“Shqipëria, “lavatriçja” e pastrimit të parave të pista në Europë”

DASH ka gati raportin “e frikshëm” për paratë e pista në Shqipëri. Në skemë qarkullojnë miliarda dollarë, ku janë përfshirë dhe bankat private.

“Shqipëria mbetet një vend problematik dhe një “lavatriçe” operative e pastrimit të parave të të gjitha rrjeteve dhe organizatave ndërkombëtare kriminale që veprojnë në Euro-Azi”.


Ky ishte një prej pasazheve drithëruese të raportit më të fundit të Departamentit Amerikan të Shtetit, hartuar posaçërisht për Shqipërinë, disa pasazhe të të cilit gazeta “Albania” i ka siguruar në mënyrë konfidenciale ende pa u publikuar. Ky raport, i cili ende nuk është bërë publik, pritet të dalë vetëm në fund të këtij viti, ose në fillim të vitit 2010. Megjithatë, disa kopje jozyrtare të tij kanë arritur në rrugë informale edhe në tryezat e disa prej institucioneve më të rëndësishme të shtetit shqiptar. Në njërin prej këtyre institucioneve edhe gazeta “Albania” ka mundur që të sigurojë vetëm disa pasazhe të marra me shënime nga ky raport tronditës, të cilat publikohen sot. Raporti, në mënyrë tepër specifike, i referohet fenomenit të pastrimit të parave të pista në rajonin e Ballkanit dhe kanalizimit të këtij fenomeni në ekonominë shqiptare e pushtuar nga evazioni. Sipas raportit, “Shqipëria është udhëkryqi ose stacioni i fundit prej nga ku këto para rikthehen në sistemin formal të ekonomisë të vende europiane, pasi janë përzierë me paratë e fondeve publike dhe atyre të dhëna nga donatorët e huaj për investime të ndryshme publike”. Në raport përmenden të detajuara edhe mënyrat se si bëhet e gjithë skema e pastrimit të parave të pista në vendin tonë, institucionet private dhe shtetërore që janë të përfshira në të, e deri tek emra të përveçëm kompanish dhe individësh që i drejtojnë ato dhe që kanë pasur ose kanë aktualisht edhe lidhje me politikën. Nga e gjithë analiza e detajuar që raporti i bën këtij fenomeni, del qartë në pah se ekonomia shqiptare funksionon fare qartë si një lavatriçe gjigante e pastrimit të parave të pista.

Raporti

“Pas vitit 1997, kohë kur shteti shqiptar pati probleme serioze me skemat e pastrimit të parave të pista që vinin nga i gjithë rajoni i Ballkanit dhe Europa Lindore, të cilat u zyrtarizuan në aktivitete kompanish fantazma pa aktivitete të mirëfillta ekonomike që në fund rezultuan si subjekte piramidale të mashtrimit financiar, në të cilat u përfshinë 2/3 e popullatës shqiptare, fenomeni vërehet të jetë aktivizuar sërish me ritme më të shpejta, por me skema më të kamufluara dhe tepër të komplikuara”, - citohet në raportin ende të papublikuar të DASH-it “Mbi pastrimin e parave të pista në Shqipëri”. Raporti vijonte më tej dhe më konkretisht në pjesën përfundimtare të tij se “institucionet publike financiare dhe agjencitë investiguese të shtetit shqiptar nuk janë të impenjuara sa duhet në bllokimin e këtij fenomeni, madje krerëve kryesorë të tyre duket sikur problemi u bën pak përshtypje”. Raporti përmend konkretisht, në paragrafët e tij, edhe faktin se “nga investigimet dhe konkluzionet disavjeçare del që një numër i lartë zyrtarësh e ish-zyrtarësh janë përfshirë në pastrimin e parave të drogës, të trafiqeve të ndryshme të paligjshme, veçanërisht atij të armëve, si dhe në të tjera aktivitete që kanë një profil më legal dhe serioz, duke bërë që t’u lindë nevoja dhe mundësia e bërjes së qarkullimit të parave të pista, të cilat, pas përfshirjes në aktivitete legale (të ligjshme), hidhen në qarkullim, por pjesa kryesore, 99 për qind, del sërish nga territori i Republikës së Shqipërisë dhe dërgohet në shtetet e Bashkimit Europian”.

Informacioni zyrtar

Burime konfidenciale nga Ministria e Financave, por edhe nga institucione investiguese në varësi të saj, konfirmuan për gazetën “Albania” se: “Qeveria jonë është vënë në dijeni të një raporti sekret tepër kritik të Departamentit Amerikan të Shtetit, që besohet se mund të bëhet publik këtë fundvit apo në fillim të vitit tjetër”. Sipas burimeve nga kjo ministri, të cilat konfirmojnë edhe informacionet e siguruara prej gazetës, në raport thuhet se “nuk është bërë asgjë në drejtim të luftës së pastrimit të parave dhe se strukturat shtetërore që janë ngritur për të goditur këtë fenomen, thuajse janë inekzistente”. Me tej, në pasazhet e raportit, thuhet: “Sikurse rezulton, një numër i lartë zyrtarësh dhe pushtetarësh aktualë dhe ish-pushtetarë janë të implikuar në këtë proces”.

Subjektet e përfshira

“Paratë e drogës, të armëve apo të fituara nga rrugë të tjera informale, nga kontrabanda kryesisht e lëndëve të para të ndaluara, substancave dhe produkteve kimike, nga kontrabanda e cigareve, të gjitha të qarkulluara kryesisht nga grupet kriminale dhe organizatat e Lindjes, po pastrohen në Shqipëri”, - shkruhet në një prej paragrafëve të kapitullit “Procedurat dhe rrugët e ndjekura për pastrimin e parave nga grupet kriminale” të raportit “Për pastrimin e parave të pista në Shqipëri”. Raporti vijon më tej: “Fushat ku po hidhen (investohen) këto para kryesisht janë: ndërtimi, shitblerja e pronave dhe e tokave, kryesisht në zonat bregdetare dhe ato bujqësore, biznese të tjera si industria kimike dhe minerare, eksportet, investimet në arsim, si në hapjen e universitete private dhe së fundi në investime në sektorin medicinal dhe spitalor privat. Në këtë proces qarkullimi të aseteve dhe parave janë implikuar edhe banka private, agjenci sigurimesh dhe agjenci imobiliare, të cilat duket se janë të pasulmuara nga shteti. Këto subjekte ndihmojnë me anë të shumave që depozitojnë në llogari të subjekteve të ndryshme, apo dhe kredive në shuma të konsiderueshme që japin për aktivitete të pashpjegueshme në mënyrë ligjore dhe verbale, të cilave u bashkëngjiten më pas dhe fondet e parave që vijnë nga rrugët informale. Këto subjekte nuk kontrollohen as nga zyrat e taksave dhe institucionet financiare që përgjigjen për mbikëqyrjen e tyre”. Të dhënat e tjera që pasqyrohen të detajuara tregojnë se çdo vit në Shqipëri pastrohen miliarda dollarë, shuma e të cilave ka arritur edhe sa PPB-ja e Kanadasë, të cilën raporti e ka marrë si njësi krahasuese.

Mënyrat e pastrimit

Raporti i DASH-it shpjegon të detajuara edhe format e pastrimit të parave, se si kryhet procesi nga krimi i organizuar ekonomik. “Ai kalon në tri faza, të cilat bëjnë përzierjen (bashkimin) e fondeve të përfituara ilegalisht me fondet ligjore, që vënë në lëvizje ciklin ekonomik ligjor. Faza e parë është ‘hyrja’, në të cilën ‘pastruesi’ (subjekt ose individ) fut paratë ‘e pista’ në sistemin financiar ligjor, duke përdorur të gjitha instrumentet financiare që ka në dispozicion, si çeqet, kambialet e udhëtimit, apo kartat me anë të të cilave bëhen transferta parash edhe në shuma të konsiderueshme. Metodat depozituese janë më të thjeshta, por më të përdorura, siç mund të jetë: ndarja e shumave të mëdha në pjesë më të vogla, depozitimi i tyre në banka në format e llogarive bankare me emra të ndryshëm, që më vonë, ashtu si çeqet, do të ribashkohen dhe do të depozitohen në llogari bankare të lokaliteteve të tjera. Faza e dytë është ‘tjetërsimi’. Kjo është faza gjatë së cilës fondet e futura më parë në sistemin financiar ligjor konvertohen ose thjesht transferohen nga njëra bankë në tjetrën, anembanë sistemit bankar të vendit. Në fazën e tretë, të quajtur ‘integrim’, fondet, thuajse ‘të pastra’ rihyjnë në ciklin ekonomik ligjor, për t’u investuar ose konvertuar në mallra me vlerë ose pasuri të patundshme”, - thuhej në pasazhin e kapitullit “Procedura të ndryshme të konstatuara nga investigimi mbi pastrimin e parave”, pjesë e raportit.
Më tej thuhet: “Pastrimi i parave është një fenomen që përmbledh në vetvete dy krime të ndryshme: i pari, krimi kryesor, i cili sjell të ardhura që kanë nevojë ‘të pastrohen’; i dyti, krimi që kryen tjetërsimin e prejardhjes ilegale të fondeve”.

Raporti i Progresit: “Pastrimi i parave, problem madhor për Shqipërinë”

Në Raportin e Progresit që publikoi pak ditë më parë Komisioni Europian thuhet se Shqipëria është në fazat fillestare në luftën kundër pastrimit të parave, dhe ky fenomen mbetet një shqetësim madhor. “Raportohet progres i moderuar në luftën kundër pastrimit të parave, i cili vazhdon të jetë një problem madhor”, - thuhet në dokumentin e publikuar nga Brukseli. Sipas tij, ligji për pastrimin e parave dhe financimin e terrorizimit hyri në fuqi në shtator të vitit 2008 dhe zbatimi i legjislacionit është bërë tashmë. “Duhen bërë përpjekje të mëtejshme në përfshirjen e standardeve ndërkombëtare sipas rekomandimeve të FATF dhe konventave të Këshillit të Europës dhe të OKB-së, për futjen e tyre në ligjin e brendshëm”, - konstaton Raporti. Ai shton se nuk janë adoptuar ende strategjia dhe plani i veprimit për shmangien e pastrimit të parave. Raporti i Progresit konstaton se “kapacitetet teknike dhe administrative të Drejtorisë së Përgjithshme të Pastrimit të Parave (Njësia e Inteligjente Financiare) kanë shënuar progres krahasuar me periudha të mëparshme, duke shtuar stafin, duke u trajnuar dhe pajisur me mjete të teknologjisë dhe informacionit. Numri i transaksioneve të dyshimta, sipas informacioneve të marra nga Drejtoria e Pastrimit të Parave, ka ndryshuar në mënyrë domethënëse përgjatë viteve dhe nuk ka trend rritës në bazë të të dhënave të bëra publike. Një memorandum mirëkuptimi ka hyrë në fuqi në korrik të vitit 2009, i firmosur midis Drejtorisë së Pastrimit të Parave dhe Drejtorisë së Përgjithshme të Doganave. Numri dhe cilësia e inspektimeve nga DPP është rritur. Megjithatë, kapaciteti në tërësi i DPP-së mbetet i kufizuar, veçanërisht në drejtim të niveleve të larta të grupeve kriminale dhe transaksioneve të dyshimta me vlerë të lartë në valutë. Ndryshimet e shpeshta të stafit në nivele të larta dhe koordinimi me Zyrën e Prokurorisë së Përgjithshme mbetet problematike, ndonëse raportohen disa përparime më kushtet dhe numrin e rasteve të verifikuara nga DPP kohët e fundit. “Në tërësi, Shqipëria vazhdon të jetë në fazat fillestare në lidhje me realizimin e objektivave në këtë fushë”, - konkludon raporti. Sipas tij, “është duke u bërë një progres i moderuar vetëm në luftën kundër pastrimit të parave dhe ka nevojë për të kompletuar strukturën ligjore dhe të adoptohen ligjet njëri pas tjetri, si dhe duhet nxitur bashkëpunimi midis Policisë dhe Gjyqësorit”.


Ervin KOÇI, G. Albania