“Pse Evropa shkroi për tre shekuj mbi 300 libra për Skënderbeun?”
Argumenti 3
Produkti “libër” përbën një objekt me dy subjekte:
- Atë që e shkruan, filozofi, historiani, shkrimtari, publicisti etj.
- Atë që e lexon student, studiues, politikan njerëz me interesa kulturore dhe politike.
Midis këtyre dy subjekteve ekziston fluidi jetë (ekonomi-kulturë-politik) prej së cilës lindin interesat e dy subjekteve të mësipërme për të ekzistuar njëri si shkrues tjetri si lexues dhe ne na rezulton me produktin “libër” si shprehje e këtij fluidi.
Një panoramë mbi Mesjetën në Mesdhe
(shek.V-XV)
- Oksidenti, pas dyndjes gjermanike dhe së fundi sllave u rrënua tërësisht dhe pese shekujt e parë (V-X) zhvilloi kryesisht jetën rurale, pastaj vijnë senjorët, vasalët, princat dhe mbretërit. Ekonomia tërësisht e rrënuar, mbizotërim i tregut prej bregut Mesdhe që ishte në varësi të Bizantit dhe më vonë edhe të botës Arabe (në Spanjë). Prej kësaj periudhe, si pasojë e pranisë aktive në shumë fusha të ekonomisë së oksidentit të sotëm trashëgohen ende emra arabë.
- Bizanti pas rezistencës ndaj sllavëve njohu prosperitetin e paparë gjatë periudhës 1000 vjeçare në Mesdhe.
1- Mbajti timonin e vazhdimësisë perandorake duke përcaktuar vazhdimësinë e jetës në Mesdhe.
2- Rifuti fenë kristiane në Oksident e ri, kristianizoi sllavët e Ballkanit dhe më tej deri në Moskë.
3- Transmetoi në Oksident e ri kulturën Antike si pikë frymëzimi për etapat e zhvillimit – Humanizëm-Ri-lindje.
4- Dha bazat, hodhi themelet e ndërtimit të Universiteteve të këtij Oksidenti që shohim sot.
5- Në ekonomi transmetoi zejtaritë, ndërtimtarinë, tregtinë, lidhjen me botën e lindjes, etj.
6- Kisha u bë një me shtetin, gjë e cila u transmetua në modelin sllav të shtetit.
7- Botës muslimane i transmetoi modelin e ndërtimit të shtetit sipas atij në Siri (shek. e VII).
8- Botës sllave i dha modelin e ndërtimit të shtetit (Cezar-Car), fenë, shkrimin glakolitik-cirilik.
- Bota Muslimane. Zhvilloi mbi kulturën romako-bizantine atë arabe dhe pati një pjesëmarrje aktive në Tregun Mesdhetar.
Ku ishte Etniteti ynë gjatë 1000 vite Mesjetë?
1- Justiniani -vazhdimësia e Perandorisë Romake në lindje ishte dardan, nip i Perandorit Justin (po dardan). Ishte pikërisht ky që:
- Pushtoi Mesdheun e Oksidentit pas rënies së këtij të fundit dhe krijoi vazhdimësinë e Perandorisë me dy kryeqytete Ravenën (Itali) dhe Kostandinopolin (Stambolli).
- Vazhdoi tregtinë e produkteve nga Lindja në Perëndim.
- Mblodhi ligjet romane nën emërtesën – “Kodi i Justinianit”, falë së cilës u ruajt dhe u transmetua në Oksident e drejta romake (Ligji).
- Konfirmoi lidhjen e shtetit me fenë dhe e trashëgoi edhe në vepra monumentale me Shën Sofinë në Kostandinopol dhe Shën Vital në Ravenë.
2- Në shek. IX-XI Bizanti njeh në sajë të perandorëve “me origjinë maqedonase” (në fakt janë me origjinë ilire, epirote, dardane, maqedonase), një prosperitet të ri nga i cili do të transmetojë jo vetëm tregtinë, zejtarinë, ndërtimtarinë por kryesisht literaturën bizantine antike e fetare në Oksident. Këtu fillon hedhja e bazave të para të universiteteve të ardhshme të Evropës.
Për Oksidentin që kishte filluar formimin e shteteve-kombe kjo njohje teorike ishte vendimtare (fillon me Perandorinë e Shenjtë gjermanike me qendër Austrinë - shek. X, dhe përfundon në fillim të shek. XIX-XX me Luftën e parë Botërore).
Një shëmbull i transmetimit të kësaj literature bizantine jo vetëm nga Konstandinopoli por pikërisht prej popullsive bizantine është Statuti i Shkodrës i kësaj periudhe i gjetur sot në arshivat e Venecias.
Situata në Oksident në shek. XV kundrejt Perandorisë Otomane
- Anglia, në luftë civile (Familjet e mëdha - dy trëndafil). Niveli i zhvillimit në bujqësi, blegtori, punishtet e para të tekstilit edhe ka filluar tregtia-detare. Në këtë nivel nuk përbënte një fuqi as ekonomike dhe as ushtarake.
- Franca- princat në luftë (Burgonjët dhe Bretanjët në luftë për kryesim shteti), Kisha e pasur por e nën-shtruar mbretit. Tregtarë që fisnikërohen nga mbreti. Vend pa kokë drejtuese.
- Portugalia fillon pushtimet e Afrikës veriore dhe më tej.
- Spanja, vjen nga shkëlqimi nën ndikimin arab dhe bizantin, saj tolerancës fetare pati zhvillim, por së bashku me mbretin e Napolit fillojnë lëvizjen për një katolicizëm fanatik kundër besimit hebre dhe mysliman. (është ky bosht që do mbaj forcërisht kristjanizmin në Oksident dhe për disa kohe).
- Italia, e pasur por tepër e copëtuar, veriu tregtar nën influencën e Bizantit me ndikim në Evropën e ardhshme (Duka i Milanos), Jugu i zotëruar nga tregtar bizantin që mbeten të huaj, shteti i Papës, mbi të gjitha në Firence (familja Medici) ajo që jep tonin kryesor ne Apenin.
- Gjermania, mbas vdekjes së Frederikut II, fillon copëtimit e Perandorisë së Shenjtë, bie ndikimi mbi Italinë, ndahet Zvicra, marrin vetëveprim Bohenima, Polonia dhe Hungaria që do ti japin frytet në shekujt në vazhdim.
Pra asnjë nuk përbënte një fuqi më vete, e në tërësi karakterizohen si më poshtë:
1- Tepër të dobët nga luftërat (princa në formim mbretërish dhe shtetesh),
2- Të dobët ekonomikisht nga zija e murtajës së zezë që kishte pakësuar popullsinë në gjysmën e saj. Mosha mesatare arriti 28 vjeç dhe martesat bëheshin 14-18 vjec për vazhdimësi.
3- Të dobët moralisht-Papati i ndarë në dy pjesë (i Romës dhe ai i Avinjonit) duke e pasuar konfliktin midis tyre me luftëra (skizma e madhe 1378) (bota fetare zhytur në korrupsion, magjitë në zhvillim etj.).
Kjo është arsyeja që sytë e Oksidentit të kësaj kohe të mbahen pikërisht nga dera që mund të mbante të mbyllur apo të hapur Skënderbeu për Otomanët.
Kjo është arsyeja e zhvillimit të të gjitha marrëdhënieve aktive diplomatike ushtarake dhe fetare me në krye Papën në koordinim me Skënderbeun (shiko Barletin).
Skënderbeu me stopimin që i bëri rreth tre dekada ushtrisë më të fuqishme në Mesdhe të kohës, asaj otomane krijoi për Oksidentit një periudhë 30 vjeçare për rimëkëmbje ekonomike, rikonstituimin fetar (drejtimi moral) për të shkuar më tej në procesin e krijimit të shteteve që do të njohim sot.
Në këtë proces të rritjes ku pikë referimi iluminimi ishin kryesisht figura që vijnë nga Antikiteti nëpërmjet literaturës bizantine në Evropën që rritet nuk mund të mos ishte pjesë përbërëse e referimit edhe figura e Skënderbeut si e freskët për të gjitha rezultatet që ai arriti.
Prandaj u shtjellua dhe frymëzuan jo vetëm studiues por edhe artistë, shkrimtarë e kompozitorë duke realizuar kështu misionin e tij historik në Evropë jo vetëm fizikisht (në kohë-25-30) por edhe moralisht duke u bërë shembull analize dhe frymëzimi për atë çka arriti në kushte dhe mjete krejtësisht të pamjaftueshme për këdo.
Në fund të fundit ishte ai që vendosi ekuilibrin e vazhdimësisë së zhvillimeve në Mesdhe midis Lindjes dhe Perëndimit. (fig. 1)
Ndërkohë që lind shteti Rus, Bizanti drejt rënies
• Lindja e shtetit të Rusisë:
• Shek. XIII- formohet Moska e pavarur nga Mongolia duke krijuar qendrën religjioze të varur nga Patriarkana e Konstandinopolit.
• Ivani III- (1462-1505) me 1472 martohet me mbesën e Perandorit të fundit Bizantin, duke iniciuar kështu pretendimin e formimit të “Romës së Tretë”.
Këtu fillon politika ruse, mentalitetin e së cilës e ndeshim deri në shek. e XXI ndaj vendeve ballkanike dhe më gjerë, për trashëgiminë bizantine nëpërmjet Kishës Ortodokse.
• Fundi i Perandorisë Bizantine
• Shek. XIII- në gjirin e saj lindin shtetet sllave, Bullgaria dhe Serbia, të cilat marrin nga Bizanti, modelin e ndërtimit të shtetit, Fenë dhe gërmat Cirilike pas përdorimit për në kohë të gjatë të gërmave ilire të njohura me emrin “glakolitik”(alfabet i lashtë ilir me të cilin ka shkruar dhe Shën Jeronim nga qyteti ilir i Strydonit midis Dalmacisë dhe Panonisë kur përshkruan shkretimin nga dyndjet mbi Ilirik).
• Ndërsa influenca e Bizantit mbeti vetëm tek Kisha e saj, popullsia vendase (jo ajo e ardhur sllave por ajo që sot quhet shqipfolëse) vazhdon të influencohet fuqimisht prej literaturës së trashëguar nga Antikiteti dhe artit apo Etnokulturës së vet. Kjo është arsyeja që popullsia e Bizantit vjen edhe gjatë pushtimit otoman me Identitet origjinal, e dukshme kjo në qëndrimin ndaj besimeve fetare.
Ne ishim Bizanti apo Bizantinët që mbajtën timonin e 1000 viteve ndaj dyndjeve sllave e myslimane në këtë Mesdhe.
Nga Eva Brinja, studiuese e etnokulturës, G. Ndryshe
Për më tepër:
Argumenti 1http://stopinjorances.blog
Argument 2http://stopinjorances.blog
Argumenti 3
Produkti “libër” përbën një objekt me dy subjekte:
- Atë që e shkruan, filozofi, historiani, shkrimtari, publicisti etj.
- Atë që e lexon student, studiues, politikan njerëz me interesa kulturore dhe politike.
Midis këtyre dy subjekteve ekziston fluidi jetë (ekonomi-kulturë-politik) prej së cilës lindin interesat e dy subjekteve të mësipërme për të ekzistuar njëri si shkrues tjetri si lexues dhe ne na rezulton me produktin “libër” si shprehje e këtij fluidi.
Një panoramë mbi Mesjetën në Mesdhe
(shek.V-XV)
- Oksidenti, pas dyndjes gjermanike dhe së fundi sllave u rrënua tërësisht dhe pese shekujt e parë (V-X) zhvilloi kryesisht jetën rurale, pastaj vijnë senjorët, vasalët, princat dhe mbretërit. Ekonomia tërësisht e rrënuar, mbizotërim i tregut prej bregut Mesdhe që ishte në varësi të Bizantit dhe më vonë edhe të botës Arabe (në Spanjë). Prej kësaj periudhe, si pasojë e pranisë aktive në shumë fusha të ekonomisë së oksidentit të sotëm trashëgohen ende emra arabë.
- Bizanti pas rezistencës ndaj sllavëve njohu prosperitetin e paparë gjatë periudhës 1000 vjeçare në Mesdhe.
1- Mbajti timonin e vazhdimësisë perandorake duke përcaktuar vazhdimësinë e jetës në Mesdhe.
2- Rifuti fenë kristiane në Oksident e ri, kristianizoi sllavët e Ballkanit dhe më tej deri në Moskë.
3- Transmetoi në Oksident e ri kulturën Antike si pikë frymëzimi për etapat e zhvillimit – Humanizëm-Ri-lindje.
4- Dha bazat, hodhi themelet e ndërtimit të Universiteteve të këtij Oksidenti që shohim sot.
5- Në ekonomi transmetoi zejtaritë, ndërtimtarinë, tregtinë, lidhjen me botën e lindjes, etj.
6- Kisha u bë një me shtetin, gjë e cila u transmetua në modelin sllav të shtetit.
7- Botës muslimane i transmetoi modelin e ndërtimit të shtetit sipas atij në Siri (shek. e VII).
8- Botës sllave i dha modelin e ndërtimit të shtetit (Cezar-Car), fenë, shkrimin glakolitik-cirilik.
- Bota Muslimane. Zhvilloi mbi kulturën romako-bizantine atë arabe dhe pati një pjesëmarrje aktive në Tregun Mesdhetar.
Ku ishte Etniteti ynë gjatë 1000 vite Mesjetë?
1- Justiniani -vazhdimësia e Perandorisë Romake në lindje ishte dardan, nip i Perandorit Justin (po dardan). Ishte pikërisht ky që:
- Pushtoi Mesdheun e Oksidentit pas rënies së këtij të fundit dhe krijoi vazhdimësinë e Perandorisë me dy kryeqytete Ravenën (Itali) dhe Kostandinopolin (Stambolli).
- Vazhdoi tregtinë e produkteve nga Lindja në Perëndim.
- Mblodhi ligjet romane nën emërtesën – “Kodi i Justinianit”, falë së cilës u ruajt dhe u transmetua në Oksident e drejta romake (Ligji).
- Konfirmoi lidhjen e shtetit me fenë dhe e trashëgoi edhe në vepra monumentale me Shën Sofinë në Kostandinopol dhe Shën Vital në Ravenë.
2- Në shek. IX-XI Bizanti njeh në sajë të perandorëve “me origjinë maqedonase” (në fakt janë me origjinë ilire, epirote, dardane, maqedonase), një prosperitet të ri nga i cili do të transmetojë jo vetëm tregtinë, zejtarinë, ndërtimtarinë por kryesisht literaturën bizantine antike e fetare në Oksident. Këtu fillon hedhja e bazave të para të universiteteve të ardhshme të Evropës.
Për Oksidentin që kishte filluar formimin e shteteve-kombe kjo njohje teorike ishte vendimtare (fillon me Perandorinë e Shenjtë gjermanike me qendër Austrinë - shek. X, dhe përfundon në fillim të shek. XIX-XX me Luftën e parë Botërore).
Një shëmbull i transmetimit të kësaj literature bizantine jo vetëm nga Konstandinopoli por pikërisht prej popullsive bizantine është Statuti i Shkodrës i kësaj periudhe i gjetur sot në arshivat e Venecias.
Situata në Oksident në shek. XV kundrejt Perandorisë Otomane
- Anglia, në luftë civile (Familjet e mëdha - dy trëndafil). Niveli i zhvillimit në bujqësi, blegtori, punishtet e para të tekstilit edhe ka filluar tregtia-detare. Në këtë nivel nuk përbënte një fuqi as ekonomike dhe as ushtarake.
- Franca- princat në luftë (Burgonjët dhe Bretanjët në luftë për kryesim shteti), Kisha e pasur por e nën-shtruar mbretit. Tregtarë që fisnikërohen nga mbreti. Vend pa kokë drejtuese.
- Portugalia fillon pushtimet e Afrikës veriore dhe më tej.
- Spanja, vjen nga shkëlqimi nën ndikimin arab dhe bizantin, saj tolerancës fetare pati zhvillim, por së bashku me mbretin e Napolit fillojnë lëvizjen për një katolicizëm fanatik kundër besimit hebre dhe mysliman. (është ky bosht që do mbaj forcërisht kristjanizmin në Oksident dhe për disa kohe).
- Italia, e pasur por tepër e copëtuar, veriu tregtar nën influencën e Bizantit me ndikim në Evropën e ardhshme (Duka i Milanos), Jugu i zotëruar nga tregtar bizantin që mbeten të huaj, shteti i Papës, mbi të gjitha në Firence (familja Medici) ajo që jep tonin kryesor ne Apenin.
- Gjermania, mbas vdekjes së Frederikut II, fillon copëtimit e Perandorisë së Shenjtë, bie ndikimi mbi Italinë, ndahet Zvicra, marrin vetëveprim Bohenima, Polonia dhe Hungaria që do ti japin frytet në shekujt në vazhdim.
Pra asnjë nuk përbënte një fuqi më vete, e në tërësi karakterizohen si më poshtë:
1- Tepër të dobët nga luftërat (princa në formim mbretërish dhe shtetesh),
2- Të dobët ekonomikisht nga zija e murtajës së zezë që kishte pakësuar popullsinë në gjysmën e saj. Mosha mesatare arriti 28 vjeç dhe martesat bëheshin 14-18 vjec për vazhdimësi.
3- Të dobët moralisht-Papati i ndarë në dy pjesë (i Romës dhe ai i Avinjonit) duke e pasuar konfliktin midis tyre me luftëra (skizma e madhe 1378) (bota fetare zhytur në korrupsion, magjitë në zhvillim etj.).
Kjo është arsyeja që sytë e Oksidentit të kësaj kohe të mbahen pikërisht nga dera që mund të mbante të mbyllur apo të hapur Skënderbeu për Otomanët.
Kjo është arsyeja e zhvillimit të të gjitha marrëdhënieve aktive diplomatike ushtarake dhe fetare me në krye Papën në koordinim me Skënderbeun (shiko Barletin).
Skënderbeu me stopimin që i bëri rreth tre dekada ushtrisë më të fuqishme në Mesdhe të kohës, asaj otomane krijoi për Oksidentit një periudhë 30 vjeçare për rimëkëmbje ekonomike, rikonstituimin fetar (drejtimi moral) për të shkuar më tej në procesin e krijimit të shteteve që do të njohim sot.
Në këtë proces të rritjes ku pikë referimi iluminimi ishin kryesisht figura që vijnë nga Antikiteti nëpërmjet literaturës bizantine në Evropën që rritet nuk mund të mos ishte pjesë përbërëse e referimit edhe figura e Skënderbeut si e freskët për të gjitha rezultatet që ai arriti.
Prandaj u shtjellua dhe frymëzuan jo vetëm studiues por edhe artistë, shkrimtarë e kompozitorë duke realizuar kështu misionin e tij historik në Evropë jo vetëm fizikisht (në kohë-25-30) por edhe moralisht duke u bërë shembull analize dhe frymëzimi për atë çka arriti në kushte dhe mjete krejtësisht të pamjaftueshme për këdo.
Në fund të fundit ishte ai që vendosi ekuilibrin e vazhdimësisë së zhvillimeve në Mesdhe midis Lindjes dhe Perëndimit. (fig. 1)
Ndërkohë që lind shteti Rus, Bizanti drejt rënies
• Lindja e shtetit të Rusisë:
• Shek. XIII- formohet Moska e pavarur nga Mongolia duke krijuar qendrën religjioze të varur nga Patriarkana e Konstandinopolit.
• Ivani III- (1462-1505) me 1472 martohet me mbesën e Perandorit të fundit Bizantin, duke iniciuar kështu pretendimin e formimit të “Romës së Tretë”.
Këtu fillon politika ruse, mentalitetin e së cilës e ndeshim deri në shek. e XXI ndaj vendeve ballkanike dhe më gjerë, për trashëgiminë bizantine nëpërmjet Kishës Ortodokse.
• Fundi i Perandorisë Bizantine
• Shek. XIII- në gjirin e saj lindin shtetet sllave, Bullgaria dhe Serbia, të cilat marrin nga Bizanti, modelin e ndërtimit të shtetit, Fenë dhe gërmat Cirilike pas përdorimit për në kohë të gjatë të gërmave ilire të njohura me emrin “glakolitik”(alfabet i lashtë ilir me të cilin ka shkruar dhe Shën Jeronim nga qyteti ilir i Strydonit midis Dalmacisë dhe Panonisë kur përshkruan shkretimin nga dyndjet mbi Ilirik).
• Ndërsa influenca e Bizantit mbeti vetëm tek Kisha e saj, popullsia vendase (jo ajo e ardhur sllave por ajo që sot quhet shqipfolëse) vazhdon të influencohet fuqimisht prej literaturës së trashëguar nga Antikiteti dhe artit apo Etnokulturës së vet. Kjo është arsyeja që popullsia e Bizantit vjen edhe gjatë pushtimit otoman me Identitet origjinal, e dukshme kjo në qëndrimin ndaj besimeve fetare.
Ne ishim Bizanti apo Bizantinët që mbajtën timonin e 1000 viteve ndaj dyndjeve sllave e myslimane në këtë Mesdhe.
Nga Eva Brinja, studiuese e etnokulturës, G. Ndryshe
Për më tepër:
Argumenti 1http://stopinjorances.blog
Argument 2http://stopinjorances.blog
No comments:
Post a Comment