrshëm edhe bashkëautorja Natasha Pepivani. "Një tekst mund të interpretohet në mënyra të ndryshme. Po të kërkosh nëntekste, gjen lloj-lloj, por ky bëhet problem i atij se me çfarë syri i sheh gjërat. Por më duket e padrejtë që një tekst që përcjell humanizëm të përkapet si pedofili", - thotë ajo. Nëse diskuton me to mbi "takimet e memorizuara saktësisht në nëntëmbëdhjetë herë të punonjësit britanik dhe Jehonës së vogël", "ikjen e një fëmije jetim me një të rritur vetëm larg qytetit nga liqeni" etj., ajo shpjegon se "numri nëntëmbëdhjetë është përdorur për të fiksuar te fëmijët më mirë numrat e gjatë dhe të vështirë'. Konkretisht, sipas Petros, punonjësi britanik në tregimin dokumentar vetëm është kujdesur për vajzën me humanizëm. I pyesim autoret se pse ky tekst është marrë "nga një revistë" siç shkruhet dhe a nuk u ka tingëlluar keq statusi i personazhit kur dihet konteksti i organizatës së britanikut David Brown akuzuar dhe dënuar nga gjykata shqiptare për raste pedofilie me fëmijë jetimë dhe të braktisur. Natasha Pepivani e mohon kategorikisht, pasi ajo ka punuar në Ministrinë e Punës dhe ka pasur rastin ta njohë mirë David Brown... "Ne e kemi si strategji që në tekste të fusim edhe shkrime gazetash, revistash për fëmijë, për ta bërë librin të larmishëm. Edhe nga shoqatat humanitare që kanë punuar në Shqipëri. Ndaj e kemi përzgjedhur. Tekstet tona nuk janë të pagabueshme, por 99% peshojnë nga vlerat dhe 1% nga gabimet. Ky është një rast i shkëputur", - thotë Natasha Pepivani, e cila bashkë me Rita Petron kanë të drejtë të ndërhyjnë në 15% të tekstit. "Ta dinim që do të lexohej në këtë mënyrë, do ta kishim bërë jo 'punonjësi britanik', por 'punonjësja britanike' dhe s'krijohej asnjë dyshim", - thotë Rita Petro. E veç kësaj, ato tregohen të gatshme që vitin tjetër, qoftë dhe për një vërejtje të vetme, ta ndryshojnë tekstin e kundërshtuar.
Një tekst i dyshimtë për një pasion gjithashtu të dyshimtë
Ilir Yzeiri Dr. i Shkencave Filologjike
Befasia më e madhe për mua nuk ishte thjesht objekti i këtij teksti, por guximi dhe naiviteti për ta përfshirë në një libër shkollor. Por pse ky tekst është një shfrim gati pervers për një dashuri të pakuptimtë mes një mashkulli mjek ose shpërndarës ndihmash, mosha e të cilit nuk tregohet dhe një vogëlusheje jetime shumë të bukur. Të kuptohemi drejt. Një copë leximi është një tekst. Një tekst, sipas teorive të komunikimit, ka një thënës, një mesazh dhe një marrës. Kur analizojmë një copë letrare duhet të gjejmë në fillim se cili është ai që rrëfen, pra cili është ai që flet. Autorët e librit na thonë që ky tregim është marrë nga një revistë. Menjëherë ne na vjen në mend një fondacion anglez që është marrë me fëmijët jetimë dhe drejtuesit e tij që kanë përfunduar në burg të akuzuar për pedofili. Po ky është konteksti, ose ajo që Benveniste e quante referenti. Lexuesi është në dyshim dhe nuk e di a ta quajë këtë një tregim artistik, pra një trillim apo ta marrë si një reportazh me elemente autobiografike të vërteta. Në të dyja rastet, mesazhi nuk ndryshon, është po ai: nxitja e dashurisë mes një burri që, në këtë rast, është mjek dhe me qenë se mosha nuk tregohet mund të hamendësojmë se është mbi të 25-tat meqenëse ka mbaruar një fakultet, dhe një vajze jetime 8-vjeçare. E dyta, historia është e thjeshtë. Ai ka rënë në dashuri me një vajzë shumë të bukur të shtëpisë së fëmijës dhe dashurinë e tij e vizaton si marrëdhënie mes një çifti normal. Ai e merr vogëlushen dhe shëtit me të në Shkodër. E çon në liqen dhe e zhvesh me rroba banje që të notojë, por ajo nuk di not, pastaj e merr dhe, si një xhentëlmen i vërtetë, i jep një drekë me peshk në një anije lundruese. Harron një detaj, verën, por ne duhet ta marrim me mend vetë, pastaj i flet për Kalanë e Shkodrës dhe në fund ne zbulojmë se vajza e vogël jetime, me emrin Jehonë, nuk flet anglisht dhe tregimi mbyllet: "Ndonëse asnjëri prej nesh nuk e flet gjuhën e tjetrit, të dy e dimë mirë se ç'ka në zemrën e secilit". Si duhet t'ua shpjegojë mësuesja fëmijëve të klasës së tretë, këtë marrëdhënie mes një mjeku anglez dhe një vajze shumë të bukur jetime? Kështu siç është vizatuar kjo marrëdhënie në këtë tekst, të gjithë mendojnë se këtu nuk ka asnjë lloj marrëdhënieje tjetër mes këtyre të dyve veç pasionit dhe simpatisë së thellë që mjeku provon për një fëmijë. Detajet dhe fjalët kyç janë sytë e bukur të vajzës, pra bukuria e saj dhe pasioni i mjekut anglez. Veprimi i këtij tregimi ndërtohet vetëm mbi pasionin e verbër të një burri me një vajzë jetime.
A thua mund ta quajmë miqësi?
Dhe e fundit, a do të pranonin autorët që kanë lejuar botimin e këtij teksti që ta nisnin vajzën e tyre 8 vjeçe në një shëtitje me një burrë anglez që do t'i jepte dhe një drekë me peshk në një anije lundruese?! Përgjigjja mund të jetë se ky është trillim. Po është trillim në kuptimin që një ngjarje e tillë nuk ka ndodhur, por ky tekst është një reportazh i shëmtuar për një pasion pervers si pedofilia. Të duket sikur edhe emri i vajzës - Jehonë - është gjetur nga autori i ashtuquajtur anglez, që të përhapë një sëmundje të pështirë te një brez i brishtë dhe i pambrojtur. Nyja lidhëse e mjekut me vajzën në tregim është bukuria e vajzës. Pra, ne do të pranonim një miqësi të një të huaji me një vajzë shqiptare, në rastet kur ajo ishte e verbër apo e vuajtur, e sëmurë apo e drobitur dhe ky engjëll vjen e i ndryshon jetën.
Mirëpo, këtu, ai vjen për tjetër punë dhe sapo e sheh jetimen me flokë kaçurrela dhe me sy bojë kafe thotë se është fëmija më i bukur shqiptar dhe pas kësaj vjen dhe e takon edhe 19 herë të tjera. Pra, pasioni i tij për të është pasion që ka lindur nga bukuria, është joshje dhe pas çdo joshjeje fshihet edhe pasioni për ta shijuar, ose për ta realizuar...
Flona Demollari, G. Shekulli
No comments:
Post a Comment