Fitohet apo blihet ?

Shkrimtari i ndjerë Petro Marko, tregonte se në vitet 20' të shekullit të kaluar, kur ai kërkonte punë si mësues në Ministrinë e Arsimit, pranonte se vendi i punës duhej blerë në administratën e paaftë e të korruptuar.

Ky nuk eshte nje shembull per te argumentuar ne menyre sentimentale nje fakt te hidhur personal, familjar apo shoqeror, detaj qe peshon me shume se argumenti historik. Shembujt ne kohe jane te shumte. Nje prej tyre dhe nga me befasuesit, gati 100 vite pas Petro Markos, konkretizohet kur sot shikon neper bashkite kryesore apo dytesore te vendit ose komuna, drejtore drejtorish dhe nepunes te tjere te larte qe mezi dine te hartojne nje plan pune dhe nuk kane njohuri as te hapin kompjuterin e zyres se tyre. Shpesh ata vijne nga nje e kaluar e erret dhe permes pushtetit qe marrin bllokojne procesin e zhvillimit dhe perfshirjes te armates se kualifikuar neper vendet e merituara.

Pyetja qe rendom shtrohet here pas here dhe ne dukje shfaqet naive eshte: Fitohet apo blihet sot nje vend pune?

Brenda pak minutave, ne sistemin me efikas momental te komunikimit "Facebook", nje numer i madh opinionesh shpreheshin se: "Vendi i punes falet...merret me tender...fitohet me leke...sistemi i marrjes se intervistave eshte vendim formal, sepse eshte zgjedhur kohe me pare fituesi, etj."

Parimisht, dikur thuhej se te jesh i suksesshem ne jete duhet jo vetem te jesh i zoti, por edhe te njohesh njerezit e duhur ne kohen e duhur. Dhe nuk eshte gabim. Te gjithe kemi nevoje per dike te na hapi deren, ama duhet te jemi ne ata qe te kalojme pragun. Por ceshtja e mikut eshte bere me e sofistikuar, me pragmatike dhe materiale, duke u konvertuar ne "peshqeshe" dhe kosto te mirefillte financiare. Problemi kryesor eshte mentaliteti qe shoqeron mjedisin ne teresi, i cili ka nje prapavije te ngjashme historike, por tanime eshte ashpersuar dhe ka marre forme hibride e teper te nderlikuar.

Sistemi i farefisnise dhe i miqesise eshte kthyer ne nje zinxhir te hekurt dhe shume te veshtire per tu thyer, duke burgosur keqas shoqerine shqiptare.

Edhe per te bere nje pune te rendomte duhet te gjesh mik ose te investosh "nje kafe". Ky eshte me shume se nje sistem i coroditur, i paskrupullt, i pabese dhe aspak tolerant ndaj meritokracise. Shoqerise sone i nevojiten modele. Per shembull ne shtete te tjera perendimore miqesia mund te funksionoje ne nivelin e rekomandimit, qe do te thote se nje perfaqesues i njohur dhe i besuar i shoqerise, duke e njohur kapacitetin dhe aftesine e punekerkuesit rekomandon edhe pozicionin e tij real te punes. Ndersa tek ne, shkallet e karrieres nuk percaktohen mbi baze aftesie dhe shkollimi, por tendence per tu gjendur i devotshem ne militantizem dhe servilizem.

Pergjate rrjedhes se civilizimit, ne shqiptaret jemi shquar ne planin intelektual, gjuhesor, historik dhe etnik, fakte relevante permes te cilave mund te themi se lidhjet farefisnore dhe miqesore kane qene shume te ngushta. Jane lidhje te lashta shpirterore, admirime reciproke, bashkeperkime, perngjasime e konkordanca, te cilat ne mund t'i integrojme si vlera evropiane te popullit tone. Ka edhe nje problem tjeter. Shpesh ne e konstatojme dhe perpiqemi ta demaskojme realitetin duke e kritikuar ate. Ne fakt nuk eshte e rendesishme venia pas murit e kesaj dukurie qe po parashtrojme, por dimensioni i perspektives per ta orientuar ne nje sistem tjeter filtrimi.

Deri tani, fitimi i punes me kriter aftesine eshte i rralle, ndersa qendrueshmeria per ata qe jane me fat mbetet gjithmone ne rrezikun e fasades se berrylave qe shtyjne pambarimisht njeri-tjetrin. Sic ndodh ne nje referendum, kur populli vendos per nje cikel te ri sistemesh, ne kuadrin e kesaj dukurie nevojitet te behet nje seleksionim themelor i te gjithe administrates sone, e cila duhet te fitoje se pari pavaresine politike nga kredot partiake dhe elementet e saj te zgjidhen nga nje kaste e diferencuar intelektualesh, te cilet ende po qendrojne ne hije dhe po vuajne nga neglizhenca e pushtetit te politikes biznesmene dhe mediatike, qe ka rrembyer cdo gje per vete, duke e kthyer ne monopol.

Themelet e ketij shteti jane tendosur ne armaten e te punesuarve, tek te cilet njohurite dhe cilesite njerezore nuk jane kerkuar, keshtu qe do te vazhdoje te funksionoje e te ekzistoje edhe pas tyre e pas nesh fenomeni i fitimit te punes me mik ose para. As roli i Kasandres dhe as i pozitivistit nuk mund ta ndryshoje kete sistem.



Nga Isidor Koti, Koha Jonë