Raporti : Në Shqipëri 1 në 4 gra dhunohen.

Dhuna, prezente edhe ndaj fëmijëve

Raporti më i fundit për dhunën në familje, dhe kryesisht për dhunën ndaj grave, tregon qartazi se dhuna është prezente në forma nga më të ndryshmet në familjet shqiptare. Sipas këtij raporti, një në katër gra në Shqipëri dhunohen.

Ndal dhunës !

Kryetarja e shoqatës “Në dobi të gruas shqiptare”, Sevim Arbana, në një intervistë për “Gazeta Shqiptare” ka treguar histori rrëqethëse të vajzave dhe grave të cilat dhunohen dhe janë ende të detyruara të jetojnë me burrat e tyre për shkak të pamundësisë ekonomike, mungesës së një shtëpi apo pune. Por, ajo tregon se dhuna nuk është në nivelet e para 10 viteve, kjo pasi edhe shteti nuk është aq pasiv sa më parë. Por, pika ku ajo ngulmon më tepër është rritja e shërbimeve sociale që ofrohen falas për gratë e kësaj kategorie. “Duke iu referuar raporteve ndërkombëtare për vendin tonë, 1 në 4 gra në Shqipëri dhunohen, duke pasur parasysh raportin e 2005-2007. Por, dhuna nuk është në nivelet e para 10 viteve, pasi dhe shteti nuk është më aq pasiv. Sot janë bërë ligje dhe gratë kanë përkrahje prej tyre. Por, ajo që shteti duhet të bëjë, që ne i bëjmë akoma presion dhe nuk e ka bërë, është rritja e shërbimeve sociale ndaj grave, duhet të jetë më prezent në grupet që kanë nevojë”, - ka sqaruar Sevim Arbana. Shoqata “Në dobi të gruas shqiptare” prej gati tre viteve ka ndërmarrë një aksion për gratë e vrara, raste të cilat janë të shumta, midis tyre edhe rasti i Erieta Avdylit, Irena Selit dhe Fiqerete Qinami. Por, është shumë e rëndësishme të përfshihen dhe burrat për t’u emancipuar gratë.
Në këtë kontekst kemi fi lluar që herët të artikulojmë të drejtat e grave si të drejtat themelore, shkollimi, punësimi të cilët janë faktorët kryesor me të cilët ne punojmë. Projektet e zhvillimit janë ato me të cilat merremi më tepër. Grupi i grave është i fokusuar vetëm tek gratë, përditë telefonojnë gra të cilat kërkojnë punë, përmes agjencisë së punësimit. Ky është një program tjetër me të cilën ne ndihmojmë gratë e ardhura në zonat periferike të Tiranës dhe në zonat e varfra të Shqipërisë. Agjencia e punësimit i trajnon ato në komunikim dhe në anën profesionale për pastruese shtëpie, kujdestare për të moshuarit dhe për bebisiter. Ne i trajtojmë, i japim një diplomë e cila njihet nga shteti, sepse jemi të licencuar nga Ministria e Punës, më pas ne u gjejmë punë këtyre grave, ndërkohë që bëhet një kontratë mes punonjësit dhe punëmarrësit ku respektohen të... Trashëgimia e gabuar e nënave tona Opinion për këto tre raste ajo ka theksuar se do t’i çojnë dosjet në Strasburg, pasi Drejtësia shqiptare nuk po u jep përgjigje. Rastet e dhunës në vendin tonë janë të shumta, gjë që e dëshmon më së miri edhe numri i lartë i telefonatave që vijnë në ‘Telefonin Grua: 2247502’, pranë kësaj shoqate, ku çdo ditë telefonojnë më shumë se 5 apo 6 gra të dhunuara.

Ndal keqtrajtimit !

Zonja Arbana, mund të bëni një përshkrim të aktivitetit të shoqatës “Në dobi të gruas shqiptare” dhe nëse vihet re ndryshimi që ka ndodhur ndër vite?

Shoqata “Në dobi të gruas shqiptare” është një shoqatë e hershme. Që në vitin 1993 shtrihet në të gjithë Shqipërinë, kemi më shumë se 100 veta staf. Kryesisht jemi të fokusuar në të drejtat e grave të reja, dhe në këtë kontekst ngremë të gjitha aktivitetet tona. Aktivitetet janë qendra shërbimi, qendra multidisiplinare, kryesisht qendra komunitare që punojnë me fëmijët, gratë, por pa përjashtuar burrat. Duke qenë një lëvizje grash, është shumë e rëndësishme të përfshihen dhe burrat për t’u emancipuar gratë. Në këtë kontekst kemi fi lluar që herët të artikulojmë të drejtat e grave si të drejtat themelore, shkollimi, punësimi të cilët janë faktorët kryesor me të cilët ne punojmë. Projektet e zhvillimit janë ato me të cilat merremi më tepër. Grupi i grave është i fokusuar vetëm tek gratë, përditë telefonojnë gra të cilat kërkojnë punë, përmes agjencisë së punësimit. Ky është një program tjetër me të cilën ne ndihmojmë gratë e ardhura në zonat periferike të Tiranës dhe në zonat e varfra të Shqipërisë. Agjencia e punësimit i trajnon ato në komunikim dhe në anën profesionale për pastruese shtëpie, kujdestare për të moshuarit dhe për bebisiter. Ne i trajtojmë, i japim një diplomë e cila njihet nga shteti, sepse jemi të licencuar nga Ministria e Punës, më pas ne u gjejmë punë këtyre grave, ndërkohë që bëhet një kontratë mes punonjësit dhe punëmarrësit ku respektohen të drejtat e të dy palëve. Ky është një program që ka ecur shumë dhe tregu shqiptar ka nevojë për një program të tillë. Agjencia e punësimit është një trampolinë, se këto janë gra të dhunuara, gra me probleme të mëdha, këto hyjnë me pretekstin për të gjetur punë, por gjejnë edhe asistencë psikosociale nga psikologia e qendrës. Ne këtu kemi pasur raste të tmerrshme të dhunës në familje dhe të mentalitetit patriarkal, që fatkeqësish ende mbetet prezent. Dhuna nuk është në nivelet e para 10 viteve, pasi dhe shteti nuk është më aq pasiv. Sot janë bërë ligje dhe gratë kanë përkrahje prej tyre. Por, ajo që shteti duhet të bëjë, që ne i bëjmë akoma presion dhe nuk e ka bërë, është rritja e shërbimeve sociale ndaj grave, duhet të jetë më prezent në grupet që kanë nevojë. Ne po luftojmë që të ngremë ura bashkëpunimi me shtetin për grupet në nevojë. Në telefonatat që bëjnë gratë kanë pësuar dhunë të tmerrshme, disa kërkojnë të ikin nga shtëpia të shkojnë në strehëza, por të tilla në Tiranë nuk ka, ka një në Elbasan, ka një në Kuçovë.
Si filozofi shoqata është kundër strehëzave, sepse gratë e dhunuara i shtojnë vetes një problem shumë të madh duke ikur nga shtëpia; humbet shtëpinë, bashkëshorti fut një femër tjetër, mund dhe ta shes shtëpinë. Ne nuk jemi dakord që të shkojnë në strehëza, në ligj thuhet se dhunuesi duhet të largohet nga shtëpia, jo viktima. Kjo është e largët që të implementohet, por nga ana tjetër ende nuk ka strehëza. Ne kemi dhe një program për fëmijët dhe adoleshentët në vështirësi, program që e zhvillojmë prej 10 vjetësh, ne kemi diplomuar mbi 3500 të rinj në profesionin kuzhinier, hidraulik, rrobaqepës, elektricist, etj. Por, ajo që është dramatike është se kemi raste të shumta të dhunës ndaj fëmijëve dhe të rinjve. Kemi një vajzë tani që është larguar nga shtëpia, do ta çojmë në qendrën e Elbasanit. Ajo është vetëm 19 vjeç, ka një fëmijë dy vjeç, prindërit e kanë braktisur që foshnje, e ka rritur gjyshi me gjyshen, të cilët e kanë martuar që 12 vjeçe me një djalë që është jo vetëm handikap, por përdor drogë, nuk është i zoti, e dhunon, nuk i pranon fëmijën, etj dhe ne nuk jemi të zotët ta përkrahim për t’i ndryshuar jetën.

Përkrahja që jep policia, prokuroria, a ka ndryshuar nga disa vite me parë?

Ne e ndiejmë diferencën që kanë pësuar institucionet ndaj këtyre problemeve, sidomos policia, janë të gatshëm për të ndihmuar dhe është një bashkëpunim shumë i mirë. Por, për sa i përket hallkave të tjera, ne kemi 3 vjet që kemi filluar një nismë, një program i madh kundër dhunës në familje, që identifikohet me disa vajza të vrara, është Erieta Avdyli, e vrarë në 2000, Irena Seli, është Fiqeretja e Bërxullit që e vrau babai dhe u dënua vetëm me 7-8 muaj, është Stela e shumë e shumë të tjera, ku të gjitha kanë pësuar dhunë nga burri, nga i dashuri, babai etj. Ne kemi marrë 3 raste, Erieta Avdylin, Irena Seli dhe Fiqerete Qinami, kemi 3 vjet që përplasemi mes prokurorisë dhe policisë. Prokuroria nuk na ka sjellë asnjë përgjigje për Fiqereten dhe për Erietën, ku dosja e kësaj të fundit nuk është as e mbyllur dhe as e hapur. Për Irena Selin kemi marrë para dy ditësh një përgjigje nga prokuroria e Durrësit, që dosja ndryshon nga zhdukje personi në vrasje me dashje. Në këto raste nuk po gjendet kush është vrasësi, natyrisht që vrasësit janë burra, nuk po themi bashkëshortët, por janë burra. Drejtësia shqiptare duhet të gjejë vrasësin e vërtetë të këtyre viktimave. Ne do t'i nismi dosjet në Strasburg, se Drejtësia shqiptare nuk po na jep përgjigje. Kjo është nismë e madhe që ka të bënë me ndryshimin e mentalitetit. Kjo është shumë e rëndësishme, sepse mentaliteti ndryshon vetëm nëpërmjet ligjit dhe jo me llafet tona, me disa protesta në rrugë apo presionet që ne mund t'i bëjmë shtetit.

Duke u bazuar në rastet e denoncuar në shoqatën tuaj, ku mendoni se e ka zanafillën dhuna në familje?

Dhuna është një trashëgimi në mentalitetin shqiptar, duke qenë shoqëri patriarkale që dalëngadalë u zhvillua. Në kohën e diktaturës u ndryshuar me forcë mentaliteti, bëri disa ligje që e propagandoi gruan shumë të barabartë, ndërkohë që nuk ishte fare e barabartë, por dhuna deri diku u zhduk se ishte një sistem diktatorial. Por, në vitin 1990 me lirinë e mendimit, me lirinë e veprimit, me anarshinë e çdo gjëje që shoqëroi zhvillimin shqiptar, duke pasur një të kaluar shumë primitive dhe patriarkale, u duk haptazi që dhuna ishte prezente në shoqërinë shqiptare. Dhuna ndodh në ato familje ku gratë kanë minuse në edukim, kanë minuse në avantazhet e tjerë, si të dalin nga shtëpia. Një grua që është e punësuar, ka një ekonomi të sajën, është shumë më pak e mundshme ta dhunosh. Nuk themi që është e pamundur, se ka dhe raste të tilla, por përqindja është shumë e pakët. Nëse ne do të arsimojmë gratë, do t'i nxjerrim nga dyert e shtëpive që të punojnë, atëherë ato kanë shumë më pak mundësi të jenë të dhunuara. Por, dhe të jetuarit në familje shumë të mëdha, ikja e burrave në emigracion, kthimi i tyre 1 herë në vit, xhelozitë i shtojnë rastet e dhunës. Ka raste dhune ndaj grave që janë për t'u bërë filma. Një histori e tillë është rasti i gruas në një fshat të Elbasanit, që e vret bashkëshorti. Pasi ai ishte kthyer për Vitin e Ri, e shoqja kishte parë filma porno dhe bën seks në një formë tjetër, ai i thotë ku i ke mësuar këto dhe e vret. Megjithatë, duke e krahasuar me fillimet e shoqatës tonë, ne na u deshën 10 vjet të bënin gratë që të mos heshtnin kur dhunoheshin, dhe ato filluan të flasin. Denoncimi i dhunës është një akt pozitiv.

Sa raste ka përditë që femrat denoncojë dhunën që ushtrohet ndaj tyre?

Në telefonin tonë ka përditë 5-6 raste, denoncojnë dhunën dhe kanë probleme të ndryshme. Çdo ditë psikologia jonë asiston psikologjikisht dy gra. Duke iu referuar raporteve ndërkombëtare për vendin tonë, 1 në 4 gra në Shqipëri dhunohen, raporti i 2005-2007. Dhuna ekziston, është shumë e egër, ka të bëjë me mentalitetin, por fakti që janë bërë ligje kjo është pozitive. E rëndësishme tani është që këto ligje të zbatohen dhe të mos mbesin vetëm në letër. Siç thashë në rastin e strehëzave më sipër, përse asnjë dhunues nuk kapet dhe të largohet nga shtëpia? Duhet të punojnë të gjitha institucionet, shoqata ime është një levë e parëndësishme, ndërkohë që levat e tjera nuk punojnë.

Po probleme të tilla, që gruaja ka denoncuar dhunën dhe e ka kërcënuar i shoqi?
Po, ka plot raste të tilla, vijnë, ndjekim seancat dhe tërhiqen, pasi kanë disa rrethana që dhe ato tremben dhe nuk kanë faj, se bashkëshorti i kërcënon se do t'u marrë fëmijën, apo kërcënime për pjesëtarët e tjerë të familjes së saj. Por, një problem tjetër është se nëse vjen një grua që kërkon asistencë juridike, kërkon të divorcohet, ne japim vetëm asistencë psikologjike dhe sociale dhe i dërgojmë në një shoqatë tjetër, "Qendra avokatore e grave" për të marrë asistencën juridike. Ajo shoqatë i bën falas të gjitha, këtë e bëjmë në Tiranë, por në zonat e tjera nuk kemi mundësi, prandaj institucionet duhet të kenë shërbime falas për këto target-grupe, sepse nuk kanë mundësi të paguajnë. Një divorc shkon deri në 500 mijë lekë të vjetra, ku do t'i gjejë kjo grua këto para?

Gratë që dhunohen divorcohen në shumicën e rasteve?

Jo, në përgjithësi jo, rikthehen prapë tek burrat. Por, ka dhe raste që divorcohen. Që ato të divorcohen duhet të kenë përkrahje të familjes, të ambientit ku jetojnë, të kenë një ekonomi. Çështja ekonomike është dhe kryesorja, se nuk e mbështet ekonomikisht as familja e saj. Shteti duhet të jetë më prezent për të drejtën e grave në pronë, në shëndetin e saj, duhet nisur që në bankat e shkollës, ku të mësohet se femrat dhe meshkujt janë të barabartë dhe kanë të njëjtat të drejta. Pjesa më e madhe e shoqërisë shqiptare jeton në fshat, rreth 60 për qind është shoqëri fshatare. Edhe pse ato kanë lëvizur në qytete, komportohen me mentalitet rural, mentalitet i cili mund të ndryshojë me ligje, me edukim dhe punësim.


A ka raste që vijnë dhe burra sepse keqtrajtohen nga bashkëshortet?

Jo. Shumë raste të rralla mund të jenë, për të mos thënë që vetëm një burrë ka ardhur.

Ermelinda Hoxhaj, G. Shqiptare